Thị trường việc làm dưới sức ép chuyển dịch của AI
Bức tranh việc làm đang thay đổi dưới tác động của AI. Chia sẻ tại tọa đàm “Bắt sóng nghề nghiệp thời AI: Làm gì để không bị đào thải?” phát sóng trên báo Dân trí ngày 19/11, anh Nguyễn Bảo Long - Trưởng phòng Phát triển cộng đồng và quan hệ đối tác tại Công ty cổ phần TopCV Việt Nam - cho biết thị trường tuyển dụng Việt Nam giai đoạn 2024-2025 ghi nhận sự phân hóa rõ rệt.
Các nhóm ngành ứng dụng công nghệ cao như AI hay bán dẫn tiếp tục tăng nhu cầu, cùng với những vị trí trực tiếp tạo doanh thu cho doanh nghiệp. Ngược lại, các ngành truyền thống như marketing, truyền thông hay chăm sóc khách hàng cho thấy mức độ quan tâm tuyển dụng giảm nhẹ.
“Trong 2–3 năm trở lại đây, doanh nghiệp tái cơ cấu rất mạnh nhằm tối ưu chi phí và lợi nhuận. AI được ứng dụng sâu vào vận hành, khiến nhiều vị trí truyền thống giảm nhu cầu hoặc chuyển sang ưu tiên tuyển dụng nhân sự có khả năng sử dụng AI để gia tăng hiệu suất. Khảo sát năm 2024 cho thấy 60% doanh nghiệp đã đưa AI vào một số vị trí nhất định và tiếp tục mở rộng phạm vi sử dụng công cụ này”, anh Long chia sẻ.
Từ góc nhìn giáo dục, theo cô Nguyễn Phương Anh - Phó giám đốc Viện đào tạo quốc tế FPT (FPT Academy International), Tập đoàn FPT - thị trường hầu như không xuất hiện những nghề hoàn toàn mới, mà chỉ là sự nâng cấp trong mô tả công việc. Sự thay đổi này dẫn đến những người lao động có khả năng học hỏi nhanh, sẵn sàng thích ứng với công nghệ được đánh giá cao và ưu tiên giữ lại.
Cả hai khách mời đều nhận định bên cạnh kỹ năng chuyên môn, thái độ cởi mở với thay đổi và khả năng tự học là những yếu tố quan trọng trong phẩm chất ứng viên thời đại AI.
Khi quy trình làm việc có thể thay đổi theo từng tháng để phù hợp mục tiêu tối ưu hóa, người lao động thiếu tinh thần thích ứng sẽ khó theo kịp, đồng thời, năng lực sử dụng công cụ AI trở thành yêu cầu bắt buộc.
Thích ứng hoặc bị đào thải trong thời đại AI
Chuyển từ coi trọng bằng cấp sang đánh giá năng lực, từ “biết làm” sang “biết ứng dụng công nghệ”, doanh nghiệp khiến người lao động trước ngưỡng cửa AI phải lựa chọn: thích ứng để tiến xa hay bị đào thải vì đứng yên?
Từ góc nhìn tuyển dụng, anh Long cho biết nhiều người lao động dễ bị loại khỏi cuộc chơi vì không thay đổi kịp. Thực tế, doanh nghiệp không tìm cách để AI thay thế con người, mà tìm những người có thể vận dụng AI để tối ưu hiệu suất.
Theo anh Nguyễn Bảo Long, thế hệ Gen Z - lực lượng đông đảo trong doanh nghiệp - nhờ khả năng thích ứng nhanh nhạy với công cụ số đang trở thành nhóm có nhiều cơ hội nghề nghiệp trong thời đại AI (Ảnh: Hải Long).
“Ban đầu, doanh nghiệp có thể chỉ kỳ vọng nhân sự ứng dụng AI ở mức độ 10-20%, nhưng mức độ này sẽ nhanh chóng tăng lên gấp nhiều lần. Trong bối cảnh ấy, những ai vẫn giữ tư duy làm việc lặp lại, trông đợi vào sự “ổn định” của mô hình cũ chắc chắn sẽ bị thay thế. Đặc biệt, thế hệ Gen Z - lực lượng đông đảo trong doanh nghiệp - đang thích ứng nhanh nhạy với công cụ số”, đại diện TopCV chia sẻ.
