ĐBQH: Ai đủ năng lực soạn một bộ sách giáo khoa dùng chung trên toàn quốc?

Cần ban biên soạn sách giáo khoa tâm huyết và trách nhiệm

Góp ý về dự án Luật Giáo dục (sửa đổi) và Nghị quyết của Quốc hội về những cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, đại biểu Nguyễn Anh Trí, đoàn Hà Nội cho rằng: “Nhằm làm cho việc dạy và học tốt hơn trong thời gian tới, chúng ta cũng nên trả lời câu hỏi tại sao việc sử dụng nhiều bộ sách được những người đề xuất cho là hay, nhưng trên thực tế đã bị thất bại ở nước ta?”.

Theo đại biểu, có nhiều nguyên nhân, nhưng có hai nhóm lý do rất cơ bản. Thứ nhất, việc đó chưa phù hợp với cách học, văn hóa học ở Việt Nam và chưa được chuẩn bị tốt tâm thế để đón nhận cách học bằng nhiều bộ sách.

Thứ hai, do các bộ sách đã soạn thảo chưa tốt, không phải là sách “giáo khoa”; thậm chí là cẩu thả, sính ngoại và rất nhiều lỗi. Những bộ sách yếu kém đó do các ban soạn thảo không phải là người thực sự giỏi và trách nhiệm.

“Chính những bộ sách không đúng nghĩa là giáo khoa đó đã giáng những nhát búa làm vỡ vụn sáng kiến dùng nhiều bộ sách giáo khoa trước cả lúc Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị ra đời”, đại biểu Nguyễn Anh Trí nhận định.

Theo đại biểu, trong dự thảo Luật sửa đổi và bổ sung một số điều của Luật Giáo dục có quy định Bộ GD&ĐT quyết định một bộ sách giáo khoa để sử dụng toàn quốc. Đại biểu Nguyễn Anh Trí đồng ý, nhưng băn khoăn ai là người soạn sách giáo khoa.

“Đó là một sự bỏ ngỏ hết sức khó hiểu và mạo hiểm. Để có được những thành công khi sử dụng một bộ sách thống nhất trong toàn quốc cần phải có một bộ sách giáo khoa đúng nghĩa “giáo khoa” thật tốt, thật chuẩn mực, không có lỗi. Bộ sách đó phải hiện đại nhưng gần gũi, chứa đựng văn hóa Việt Nam, thấm đẫm đạo đức con người Việt Nam”, đại biểu Nguyễn Anh Trí nêu ý kiến.

Đại biểu đoàn Hà Nội cho rằng, để có được một bộ sách dùng toàn quốc thật tốt như vậy phải có một ban biên soạn sách giáo khoa thật giỏi, tâm huyết và trách nhiệm.

“Điều này rất cần thiết, cũng phải được quy định ngay trong luật, như hội đồng thẩm định sách giáo khoa vậy. Rất mong ban soạn thảo cân nhắc ý kiến này”, đại biểu Nguyễn Anh Trí kiến nghị.

Đại biểu cũng đề nghị ở phần “giải thích từ ngữ” cần bổ sung từ “sách giáo khoa là sách chuẩn, mẫu mực, đúng và không có lỗi, dùng để giảng dạy”. Bởi, “hiểu sai một khái niệm cơ bản sẽ dẫn đến sai sót làm hỏng cả một nhóm sách quan trọng, và từ đó có thể làm hỏng cả thế hệ người đi học”.

Đề xuất cung cấp miễn phí sách giáo khoa từ năm học 2026 - 2027

Đại biểu Phạm Hùng Thắng, đoàn Ninh Bình nêu kiến nghị về nội dung cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho học sinh được đề cập trong dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về những cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Theo đại biểu, dự thảo Nghị quyết này sẽ thực hiện cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho học sinh, hoàn thành trong năm 2030. Đối với tất cả các địa phương có điều kiện, có thể thực hiện miễn phí sách giáo khoa từ năm học 2026 và 2027.

Đại biểu cho rằng quy định như vậy phù hợp, đúng theo tinh thần Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị. Tuy nhiên, để chính sách này chặt chẽ, khả thi, hiệu quả hơn, ông đề nghị cần quy định rõ thời gian thực hiện. Theo đó, việc cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho học sinh phải được thực hiện từ năm học 2030-2031, thay cho cụm từ “hoàn thành vào năm 2030”.

“Nếu quy định hoàn thành trong năm 2030, việc cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho học sinh có thể thực hiện vào cuối năm 2030. Vẫn coi đạt mục tiêu, nhiệm vụ đề ra. Nhưng đầu năm học 2030-2031, học sinh chưa được cung cấp sách giáo khoa miễn phí, vẫn phải mua. Do vậy, quy định này nên sửa đổi: thực hiện cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho học sinh từ năm học 2030-2031”, đại biểu đoàn Ninh Bình kiến nghị.

Đồng quan điểm, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng, đoàn TP.HCM cho hay dự thảo quy định Nhà nước có bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc. Đại biểu đề nghị cân nhắc, bổ sung làm rõ cơ chế lựa chọn, trách nhiệm giải trình của Hội đồng quốc gia thẩm định và quy trình chỉnh sửa khi sách có sai sót vì sách giáo khoa là công cụ lao động của giáo viên.

“Nếu việc thẩm định, phê duyệt và chỉnh sửa không minh bạch, giáo viên là người chịu áp lực trực tiếp khi phải giải thích với phụ huynh, học sinh. Tôi cũng đề nghị với Chính phủ từ năm học 2026 - 2027 cung cấp không thu tiền sách giáo khoa đối với học sinh các cấp để thể hiện sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với nền giáo dục Việt Nam”, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị.

Trong khi đó, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh, đoàn Lâm Đồng cho biết, thực tế nhiều nơi đã xuất hiện tình trạng sách giáo khoa được miễn phí nhưng học sinh lại bị yêu cầu mua với số lượng lớn các loại sách bài tập, sách nâng cao, sách tham khảo có nội dung tương đồng. Điều này vô hình chung đã chuyển gánh nặng chi phí từ sách giáo khoa sang các loại sách khác, làm giảm ý nghĩa của chính sách miễn phí.

Do đó, nữ đại biểu đề nghị song song với việc cung cấp sách giấy miễn phí, cần tuyên truyền việc sử dụng, bảo quản sách để có thể dùng lại cho những năm học tiếp theo. Nghiên cứu việc phát hành sách giáo khoa điện tử đối với một số loại phù hợp, nghiên cứu mô hình cho mượn thiết bị đọc sách điện tử đối với học sinh khó khăn để đảm bảo công bằng tiếp cận.

“Đây là giải pháp kép, vừa tiết kiệm chi phí in ấn, vừa hiện đại hóa việc học. Tuy nhiên, phát hành sách giáo khoa điện tử phải tuyệt đối đảm bảo bản quyền tác giả bằng cách xây dựng một nền tảng phân phối chính thức, có cơ chế mã hóa và chi trả nhuận bút công bằng, minh bạch”, đại biểu đoàn Lâm Đồng nhấn mạnh.