Đất miền Tây vốn trĩu phù sa, vậy nên những nếp nhà nơi đây cũng mang theo một nét riêng rất khó lẫn. Dọc khắp các vùng sông nước, nhà cửa tuy mộc mạc nhưng lại có đủ kiểu dáng đặc trưng: có nơi lót gạch men sáng choang, sạch sẽ đến mức soi thấy bóng, có nơi sân vườn rộng thênh thang, nhà xây theo kiểu nhiều gian liên thông nhau như một mê cung nhỏ. Nhưng bên cạnh những kiểu nhà quen thuộc ấy, miền Tây vẫn tồn tại một dạng nền nhà khiến người lạ nhìn vào thường bất giác rùng mình, còn người bản xứ thì xem đó là một phần đời sống gắn bó từ thuở nhỏ.
Ảnh: Ăn Uống Cần Đước
Đó chính là nhà có nền đất “vảy rồng”, đây là tên gọi dân dã mà người dân miền Tây dùng để gọi những ngôi nhà có nền đất không bằng phẳng mà gồ lên thành từng mảng như vảy rồng. Nghe qua tưởng kỳ lạ, nhưng đằng sau hiện tượng ấy lại là cả một câu chuyện khiến nhiều người phải trầm trồ vì có sự liên kết mạnh mẽ giữa thói quen sinh hoạt của người dân miền Tây và những nguyên lý địa lý tự nhiên.
Nhiều người dân kể rằng thuở ban đầu, nền đất trong nhà họ khá bằng phẳng. Tuy nhiên sau một thời gian thì hiện tượng kỳ lạ bắt đầu xảy ra khi mặt đất bắt đầu tạo thành từng mảng lồi lõm. Theo cách lý giải quen thuộc của bà con, mỗi lần ra đồng làm ruộng về chân dính bùn đất đi thẳng vào trong nhà. Bùn theo thời gian bám xuống nền khô lại từng lớp, chỗ nào người trong nhà bước qua nhiều thì lại càng lồi lõm rõ hơn, tạo thành những mảng đất chằng chịt như vảy rồng.
Ảnh: Tuyen TK
Tuy nhiên, lý giải theo góc độ của địa chất thì chuyện này cũng không có gì bí ẩn. Nền đất của vùng Đồng bằng sông Cửu Long chủ yếu là đất phù sa vốn mềm, tơi, lại dễ nứt khi nắng hạn. Những ngày trời hanh khô, đất thường tách thành từng ô nhỏ giống vảy rồng. Đến mùa mưa thì đất mềm hơn rồi tiếp tục quá trình nở - co theo chu kỳ tự nhiên. Nhờ sự luân chuyển ấy, nền đất của nhiều ngôi nhà hình thành nên những đường nứt đặc trưng mà dân gian gọi thành “vảy rồng”.
Ngày nay, kiểu nền nhà đất này không còn phổ biến như trước vì đa số gia đình đã chuyển sang lát gạch men, xây dựng kiên cố để tiện sinh hoạt. Dù vậy, vẫn còn có nhiều ngôi nhà giữ nguyên nền đất xưa và thậm chí họ còn mở cả một khu du lịch cộng đồng giới thiệu cho du khách những ngôi nhà đặc trưng này. Không ít người vì tò mò mà ghé thăm để được chạm trực tiếp xuống nền đất để trải nghiệm và hiểu hơn về câu chuyện này.
Ngay cả những người ở miền Tây cũng công nhận đây là nền đất gắn liền với tuổi thơ của biết bao nhiêu thế hệ. Có nhà ngày trước còn là nền đất tự nhiên, nay thay bằng gạch men sáng bóng khiến nhiều người bồi hồi nhớ lại những ngày chạy nhảy, vui chơi trên nền đất lồi lõm. Không những thế, đất vảy rồng còn mang một yếu tố tâm linh, một niềm tin mà thế hệ ông bà truyền lại cho con cháu. Nhà nào có nền đất vảy rồng thì gia đạo dễ làm ăn khấm khá, sớm mua được nhà cửa đàng hoàng. Đây chỉ là lời truyền miệng từ đời này sang đời khác, nhưng lại trở thành nét văn hóa tinh thần thú vị của vùng sông nước.
Ảnh: @tuyentk0206
Có thể nói, miền Tây là khu vực có một nét văn hóa rất đặc trưng, từ trong phong cách ăn uống cho đến những ngôi nhà, thói quen và đời sống sinh hoạt. Những nền đất tưởng chừng như mộc mạc ấy lại là một phần quan trọng làm nên sự độc đáo của đời sống người dân vùng sông nước.