Ở phía đào tạo, cô Phương Anh nhìn nhận giáo dục truyền thống cũng đang bộc lộ nhiều hạn chế. Chương trình đào tạo vì thế phải thay đổi cả tốc độ cập nhật lẫn phương pháp giảng dạy.
Tại Viện đào tạo quốc tế FPT, việc dạy “những gì doanh nghiệp cần” được áp dụng từ nhiều năm trước, nhưng khi AI bùng nổ, viện phải đẩy mạnh thực hành, đưa sinh viên đến doanh nghiệp trải nghiệm, tổ chức các buổi tọa đàm và tích hợp AI vào tất cả môn học. Sinh viên được rèn thói quen tư duy “AI First” và “Think AI” - coi AI như công cụ thiết yếu để tăng hiệu suất và nâng cấp giá trị cá nhân.
Theo Phó giám đốc FPT Academy International, mục tiêu của viện không phải đào tạo những nhân lực dễ bị AI thay thế, mà hình thành những người biết khai thác AI để trở nên toàn diện và cạnh tranh hơn trong thị trường lao động.
Lộ trình thích ứng của người học trong thời đại AI
Sau khi nhìn rõ khoảng cách giữa năng lực người học và yêu cầu mới của doanh nghiệp, câu hỏi lớn đặt ra là: đâu là lời giải để kết nối hiệu quả giữa cung và cầu lao động trong bối cảnh AI bùng nổ?
Anh Bảo Long cho biết lựa chọn ngành nghề không chỉ nằm ở các ngành đang được đầu tư hay theo xu hướng như AI, bán dẫn.
“Quan trọng nhất không phải chọn ngành “hot” mà chọn cách học để đạt hiệu suất cao, biến kiến thức thành nghề. Người học cần thử sức, sớm trải nghiệm từ năm 2-3 để hiểu mình hợp vị trí nào, đồng thời bước vào giai đoạn 0-3 năm sau tốt nghiệp với tâm thế mở, liên tục thử nghiệm để tìm đúng hướng sự nghiệp”, anh Bảo Long cho hay.
Đồng ý với quan điểm này, cô Phương Anh nhấn mạnh tư duy bền vững phải là “hot skill” - tức năng lực chuyên môn kết hợp khả năng khai thác công cụ, đặc biệt là AI, để nâng giá trị bản thân.
Tại Viện đào tạo quốc tế FPT, linh hoạt trong giảng dạy để phù hợp với nhu cầu thực tiễn của thị trường đang làm nên sự khác biệt. Thay vì mô hình đào tạo 4-5 năm cố định, chương trình của viện chia theo từng học kỳ, mỗi kỳ tương ứng một lĩnh vực, giúp người học có thể tham gia thị trường nhanh hơn. Việc kết hợp học - làm, thực tập và cập nhật liên tục giúp họ không bị trễ nhịp so với tốc độ thay đổi của thị trường.
Từ góc độ tuyển dụng, đại diện TopCV chia sẻ quan điểm người trẻ nên xây dựng mục tiêu nghề nghiệp rõ ràng, tích lũy kinh nghiệm qua dự án và thực tập, đồng thời trau dồi kỹ năng chuyên môn, ngoại ngữ và khả năng tự học. Môi trường quốc tế là lợi thế, nhưng nếu không có điều kiện, sinh viên vẫn có thể bổ sung qua các khóa e-learning và trải nghiệm thực tế.
Trong bối cảnh kỹ năng có thể lỗi thời chỉ sau vài tháng, tư duy học tập suốt đời trở thành trụ cột để người lao động thích ứng. Các chuyên gia đều cho rằng học tập liên tục giúp sự nghiệp có mục tiêu rõ ràng, giữ tinh thần chủ động và nâng cấp giá trị bản thân trước sự cạnh tranh của các thế hệ mới.
“Người biết học suốt đời không chỉ mang lại giá trị cho tổ chức mà còn cho chính mình, bởi chỉ với thói quen cập nhật mỗi ngày, người học mới giữ được sức cạnh tranh và đi cùng được với nhịp chuyển động của thời đại AI”, cô Nguyễn Phương Anh nhấn mạnh.
