Theo TS.BS Lê Thị Thanh Vui – Trung tâm Huyết học và Truyền máu, Bệnh viện Bạch Mai , máu là dòng chảy của sự sống, nuôi dưỡng từng tế bào và bảo vệ cơ thể khỏi bệnh tật.
Quá trình tạo máu (hematopoiesis) diễn ra liên tục trong tủy xương. Bất kỳ thiếu hụt nào về dinh dưỡng cũng có thể gây rối loạn quá trình này, phổ biến nhất là thiếu máu.
Do đó, chế độ dinh dưỡng khoa học đóng vai trò quan trọng giúp cung cấp "nguyên liệu" cho quá trình tạo máu, "nuôi" máu khỏe mạnh, góp phần nâng cao sức khỏe tổng thể.
3 dưỡng chất "trụ cột" giúp máu luôn khỏe mạnh
Sắt – "Linh hồn" của hồng cầu
Sắt là thành phần cốt lõi của hemoglobin – protein trong hồng cầu giúp vận chuyển oxy đến mô và đưa CO₂ trở lại phổi. Thiếu sắt có thể dẫn đến thiếu máu, với biểu hiện mệt mỏi, xanh xao, tim đập nhanh, chóng mặt, giảm tập trung và dễ nhiễm trùng. Sắt được chia thành 2 dạng:
- Nguồn sắt dễ hấp thu (heme), thường có trong thịt đỏ (bò, bê, cừu), gan động vật, gia cầm, cá (ngừ, thu, hồi) và hải sản có vỏ (hàu, sò, trai),...
- Nguồn sắt non-heme (hấp thu kém hơn) có trong rau lá xanh (rau bina, cải xoăn, súp lơ xanh), các loại đậu, các loại hạt, ngũ cốc nguyên hạt,...
Thực phẩm giàu sắt. (Ảnh minh hoạ)
Vitamin B12 - " n gười cộng sự" của tế bào máu và hệ thần kinh
Vitamin B12 cần thiết cho quá trình tổng hợp DNA, giúp nuôi dưỡng hồng cầu trong tủy xương và bảo vệ hệ thần kinh. Thiếu vitamin B12 có thể gây thiếu máu hồng cầu to và kèm theo tổn thương thần kinh.
Nguồn thực phẩm giàu vitamin B12 bao gồm gan, thận, cá hồi, cá mòi, trứng (đặc biệt là lòng đỏ), sữa và các sản phẩm từ sữa như phô mai, sữa chua,...
Acid folic tốt cho tế bào máu
Tương tự như vitamin B12, acid folic hỗ trợ tổng hợp DNA/RNA, cần thiết cho quá trình phân chia và nhân lên của tế bào, bao gồm cả các tế bào máu trong tủy xương. Thiếu acid folic cũng gây ra thiếu máu hồng cầu to.
Nguồn cung cấp acid folic thường có trong rau lá xanh (măng tây, cải xoăn), các loại đậu, cam, bơ, chuối, gan động vật, ngũ cốc nguyên hạt,...
Bác sĩ Vui cho hay, ngoài 3 "trụ cột" kể trên, máu còn cần được nuôi dưỡng bằng các vi chất và khoáng chất sau:
- Vitamin C: Hỗ trợ hấp thu sắt, chống oxy hóa tế bào máu. Vitamin C có nhiều trong trái cây họ cam, kiwi, dâu tây, bông cải xanh, ớt chuông,...
- Vitamin B6: Tham gia tổng hợp heme, thường có trong cá, thịt gà, khoai tây, chuối,...
- Đồng: Hỗ trợ chuyển hóa sắt, hình thành hemoglobin. Nguồn cung cấp đồng là các thực phẩm như: gan, hàu, sô cô la đen, các loại hạt,...
- Vitamin A: Đóng vai trò quan trọng trong quá trình biệt hóa tế bào gốc tạo máu. Vitamin A có trong các thực phẩm như: gan, trứng, rau củ màu cam (bí đỏ, cà rốt) và rau lá xanh,...
- Vitamin E: Là chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ màng hồng cầu. Vitamin E có trong dầu thực vật, quả bơ, hạt,...
- Protein: Đây là chất dinh dưỡng giúp tạo hemoglobin và các thành phần huyết tương. Nguồn cung cấp protein là thịt, cá, trứng, sữa, các loại đậu và hạt,...
Cách "nuôi" máu khỏe mạnh
Để "nuôi dưỡng" máu khỏe mạnh, TS.BS Lê Thị Thanh Vui khuyên người dân nên thực hiện đủ 4 điều sau:
- Ăn uống cân bằng, đa dạng: Người dân cần đảm bảo ăn đầy đủ đạm, đường, chất béo, vitamin và khoáng chất; tăng cường ăn các thực phẩm giàu sắt, B12, acid folic,...
- Kết hợp thực phẩm hợp lý: Mọi người có thể ăn các thực phẩm giàu vitamin C cùng với các món ăn giàu sắt thực vật để tăng hấp thu.
- Uống đủ nước: Thói quen này giúp hỗ trợ lưu thông máu.
- Hạn chế tiêu thụ thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh: Các thực phẩm này chứa ít dưỡng chất, dễ gây rối loạn chuyển hóa.
"Chế độ dinh dưỡng hợp lý chính là 'chìa khóa vàng' giúp 'nuôi dưỡng' máu khỏe mạnh và nâng cao chất lượng cuộc sống một cách toàn diện", bác sĩ Vui khẳng định.
Ngoài ra, chuyên gia cũng lưu ý người dân nên thăm khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt là khi có dấu hiệu thiếu máu (mệt mỏi, chóng mặt, xanh xao…) hoặc thuộc nhóm nguy cơ cao để bảo vệ sức khỏe.
