Canh lá đắng là món đặc sản của xứ Thanh, thường được nấu cùng lòng lợn, lòng bò, lòng gà hoặc thịt gà, thịt lợn băm nhỏ. Nhiều gia đình biến tấu với tôm, cá rô đồng, cá mương, cá trích… tùy sở thích. Phổ biến nhất là canh lá đắng nấu với lòng, nội tạng, nên nhiều người còn gọi vui là “canh đắng lòng”.
Cây đắng vốn là loại cây rừng, thường mọc ở khe núi, ven rừng, ven suối vùng đồi núi. Sau này, người dân đem về trồng trong vườn. Cây xanh tốt quanh năm, phát triển mạnh nhất vào mùa mưa. Lá thon dài, mọc thành chùm giống lá sắn, có vị đắng đặc trưng. Lá có thể ăn sống, nấu tươi hoặc phơi khô. Để nấu canh ngon, bà con thường chọn lá bánh tẻ - không quá già, cũng không quá non.
 |
 |
Chị Trương Hồng Nhung (quê Hoằng Hóa, Thanh Hóa, hiện sống ở Khánh Hòa) kể, lúc nhỏ, bố mẹ chị hay nấu canh lá đắng trong bữa cơm. "Ban đầu, tôi không thích vì vị đắng khó ăn nhưng ăn nhiều lần lại thành quen và nghiện lúc nào không hay. Giờ sống xa quê, tôi vẫn nhớ hương vị dân dã ấy nhưng ít khi được thưởng thức”.
Theo chị Nhung, món ăn này rất đặc biệt vì trong đắng có ngọt, có bùi. Vị đắng tan nhanh, nhường chỗ cho vị thanh mát của lá lắng đọng nơi cuống họng, hòa cùng vị ngọt của nước canh, chút cay của ớt, chua nhẹ của mẻ và mùi thơm của hành, sả.
"Canh đắng là món ăn dân dã nên cách nấu rất đơn giản”, chị Nhung nói.
 |
 |
Nội tạng như lòng, gan, phổi được sơ chế sạch, khử mùi, thái miếng vừa ăn hoặc băm nhuyễn, ướp với mẻ, mắm tôm, ớt, riềng, sả. Phi thơm hành, tỏi rồi cho hỗn hợp đã ướp vào đảo đều cho ngấm gia vị.
Khi dậy mùi, thêm bát tiết, đun nhỏ lửa vài phút, rồi đổ nước. Nước sôi, cho lá đắng đã rửa sạch, thái chỉ vào, đun 3–5 phút, tắt bếp, múc ra bát dùng nóng.
Lần đầu thưởng thức, khi nếm thìa canh bốc khói, thực khách sẽ thấy vị đắng lan khắp miệng, tê tê nơi cuống họng. Người không quen có thể nhăn mặt, thậm chí rùng mình.
Nhưng chỉ sau vài thìa, vị ngọt thanh, thơm mát và bùi béo của tiết, nội tạng sẽ khiến nhiều người say mê. Món ăn hội tụ đủ vị chua, cay, đắng, đặc biệt ngon trong những ngày lạnh, vừa ăn vừa xuýt xoa. Đây cũng là món giải rượu hiệu quả.
Ngày nay, canh lá đắng đã trở thành đặc sản nổi tiếng, xuất hiện trong nhiều nhà hàng ở Thanh Hóa. Ngoài nấu canh, lá đắng còn được ăn sống kèm thịt ba chỉ luộc chấm mắm tôm hoặc phơi khô để dùng quanh năm.
