Đặc phái viên tổng thống Mỹ Steve Witkoff. (Ảnh: Reuters)
Cuộc gọi đó diễn ra ngày 14/10, kéo dài hơn 5 phút. Trong đó, ông Witkoff gợi ý ông Yuri Ushakov - cố vấn đối ngoại hàng đầu của Tổng thống Putin, về cách nhà lãnh đạo Nga nên đề cập vấn đề này với Tổng thống Trump.
Ông Witkoff đề xuất tổ chức một cuộc điện đàm giữa Tổng thống Trump và Tổng thống Putin trước khi Tổng thống Ukraine Volodymir Zelensky thăm Nhà Trắng vào cuối tuần đó, và tận dụng thỏa thuận Dải Gaza như một điểm tựa.
“Chúng tôi đã xây dựng kế hoạch hòa bình 20 điểm để trình lên Tổng thống Trump, và tôi nghĩ có thể chúng ta cũng làm điều tương tự với các ông”, ông Witkoff nói với ông Ushakov trong cuộc nói chuyện, theo nội dung ghi âm cuộc nói chuyện được Bloomberg đăng tải.
Người phát ngôn Nhà Trắng và Điện Kremlin chưa trả lời đề nghị bình luận về nội dung trên.
Cuộc trò chuyện cho thấy chiến thuật gần đây của ông Witkoff khi đàm phán với Nga, cũng như nguồn gốc của bản đề xuất hòa bình 28 điểm được đưa ra vào đầu tháng này. Mỹ dùng tài liệu đó để gây sức ép với Ukraine nhằm chấm dứt cuộc xung đột.
Trong tháng này, Tổng thống Putin bày tỏ tin tưởng kế hoạch của Mỹ có thể được sử dụng làm cơ sở cho một thỏa thuận hòa bình.
Vào thời điểm diễn ra cuộc gọi giữa hai ông Witkoff và Ushakov, Tổng thống Trump đang tận hưởng thành công từ việc chấm dứt xung đột ở Dải Gaza. Một ngày trước đó, ông trở thành tổng thống Mỹ đầu tiên phát biểu trước Quốc hội Israel kể từ năm 2008, sau khi dàn xếp để Hamas đồng ý thả toàn bộ 20 con tin còn sống.
Nhưng ngay sau đó, thái độ của ông Trump với ông Putin có vẻ xấu đi. Khi chuẩn bị gặp ông Zelensky ngày 17/10, ông đã tính chuyện cung cấp tên lửa Tomahawk cho Ukraine, thảo luận về vòng trừng phạt mới nhằm vào Nga và bày tỏ thất vọng với nhà lãnh đạo Nga.
Trong cuộc trò chuyện với ông Ushakov, ông Witkoff nói rằng ông rất tôn trọng Tổng thống Putin và đã nói với Tổng thống Trump rằng ông tin Nga luôn muốn đạt được thỏa thuận hòa bình. Đặc phái viên Mỹ nhắc đến chuyến thăm sắp tới của ông Zelensky và gợi ý ông Putin nói chuyện với ông Trump trước cuộc gặp đó.
“Ông Zelensky sẽ đến Nhà Trắng vào thứ Sáu. Tôi sẽ tham dự vì họ muốn tôi có mặt, nhưng nếu có thể, chúng ta nên thu xếp cuộc điện đàm giữa ông Putin và ông Trump trước cuộc gặp hôm thứ Sáu”, ông Witkoff nói.
Ông Ushakov hỏi lại rằng liệu việc ông Putin gọi cho ông Trump có “hữu ích” không, ông Witkoff trả lời có.
Ông Witkoff cũng đề nghị Tổng thống Putin chúc mừng Tổng thống Trump về thỏa thuận Dải Gaza, khẳng định Nga ủng hộ thỏa thuận này và tôn trọng ông Trump như một người kiến tạo hòa bình. “Với những điều đó, cuộc gọi sẽ rất tốt. Đây là điều tôi nghĩ là tuyệt vời”, ông Witkoff nói.
Ông Ushakov có vẻ đã tiếp thu một phần lời khuyên. Tổng thống Putin “sẽ gửi lời chúc mừng” và sẽ nói rằng “ông Trump là một người yêu chuộng hòa bình thực sự”, ông Ushakov nói.
