Tờ Business Insider (BI) cho hay Meta đang bước vào thời kỳ chuyển đổi mạnh mẽ nhất kể từ khi Mark Zuckerberg đặt cược vào AI, nhưng quá trình tái cấu trúc cũng làm lộ ra những vết nứt ngày càng sâu trong bộ phận nghiên cứu cốt lõi.
Sự xuất hiện của Alexandr Wang, vốn là nhà sáng lập Scale AI được Mark Zuckerberg mua lại với giá gần 15 tỷ USD để mời về làm việc, được trao quyền lãnh đạo Meta Superintelligence Labs đã vô tình trở thành chất xúc tác cho một cuộc xung đột chiến lược ngấm ngầm. Và giữa tâm bão ấy, Giám đốc khoa học AI Yann LeCun của Meta, đồng thời là "linh hồn" của các dự án AI tại đây, đã chọn cách rời đi.
Phía Meta đã xác nhận thông tin này sau khi Yann LeCun đăng tải trên facebook về việc ông sẽ ra đi để xây dựng một công ty khởi nghiệp tập trung vào lĩnh vực nghiên cứu mô hình thế giới (world-model research) mà ông đã quan tâm từ lâu.
Đỉnh điểm căng thẳng
Sự ra đi gần đây của Yann LeCun, nhà khoa học trưởng về AI và là một trong những kiến trúc sư nền móng của Meta AI, không chỉ là một sự kiện thay đổi nhân sự thông thường mà còn là hồi chuông cảnh tỉnh về cuộc xung đột triết lý và quyền lực đang diễn ra sâu sắc bên trong gã khổng lồ công nghệ này.
Căng thẳng này đạt đến đỉnh điểm khi Meta quyết định tái cấu trúc lớn, đặt cược vào chiến lược thương mại hóa nhanh chóng và đưa Alexandr Wang, chàng trai mới 28 tuổi với định hướng sản phẩm mạnh mẽ vào vai trò lãnh đạo cấp cao.
Khi Alexandr Wang bước vào Meta, anh không chỉ mang theo danh tiếng từ Thung lũng Silicon mà còn kèm theo một tầm nhìn AI mang nặng tính thực dụng: đẩy mạnh mô hình quy mô lớn, tăng tốc phát triển sản phẩm và đưa Meta vào cuộc đua siêu trí tuệ theo cách trực diện nhất.
Gần như lập tức, Mark Zuckerberg nhanh chóng trao cho Wang quyền lực gần như tuyệt đối trong việc định hình chiến lược AI. Meta Superintelligence Labs ra đời, trở thành trung tâm quyền lực mới, với cấu trúc tổ chức gọn, tập trung và được đặt mục tiêu chạy đua bằng tốc độ.
Sự ưu tiên này thể hiện rõ ở cách Meta tái thiết lại hệ thống: bốn nhóm mới chia rõ nghiên cứu, đào tạo, sản phẩm và hạ tầng, và tất cả báo cáo trực tiếp về Wang, kể cả Yann LeCun. Đó là mô hình phù hợp với gu quản trị của một nhà sáng lập startup quen ra quyết định nhanh, nhưng lại chạm vào cái lõi văn hóa mà Meta đã xây dựng suốt một thập kỷ trong lĩnh vực AI: nghiên cứu dài hạn, tự do học thuật và tầm nhìn không bị bó buộc bởi thương mại tức thời.
Rõ ràng, xung đột đầu tiên và quan trọng nhất là sự khác biệt về tầm nhìn chiến lược AI. Meta, dưới sự thúc đẩy của Mark Zuckerberg, đã chuyển từ vai trò là nơi cung cấp nghiên cứu nền tảng (thông qua phòng thí nghiệm FAIR do LeCun đồng sáng lập) sang một cỗ máy tập trung vào việc cạnh tranh trực tiếp với OpenAI và Google DeepMind để đạt được AGI và phát hành sản phẩm thương mại nhanh chóng.
Chuyên gia Yann LeCun là người ủng hộ mạnh mẽ cho hướng đi World Models (Mô hình Thế giới) và phương pháp JEPA, tin rằng tương lai của AI nằm ở khả năng hiểu sâu sắc về thế giới vật lý và suy luận, chứ không phải là việc nhân rộng các Mô hình Ngôn ngữ Lớn (LLM) chỉ để dự đoán từ tiếp theo. Ông công khai gọi sự tập trung vào LLM là "sự xao nhãng".
