Trong nhiều gia đình Việt Nam, nước máy đã trở thành nguồn cung cấp nước sinh hoạt chính. Chỉ cần mở vòi là có nước để rửa rau, vo gạo, nấu canh hay pha mì. Thói quen này phổ biến đến mức nhiều người gần như không đặt câu hỏi: Liệu dùng nước máy trực tiếp để nấu ăn có thật sự an toàn?
Nước máy được xử lý thế nào?
Để trả lời câu hỏi có nên dùng trực tiếp nước máy để nấu ăn hay không, trước tiên cần hiểu quy trình xử lý nước của các nhà máy cấp nước. Thông thường, nước thô từ sông, hồ, tầng ngậm nước sẽ được đưa qua các bước:
- Lắng – lọc: Loại bỏ cặn thô, đất, bùn, vi chất không tan.
- Khử trùng: Thường sử dụng clo hoặc các hợp chất chứa clo để tiêu diệt vi khuẩn, virus.
- Điều chỉnh pH và khử mùi: Giúp nước ổn định, không gây han gỉ đường ống, không có mùi khó chịu.
- Đưa vào mạng lưới phân phối qua đường ống đến từng hộ dân.
Ở Việt Nam, nước máy trước khi cung cấp cho người sử dụng phải đạt các tiêu chuẩn về chất lượng theo QCVN 01-1:2018/BYT, bao gồm hơn 100 chỉ tiêu về độ trong, hàm lượng kim loại nặng, vi sinh, hoá chất… Điều đó cho thấy về mặt lý thuyết, nước máy đã đủ tiêu chuẩn để ăn uống.
Có nên trực tiếp dùng nước máy để nấu ăn? (Ảnh: Cookist)
Tuy nhiên, câu chuyện thực tế không phải lúc nào cũng trọn vẹn như vậy.
Những rủi ro tiềm ẩn khi dùng nước máy trực tiếp để nấu ăn
Mặc dù nước máy được xử lý theo quy chuẩn, vẫn có một số yếu tố làm suy giảm chất lượng nước trên đường từ nhà máy đến vòi nước nhà bạn.
Đường ống cũ, rò rỉ hoặc nhiễm bẩn
Hệ thống đường ống cấp nước ở nhiều đô thị đã được xây dựng từ hàng chục năm trước. Theo thời gian, các đường ống có thể bị han gỉ, rò rỉ, đóng cặn mangan, sắt, thậm chí nhiễm vi khuẩn nếu khoang ống bị xâm nhập. Điều này khiến nước khi chảy tới hộ dân có thể khác so với chất lượng ban đầu tại nhà máy.
Clo dư trong nước
Clo là chất khử trùng hiệu quả, nhưng khi còn dư trong nước có thể tạo mùi nồng, gây khó chịu khi nấu ăn. Chất lượng cảm quan—hương vị của món ăn—có thể bị ảnh hưởng, và một số người nhạy cảm với clo có thể bị khô da hoặc kích ứng nhẹ khi sử dụng lâu dài.
Cặn vôi hoặc tạp chất
Tuỳ khu vực, nước máy có thể có độ cứng cao, để lại cặn vôi trong ấm nước. Mặc dù hầu hết trường hợp không gây hại lớn cho sức khỏe, nhưng dùng lâu dài có thể ảnh hưởng đến thiết bị gia dụng hoặc gây khó chịu cho người dùng.
Một số vụ việc từng ghi nhận hàm lượng kim loại nặng, amoni hoặc chất hữu cơ cao hơn mức cho phép trong thời gian ngắn do sự cố ở nguồn nước.
Có nên dùng trực tiếp nước máy để nấu ăn?
Câu trả lời phụ thuộc vào từng khu vực, chất lượng nước tại nơi bạn sống, và mức độ an tâm của gia đình.
Nếu bạn sống ở khu vực có hệ thống cấp nước ổn định, đáng tin cậy, không có cảnh báo từ cơ quan y tế hay nhà máy nước, thì nước máy hoàn toàn có thể dùng để nấu ăn, đặc biệt khi bạn đun sôi kỹ.
Việc đun sôi không chỉ tiêu diệt vi khuẩn mà còn làm bay hơi phần lớn clo trong nước. Vì vậy, nước máy đun sôi để nấu canh, luộc, kho… về cơ bản là an toàn.
Có nên dùng trực tiếp nước máy để nấu ăn? Câu trả lời phụ thuộc vào từng khu vực, chất lượng nước tại nơi bạn sống, và mức độ an tâm của gia đình. (Ảnh: The Takeuot)
Trong trường hợp khu vực từng xảy ra sự cố nước, nước máy có mùi lạ, màu lạ hoặc bạn biết hệ thống đường ống trong nhà đã quá cũ, thì việc sử dụng trực tiếp nước máy để nấu ăn có thể không phải là lựa chọn tối ưu.
Lúc này, nhiều gia đình chọn dùng máy lọc nước để lọc lại trước khi nấu hoặc dùng nước đóng bình cho các món nhạy cảm như súp, cháo trẻ em.
Cách nhận biết nước máy có đạt tiêu chuẩn hay không
Dù không thể tự kiểm tra toàn bộ các chỉ tiêu chất lượng, bạn vẫn có thể quan sát bằng cảm quan:
- Nước có mùi lạ: mùi clo quá mạnh, mùi tanh kim loại, mùi hôi.
- Nước có màu vàng, đục.
- Xuất hiện cặn lắng nhanh trong cốc.
- Đường ống gia đình lâu năm: dễ nhiễm bẩn, gây đổi màu nước dù nước đầu nguồn đạt tiêu chuẩn.Nếu gặp các dấu hiệu trên, bạn nên:
- Liên hệ công ty cấp nước để kiểm tra.
- Xả nước vài phút trước khi dùng.
- Lắp bộ lọc thô hoặc thay đường ống đã cũ.
Những trường hợp không nên dùng trực tiếp nước máy để nấu ăn
Có một số tình huống người dân tuyệt đối không nên dùng nước máy chưa xử lý để nấu ăn:
- Nhà máy nước ra thông báo có sự cố: Nhiễm bẩn nguồn nước, vỡ đường ống, thay đổi quy trình xử lý.
- Nước máy có mùi hôi mạnh, màu đục bất thường.
- Nhà có trẻ sơ sinh hoặc người bệnh nặng: nên dùng nước lọc đảm bảo hơn.
- Khu vực có hệ thống ống dẫn ngầm quá cũ: nguy cơ nhiễm bẩn cao.
Trong các trường hợp này, đun sôi có thể không loại bỏ hết kim loại nặng hoặc các chất hóa học, nên không đủ an toàn.
Tóm lại, nhiều chuyên gia môi trường và y tế cho rằng: Nước máy đạt chuẩn vẫn phù hợp để nấu ăn; đun sôi giúp tăng thêm độ an toàn; lọc nước không phải bắt buộc, nhưng là lựa chọn tốt nếu bạn sống ở khu vực chất lượng nước chưa ổn định.
Điều quan trọng nhất là người tiêu dùng cần quan sát và nắm thông tin về chất lượng nước tại khu vực mình sống.