Cuộc điện đàm giữa ông Trump và ông Putin diễn ra 2 ngày sau đó, theo đề nghị của phía Nga.
Sau đó, nhà lãnh đạo Mỹ mô tả cuộc nói chuyện kéo dài 2 tiếng rưỡi là “rất hiệu quả”. Sau đó, ông thông báo kế hoạch sẽ gặp ông Putin tại Budapest (đến nay vẫn chưa diễn ra), và cho biết Tổng thống Putin đã chúc mừng ông về thỏa thuận Gaza.
Sau cuộc gọi đó, ông Witkoff gặp ông Kirill Dmitriev - cố vấn cấp cao của Điện Kremlin, tại Miami, Axios đưa tin.
Ngày 29/10, ông Dmitriev và ông Ushakov nói chuyện qua điện thoại bằng tiếng Nga, tranh luận về việc Mátxcơva nên thúc đẩy mạnh mẽ đến mức nào các điều kiện của mình trong bất kỳ đề xuất hòa bình nào, theo một bản ghi âm khác mà Bloomberg có được.
Khi hai cố vấn xem xét các lựa chọn, ông Ushakov cho rằng Nga nên yêu cầu “mức tối đa” trong đề xuất gửi Nhà Trắng.
Ông bày tỏ lo ngại Mỹ có thể hiểu sai các đề xuất và cắt bỏ một phần nào đó rồi tuyên bố đã có thỏa thuận, và điều này có thể khiến đàm phán đổ vỡ.
Ông Dmitriev - lãnh đạo Quỹ Đầu tư trực tiếp Nga, đề xuất công khai bản đề xuất một cách không chính thức. Ông cho rằng kể cả nếu Mỹ không chấp nhận hoàn toàn bản của Nga thì họ sẽ đưa ra phiên bản rất gần với nó.
Sức ép với Ukraine
Chưa rõ Nga đã chia sẻ cụ thể gì với Mỹ và những nội dung đó được đưa vào bản kế hoạch 28 điểm ở mức độ nào.
Tuy nhiên kể từ đó, Ukraine chịu sức ép mạnh phải chấp nhận đề xuất mà ông Witkoff soạn thảo, với sự tham vấn các đối tác ở Điện Kremlin.
Giới chức Mỹ đe dọa cắt hỗ trợ tình báo cho quân đội Ukraine nếu ông Zelensky từ chối, dù Kiev đã giành được một số nhượng bộ và thuyết phục Mỹ làm chậm tiến trình sau cuộc gặp Ngoại trưởng Marco Rubio cuối tuần qua.
Theo các điều khoản mà Mỹ đề xuất đầu tháng này, Ukraine sẽ phải rút quân khỏi một phần vùng Donbas ở miền Đông mà Nga chưa kiểm soát được. Khu vực này sẽ trở thành vùng đệm phi quân sự và được quốc tế công nhận thuộc về Nga.
Mátxcơva cũng sẽ được công nhận chủ quyền ở Crimea, Luhansk và Donetsk. Phần lớn phần còn lại của chiến tuyến, gồm Kherson và Zaporizhzhia, sẽ bị “đóng băng”.
Ukraine và các đồng minh châu Âu cho rằng chiến sự chỉ nên dừng lại theo các ranh giới hiện tại.
Đó là một số điều kiện mà hai ông Witkoff và Ushakov có vẻ đã nhắc đến trong cuộc gọi tháng trước.
“Tôi nói thật với ông, tôi biết cần gì để đạt được một thỏa thuận hòa bình. Donetsk và có thể là một trao đổi lãnh thổ nào đó. Nhưng tôi nghĩ thay vì nói kiểu đó, hãy nói với tinh thần hy vọng hơn vì tôi nghĩ chúng ta sẽ đi đến thỏa thuận”, ông Witkoff nói.
“Tổng thống sẽ cho tôi rất nhiều không gian và quyền tự do để đạt thỏa thuận. Vậy nên sau cuộc nói chuyện này tôi có thể nói rằng tôi đã trao đổi với Yuri và điều đó có thể dẫn đến bước tiến lớn”, ông Witkoff nói thêm.
“Được. Nghe ổn đấy”, ông Ushakov đáp.
