Nguyễn Văn Hưng, 21 tuổi, sinh viên năm cuối một trường đại học ở Hà Nội, được gia đình đưa vào cấp cứu tại bệnh viện trong tình trạng kiệt sức, buồn nôn kéo dài và hai chân phù to.
Trước đó, Hưng trải qua gần ba tuần học ngày cày đêm để chuẩn bị thi tốt nghiệp, gần như không ngủ quá 4 tiếng mỗi ngày. Để giữ tỉnh táo, cậu dựa hoàn toàn vào nước tăng lực – trung bình 3 lon mỗi ngày, có hôm lên tới 5 lon.
“Em uống nhiều thành quen, lúc đầu uống thấy tỉnh, về sau không uống lại buồn ngủ và bứt rứt”, Hưng kể lại trong lúc đang truyền dịch, gương mặt xanh xao, môi nhợt.
Kết quả xét nghiệm khiến cả gia đình cậu bàng hoàng, chức năng thận chỉ còn dưới 20%. Các bác sĩ xác định bệnh diễn tiến âm thầm, có thể bắt đầu từ trước đó, nhưng việc lạm dụng nước tăng lực khiến tình trạng trở nên trầm trọng và bùng phát cấp tính. Không ai nghĩ một thanh niên khỏe mạnh, không bệnh nền, lại đột ngột suy thận.
Một người trẻ phải chạy thận chu kỳ sau thời gian dài lạm dụng đồ ngọt. (Ảnh minh họa: NVCC)
Theo bác sĩ Dương Minh Tuấn, Khoa Nội tiết và Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội), hiện khoảng 8,7 triệu người Việt trưởng thành tương đương 12,8% dân số đang mắc bệnh thận mạn.
Đáng lo ngại, số lượng bệnh nhân dưới 40 tuổi đang tăng lên đáng kể. Tại các trung tâm lọc máu lớn như Bạch Mai hay Chợ Rẫy, người trẻ chiếm từ 20 đến 30% tổng số bệnh nhân chạy thận định kỳ.
Điểm nguy hiểm của bệnh thận mạn là tiến triển âm thầm trong giai đoạn đầu, gần như không biểu hiện rõ rệt. Nhiều người trẻ vẫn sinh hoạt, học tập bình thường cho tới khi đi kiểm tra sức khỏe hoặc làm xét nghiệm máu, nước tiểu định kỳ mới phát hiện chỉ số bất thường.
Khi các triệu chứng như phù chân, tiểu ít, buồn nôn, mệt mỏi xuất hiện thì thường đã ở giai đoạn tổn thương nặng, không thể phục hồi hoàn toàn. Khi đó, mục tiêu điều trị chỉ còn là làm chậm tiến triển và duy trì chức năng thận còn lại.
Trái với quan niệm phổ biến cho rằng suy thận ở người trẻ chủ yếu do yếu tố di truyền, phần lớn ca bệnh lại xuất phát từ thói quen sinh hoạt và lối sống. Các tổ chức y tế uy tín như KDIGO, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hay Quỹ thận quốc gia Mỹ (NKF) đều đồng thuận rằng có ba nhóm nguyên nhân chính dẫn đến bệnh thận mạn.
Thứ nhất là bệnh nền. Các bệnh lý như tiểu đường type 2 và tăng huyết áp, vốn trước đây chủ yếu gặp ở người trung niên – đang ngày càng phổ biến trong giới trẻ do ăn uống nhiều đường, béo phì và ít vận động. Bên cạnh đó, các bệnh tự miễn như lupus ban đỏ, viêm cầu thận, thận đa nang… cũng là yếu tố nguy cơ âm thầm gây hại cho thận.
Thứ hai là lối sống thiếu lành mạnh. Thói quen ăn mặn, uống ít nước, dùng nhiều nước ngọt có ga, nhịn tiểu, thức khuya kéo dài và stress liên tục đang bào mòn sức khỏe thận mỗi ngày. Không ít người trẻ vì bận rộn mà lệ thuộc vào đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn chứa nhiều muối và chất phụ gia.
Thứ ba là việc tự ý dùng thuốc và thực phẩm chức năng. Các loại thuốc giảm đau như ibuprofen, aspirin, hay kháng sinh, thuốc “bổ thận”, giảm cân, làm đẹp... nếu sử dụng không đúng chỉ định, có thể gây tổn thương ống thận hoặc viêm thận kẽ. Một số bạn trẻ tin vào các sản phẩm "thảo dược tự nhiên" được quảng cáo trên mạng, nhưng thực chất lại tiềm ẩn nguy cơ suy thận cấp. Không ít trường hợp nhập viện khẩn cấp chỉ vì dùng vài viên thuốc không rõ nguồn gốc.
Suy thận mạn không chỉ làm suy giảm sức khỏe nghiêm trọng mà còn đảo lộn toàn bộ cuộc sống. Bệnh nhân phải phụ thuộc vào máy lọc máu – ba lần mỗi tuần, mỗi lần kéo dài 4-5 tiếng. Điều này khiến công việc, học hành, đời sống tình cảm và khả năng sinh sản đều bị ảnh hưởng. Nhiều người trẻ rơi vào trầm cảm vì cảm giác bị “tước đoạt” tương lai khi còn quá sớm.
Để bảo vệ thận ngay từ khi còn khỏe mạnh, các chuyên gia khuyến cáo nên duy trì chế độ ăn nhạt, hạn chế đồ ngọt và thức ăn chế biến sẵn, uống đủ nước, ngủ đúng giờ, vận động đều đặn và không nhịn tiểu.
Những ai có bệnh lý nền như tiểu đường hay tăng huyết áp cần tuân thủ điều trị và tái khám đúng hẹn. Đặc biệt, tuyệt đối không dùng thuốc hoặc thực phẩm chức năng nếu không có chỉ định từ bác sĩ.
