Cuộc tấn công lạ thường
Rạng sáng ngày 6/6, thủ đô Kiev của Ukraine bất ngờ hứng chịu một trận mưa tên lửa và UAV cảm tử do Nga phóng đi từ nhiều hướng. Điều khiến giới phân tích quân sự đặc biệt chú ý chính là thông tin Nga sử dụng tên lửa chống bức xạ Kh-31P - loại vũ khí chuyên "săn" radar, có thể đã phá hủy hoặc làm tê liệt một tổ hợp Patriot do Mỹ viện trợ.
Trong đoạn video được chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội, có thể thấy hệ thống Patriot khai hỏa đánh chặn các mục tiêu trên không, trước khi một vật thể sáng rực lao tới với tốc độ cực nhanh, tạo ra vụ nổ lớn ngay tại khu vực triển khai bệ phóng. Mặc dù chưa có xác nhận độc lập, hình ảnh này khiến dư luận đặt dấu hỏi lớn: Phải chăng Nga đã thành công trong một chiến dịch "triệt hạ khí tài chiến lược" của phương Tây?
Tên lửa Kh-31P dưới cánh máy bay chiến đấu Su-35S. Ảnh của Bộ Quốc phòng Nga
Theo Bộ Quốc phòng Nga, đợt không kích được thực hiện bằng vũ khí tầm xa từ máy bay, tàu chiến và mặt đất, đánh vào các mục tiêu quân sự trọng yếu tại Ukraine. Dù không nêu đích danh Patriot, việc sử dụng Kh-31P, loại tên lửa có khả năng bay với vận tốc Mach 3 và định vị mục tiêu thông qua tín hiệu radar phát xạ, đã khiến giới chuyên gia tin rằng đây là đòn đánh mang tính SEAD (Suppression of Enemy Air Defenses - chế áp phòng không đối phương) có chủ đích rõ ràng.
Patriot: “Hổ giấy” giữa làn mưa tên lửa Nga?
Patriot là hệ thống phòng không di động nổi tiếng của Mỹ, từng được quảng bá là có thể đánh chặn tên lửa đạn đạo như Kinzhal. Hệ thống này sử dụng radar mảng pha AN/MPQ-65 có khả năng theo dõi đồng thời hàng trăm mục tiêu trong phạm vi trên 160 km. Tuy nhiên, chính điểm mạnh này lại trở thành tử huyệt trong một kịch bản SEAD: Khi radar phát sóng để dẫn bắn, nó sẽ ngay lập tức bị Kh-31P phát hiện và khóa mục tiêu.
Các thông tin quốc tế cho biết, trong đợt tấn công vừa qua, quân đội Nga đã sử dụng ít nhất 8 tên lửa đạn đạo Iskander-M, loại vũ khí bay theo quỹ đạo gần như đạn đạo nhưng có khả năng cơ động để tránh đánh chặn. Một số tên lửa trong số này được cho là mang theo mồi bẫy radar, buộc hệ thống Patriot phải phát sóng để bắn hạ. Khi đó, các tiêm kích như Su-35 hoặc MiG-31 có thể phóng Kh-31P từ xa, khóa vào tín hiệu và lao tới tiêu diệt.
Kịch bản trên không phải giả tưởng. Nó rất giống với chiến thuật mà Mỹ từng sử dụng với AGM-88 HARM - loại tên lửa chống radar nổi tiếng trong các chiến dịch tại Iraq và Serbia. Tuy nhiên, Kh-31P được cho là có nhiều cải tiến, khó bị gây nhiễu hơn trong môi trường chiến tranh điện tử hiện đại.
Hệ thống Patriot. (Ảnh: Anadolu Ajansi)
Chiến lược viện trợ của phương Tây đang bị đe dọa
Nếu một hệ thống Patriot thực sự bị phá hủy, đó sẽ không chỉ là tổn thất về mặt kỹ thuật. Đây còn là đòn giáng vào biểu tượng viện trợ quân sự của phương Tây dành cho Ukraine. Theo thông tin từ Lầu Năm Góc, mỗi quả tên lửa đánh chặn PAC-3 của Patriot có giá tới 4 triệu USD, trong khi mỗi khẩu đội có thể bao gồm hàng chục quả như vậy, chưa kể đến giá trị của radar, xe chỉ huy và hệ thống điện.
