"Cú rơi sốc" của dòng chảy ô tô vào Nga từ Trung Quốc

Trung Quốc đang được xem là thị trường ô tô lớn nhất thế giới. Nhờ sức tiêu thụ hàng chục triệu chiếc mỗi năm, ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc đã có cơ hội để phát triển nhanh và mạnh mẽ. 

Tuy nhiên, trong giai đoạn bão hòa ở thị trường nội địa, xe Trung Quốc phải mở rộng ra các thị trường nước ngoài, và đó cũng là lúc mà Nga đang đi tìm nguồn nhập khẩu ô tô mới.

Đâu mới là công xưởng ô tô toàn cầu?

Dựa trên các báo cáo tổng quan về thị trường xe và ngành công nghiệp xe Trung Quốc, tính đến giữa năm 2025, ngành công nghiệp xe của Trung Quốc vẫn giữ vững vị thế dẫn đầu toàn cầu với sản lượng đạt 31,4 triệu xe trong năm 2024, chiếm hơn một phần ba sản lượng toàn cầu. Đặc biệt, xe năng lượng mới (NEV) chiếm gần 45% tổng sản lượng, với hơn 12,9 triệu xe được sản xuất, phản ánh xu hướng chuyển dịch mạnh mẽ sang xe điện.

Các nhà sản xuất nội địa như BYD, Chery đã vượt qua các đối thủ quốc tế, trở thành nhà sản xuất xe điện hàng đầu thế giới với tổng doanh số hơn 4,27 triệu chiếc trong năm 2024, chiếm 34,1% thị phần NEV tại Trung Quốc. 

Trung Quốc cũng đã trở thành quốc gia xuất khẩu ô tô lớn nhất thế giới, với 6,4 triệu xe xuất khẩu trong năm 2024, vượt qua Nhật Bản và Đức (những quốc gia từng được xem là công xưởng ô tô của cả thế giới). Các thị trường trọng điểm của ô tô Trung Quốc bao gồm Nga, Trung Đông và Đông Nam Á, nơi các thương hiệu như Chery hay SAIC đang mở rộng nhanh chóng.

Tuy nhiên, sự cạnh tranh khốc liệt tại thị nội địa Trung Quốc đang dẫn đến việc nhiều thương hiệu nhỏ phải rút lui khỏi thị trường. Theo thống kê của J.D. Power, hơn một chục thương hiệu đã rời khỏi thị trường trong năm 2024, và xu hướng này có thể tiếp tục trong những năm tới.

Nga: Điểm đến quan trọng!

Từ năm 2022, mối quan hệ giữa ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc và thị trường Nga đã có những bước chuyển biến đáng kể. Sau khi các hãng xe phương Tây rút khỏi Nga, các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc như Chery, Haval và Geely đã có cơ hội phát triển, có thể lấp khoảng trống mà các hãng xe rời đi để lại. Điều này đã đưa thị phần ô tô Trung Quốc tại Nga từ dưới 10% năm 2021 lên hơn 60% vào năm 2023.

Năm 2023, Trung Quốc xuất khẩu khoảng 910.000 xe sang Nga, tăng 459% so với năm trước đó, biến Nga trở thành thị trường xuất khẩu ô tô lớn nhất của Trung Quốc. Trong một thống kê khác, Reuters cho biết rằng tổng giá trị xuất khẩu ô tô từ Trung Quốc sang Nga trong năm 2023 đạt gần 10 tỷ USD.

Mối quan hệ gắn bó giữa ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc và thị trường xe Nga tiếp tục bền chặt tới tận năm 2025 này. 

Sự gia tăng này chủ yếu là do nhu cầu của Nga và việc các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc tìm kiếm thị trường mới sau khi đối mặt với các biện pháp chống bán phá giá tại nhiều quốc gia lớn.

Trong quá khứ, dòng chảy của ô tô Trung Quốc vào Nga cho thấy một kịch bản rất bất ngờ. Dữ liệu trên Trend Economy trong 10 năm (từ năm 2011 đến năm 2020) cho thấy một cú rơi đột ngột về tổng giá trị xuất khẩu ô tô từ Trung Quốc sang Nga ở năm 2015. 

Cụ thể, từ năm 2011 đến 2014, tổng giá trị xuất khẩu ô tô từ Trung Quốc vào Nga dao động từ hơn 13 tỷ USD đến hơn 20 tỷ USD; nhưng vào năm 2015, tổng giá trị ô tô nhập khẩu từ Trung Quốc vào Nga sụt giảm mạnh, mất khoảng 50,7% so với năm 2014, chỉ còn 6,49 tỷ USD.

Trong giai đoạn tiếp theo - từ năm 2016 đến năm 2020, tổng giá trị ô tô Trung Quốc xuất khẩu sang Nga chỉ ở khoảng 6 tỷ USD, hoặc cao nhất gần 8 tỷ USD vào năm 2019.

Dữ liệu của Trend Economy về ô tô Trung Quốc sang Nga bị gián đoạn từ sau năm 2022, gần trùng khớp với thời gian cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine. Dù vậy, thông tin từ nhiều nguồn khác vẫn cho thấy từ sau khi Nga hứng chịu nhiều đòn trừng phạt của phương Tây, dòng chảy xe từ Trung Quốc đang tăng mạnh mẽ trở lại. 

10 năm sau mốc năm 2015, Nga đang là thị trường quan trọng bậc nhất với ô tô Trung Quốc - như đã nêu ở phần trên. 

Ngược lại, thị trường Nga cũng đang phát triển dựa vào ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc. Thậm chí, sự phụ thuộc ngày càng tăng của thị trường Nga vào ô tô Trung Quốc đã khiến chính phủ Nga lo ngại về khả năng phát triển ngành sản xuất ô tô nội địa. 

Để đối phó, Nga đã tăng thuế phí lên hầu hết các xe nhập khẩu, từ 70% lên 85%, tùy thuộc vào dung tích động cơ, nhằm khuyến khích các hãng xe nước ngoài mở nhà máy lắp ráp tại Nga thay vì xuất khẩu trực tiếp.

Có thể thấy rằng mối quan hệ giữa ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc và thị trường Nga hiện đang đứng trước ngã rẽ. Trong khi Trung Quốc mong muốn duy trì vị thế xuất khẩu, Nga lại thúc đẩy nội địa hóa sản xuất để bảo vệ ngành công nghiệp ô tô trong nước. 

Sự cân bằng giữa hai mục tiêu này sẽ định hình tương lai của mối quan hệ hợp tác trong lĩnh vực ô tô giữa hai quốc gia.