Chính sách này không chỉ đánh dấu một bước ngoặt trong chiến lược thương mại của Mỹ mà còn gây ra nhiều phản ứng trái chiều từ các đối tác quốc tế. Vậy thuế đối ứng là gì, cách tính như thế nào và nó ảnh hưởng ra sao đến các quốc gia khác?
Theo Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTRE), thuế đối ứng được tính trên nhiều yếu tố, như kim ngạch xuất khẩu, nhập khẩu và độ biến động nhu cầu dựa trên thay đổi về giá.
Ông Donald Trump đã công bố áp thuế nhập khẩu đối ứng với hơn 180 đối tác thương mại, mức thuế dao động từ 10-50%. Trong đó, Trung Quốc đối mặt với mức thuế tổng cộng 54%, có hiệu lực từ 9/4), Liên minh châu Âu (EU) 20%, Việt Nam 46%, Đài Loan (Trung Quốc) 32%, Campuchia 49%, Thái Lan 36% và Indonesia ở mức 32%...
USTR sau đó cũng đã đăng tải công thức tính thuế đối ứng.
Thuế đối ứng (reciprocal tariff) là một loại thuế quan mà Mỹ áp dụng lên hàng hóa nhập khẩu từ các quốc gia khác, với mục tiêu phản ánh mức độ "bất công bằng" trong thương mại mà Mỹ cho rằng các nước này đang áp đặt lên hàng hóa xuất khẩu của mình.
Khác với thuế quan thông thường, thuế đối ứng không chỉ dựa trên mức thuế mà các quốc gia khác đánh vào hàng Mỹ, mà còn xem xét các yếu tố phi thuế quan như thao túng tiền tệ, rào cản thương mại, các chính sách, môi trường, sự khác biệt về thuế tiêu thụ... được cho là gây bất lợi cho doanh nghiệp Mỹ.
Số liệu về nhập khẩu và xuất khẩu lấy từ Cục thống kê Mỹ năm 2024.
Mục tiêu của Chính quyền ông Trump là giảm thâm hụt thương mại, khuyến khích sản xuất nội địa, và buộc các quốc gia khác phải điều chỉnh chính sách thương mại của mình.
Theo kế hoạch, mức thuế cơ bản 10% sẽ áp dụng cho tất cả hàng hóa nhập khẩu từ mọi quốc gia, bắt đầu từ ngày 5/4. Tuy nhiên, khoảng 60 quốc gia có thâm hụt thương mại lớn với Mỹ sẽ phải chịu mức thuế cao hơn, dao động từ 10% đến 50%, có hiệu lực từ ngày 9/4.
Cách tính thuế đối ứng
Cách tính thuế đối ứng của Mỹ không đơn giản là sao chép mức thuế mà các nước khác áp lên hàng hóa Mỹ. Thay vào đó, nó dựa trên một công thức phức tạp, được Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) công bố, xoay quanh tỷ lệ giữa thâm hụt thương mại song phương và kim ngạch xuất khẩu của quốc gia đó vào Mỹ.
Cụ thể, công thức cơ bản được hiểu như sau:
Trước hết, xác định thâm hụt thương mại. Đây là chênh lệch giữa giá trị hàng hóa mà Mỹ nhập khẩu từ một quốc gia và giá trị hàng hóa mà quốc gia đó nhập từ Mỹ. Sau đó, tính tỷ lệ thâm hụt trên kim ngạch nhập khẩu. Thâm hụt thương mại được chia cho tổng kim ngạch xuất khẩu của quốc gia đó vào Mỹ, sau đó nhân với một hệ số (thường là 50% hoặc gấp đôi, tùy theo cách diễn giải).
Bên cạnh đó, Mỹ kết hợp các yếu tố phi thuế quan. Ngoài thâm hụt thương mại, Mỹ còn xem xét các yếu tố như thuế giá trị gia tăng (VAT), trợ cấp doanh nghiệp, thao túng tỷ giá, và các rào cản quy định để điều chỉnh mức thuế cuối cùng.
Tuy nhiên, công thức chính xác mà USTR sử dụng có phần phức tạp hơn, đòi hỏi dữ liệu kinh tế vĩ mô và thường được trình bày dưới dạng ký hiệu toán học. Để đơn giản hóa, có thể hiểu rằng mức thuế đối ứng thường bằng khoảng 50% mức "rào cản thương mại" mà Mỹ tính toán cho từng quốc gia, trong đó thâm hụt thương mại đóng vai trò cốt lõi.
Với Trung Quốc, thâm hụt thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc giả sử là 350 tỷ USD. Kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc vào Mỹ là 500 tỷ USD. Khi đó, tỷ lệ thâm hụt trên kim ngạch nhập khẩu = 350/500 = 0,7 (70%). Mức thuế đối ứng = 70% × 50% = 35% (làm tròn thành 34%). Trước đó, Trung Quốc đã chịu thuế 20%. Do vậy, tổng mức thuế là 54%.
Có thể thấy, chính sách thuế đối ứng của Mỹ đã gây ra nhiều lo ngại trên toàn cầu. Các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc hay Liên minh châu Âu đều bày tỏ ý định đàm phán hoặc trả đũa. Trung Quốc đã kêu gọi Mỹ hủy bỏ thuế quan ngay lập tức, trong khi Việt Nam đang cân nhắc các biện pháp giảm thiểu tác động kinh tế.
Các chuyên gia kinh tế cảnh báo rằng chính sách này có thể châm ngòi cho một cuộc chiến thương mại toàn cầu, làm gián đoạn chuỗi cung ứng và đẩy lạm phát tăng cao.
Tuy nhiên, chính quyền Trump lập luận rằng thuế đối ứng sẽ buộc các quốc gia khác phải "chơi công bằng" bằng cách giảm rào cản thương mại và mua thêm hàng hóa Mỹ. Ông Trump cũng nhấn mạnh các nước có thể tránh thuế cao nếu đồng ý đàm phán và điều chỉnh chính sách của mình.