Trước đó, trong tháng 5/2023, Ukraine từng tuyên bố bắn hạ một tên lửa siêu vượt âm Kinzhal bằng Patriot - một chiến tích được cả Lầu Năm Góc xác nhận. Nhưng cũng trong tháng đó, phía Nga lại tuyên bố đã phá hủy một hệ thống Patriot bằng chính loại tên lửa Kinzhal, khiến cộng đồng quốc tế lúng túng trước các thông tin trái chiều.
Việc Nga tiếp tục sử dụng chiến thuật SEAD với sự phối hợp giữa Iskander và Kh-31P cho thấy họ đang dồn lực vào việc làm tê liệt các lá chắn hiện đại mà Ukraine có được từ phương Tây. Trong bối cảnh Kiev chỉ có từ 3-5 khẩu đội Patriot để bảo vệ lãnh thổ rộng lớn, khả năng che chắn toàn diện là điều không tưởng, tạo ra các "lỗ hổng" mà Nga đang khai thác triệt để bằng các cuộc tấn công đa hướng và dồn dập.
Cuộc đua điện tử và tương lai của phòng không hiện đại
Giới chuyên gia quân sự quốc tế, trong đó có các phân tích từ RAND Corporation và Jane’s Defence Weekly, đã nhiều lần cảnh báo rằng không một hệ thống phòng không nào, dù tiên tiến đến đâu, có thể tự mình chống đỡ một cuộc tấn công đa dạng, nhất là khi đối phương áp dụng chiến thuật bão hòa và tác chiến điện tử.
Patriot khai hoả. (Ảnh: ABS News)
Ukraine hiện chỉ trông cậy vào một số hệ thống Patriot, IRIS-T và Gepard, thiếu khả năng tích hợp thành một lưới phòng không thống nhất như Israel từng làm với Arrow, David’s Sling và Iron Dome. Mặt khác, Nga lại liên tục tung ra các tên lửa tích hợp mồi bẫy, dùng AI cho UAV cảm tử và gây nhiễu điện tử, biến chiến trường Ukraine thành cuộc thử nghiệm khốc liệt cho chiến tranh công nghệ cao.
Bên cạnh đó, hệ thống Patriot có tiền sử hoạt động không mấy ấn tượng trong môi trường chiến tranh thực tế. Tại Chiến tranh vùng Vịnh 1991, Mỹ từng tuyên bố bắn hạ hầu hết tên lửa Scud của Iraq bằng Patriot, nhưng sau đó, một báo cáo của Văn phòng Kiểm toán Chính phủ Mỹ (GAO) thừa nhận tỷ lệ đánh chặn thực sự chỉ dưới 50%.
Việc hệ thống này bị tổn thất, nếu được xác thực, có thể khiến các nước như Đức, Hà Lan - những quốc gia cũng viện trợ Patriot cho Ukraine, phải cân nhắc lại chiến lược triển khai, đồng thời khiến Quốc hội Mỹ tiếp tục tranh cãi về chi phí khổng lồ cho các gói hỗ trợ quân sự.
Tên lửa siêu thanh Kh-47 Kinzhal trên Mig-31K của Nga.
Patriot phải học cách sống sót
Trong một cuộc xung đột đang ngày càng chuyển sang hướng tác chiến điện tử và không gian mạng, việc chỉ dựa vào một vài hệ thống "con cưng" như Patriot có thể là sai lầm chiến lược. Đòn tấn công tại Kiev - nếu đúng là đã "giết chết" một khẩu đội Patriot, sẽ là lời cảnh tỉnh nghiêm khắc cho cả Ukraine lẫn NATO.
Giống như mọi trận chiến trên bầu trời, người chiến thắng không chỉ là kẻ có vũ khí mạnh hơn, mà còn là kẻ biết giấu mình giỏi hơn. Và dường như, trong ván cờ vừa qua, Moskva đã đi một nước rất cao.