Tuy nhiên, Meta đã chọn con đường ngược lại: tăng cường đầu tư vào việc mở rộng quy mô LLM (như Llama) và thành lập Superintelligence Labs (MSL) mới. Việc đưa Alexandr Wang, một doanh nhân thành công với trọng tâm là triển khai AI quy mô lớn và hiệu suất thương mại, vào vị trí quản lý cấp cao đã củng cố quyết tâm này.
Điều này ngầm đưa LeCun và triết lý nghiên cứu dài hạn, phi thương mại của ông vào thế bị động. Về cơ bản, tầm nhìn của Meta đã vượt qua tầm nhìn của người đã xây dựng nên bộ phận AI của họ.
Trong nhiều năm, Yann LeCun là biểu tượng của Meta AI. Ông không chỉ mang lại uy tín mà còn định hướng một trường phái nghiên cứu riêng: AI phải học cách hiểu thế giới thực, không chỉ thao tác ngôn ngữ. Phương pháp JEPA của ông là đối trọng quan trọng với làn sóng LLM, khẳng định rằng đuổi theo mô hình ngày càng lớn không phải con đường dẫn đến trí tuệ giống con người.
Tuy nhiên, chính lập trường này khiến ông trở nên "lạc nhịp" trong một Meta mới ưu tiên cạnh tranh tốc độ với OpenAI, Google DeepMind hay Anthropic. Nội bộ Meta truyền tai nhau rằng các nghiên cứu mang hơi hướng dài hạn như của LeCun dần bị đặt ra ngoài trung tâm, khi ngân sách, quyền lực và nhân sự đổ dồn vào những dự án LLM mang mục tiêu thương mại rõ rệt.
Đỉnh điểm căng thẳng đến khi Meta đẩy mạnh tuyển dụng hàng loạt chuyên gia từ các đối thủ, trả mức lương cao chưa từng có. Các gương mặt mới, được đưa trực tiếp vào đội ngũ của Wang, mặc nhiên trở thành lực lượng tinh nhuệ của chiến lược AI quy mô lớn.
Ngược lại, FAIR (nhóm nghiên cứu cơ bản mà LeCun gầy dựng) bị ảnh hưởng nặng nề bởi làn sóng cắt giảm và tái cơ cấu. Không khí "đứt gãy thế hệ" xuất hiện khi các nhà nghiên cứu kỳ cựu cảm thấy bị đẩy ra khỏi trung tâm quyền lực mà họ từng tạo dựng.
Mất cân bằng quyền lực
Việc Wang xuất hiện không chỉ là một sự thay đổi chiến lược mà còn là một cuộc đại cải tổ về cơ cấu quyền lực và văn hóa nội bộ. Sự tái cấu trúc này đã đẩy LeCun, một nhà khoa học đoạt giải Turing với tầm ảnh hưởng toàn cầu, vào một vị trí mà ông có thể phải báo cáo dưới quyền của một nhà lãnh đạo trẻ tuổi hơn, người được mang về từ bên ngoài với nhiệm vụ đẩy nhanh tốc độ thương mại.
Hơn nữa, nỗ lực thu hút nhân tài mới, đặc biệt là việc Meta chiêu mộ hàng chục nhà nghiên cứu và kỹ sư hàng đầu từ các đối thủ với mức lương và đãi ngộ khổng lồ, đã tạo ra một sự rạn nứt nội bộ rõ rệt.
Các nhân sự mới được trả lương cao nhanh chóng này đã gây ra căng thẳng và bất bình sâu sắc với các nhà nghiên cứu kỳ cựu của FAIR. Những người này, vốn có đóng góp nền tảng cho sự thành công của Meta AI (như PyTorch), cảm thấy bị coi thường và đánh giá thấp trong chính ngôi nhà của mình.
Sự kiện LeCun ra đi sau khi chứng kiến sự rạn nứt này và sau khi những nhân vật quan trọng khác như Soumith Chintala (người tạo ra PyTorch) cũng đã rời đi, cho thấy sự bất ổn và khó khăn trong việc cân bằng giữa sự tôn trọng đối với nghiên cứu cơ bản và áp lực thương mại hóa sản phẩm nhanh chóng mà Wang được giao nhiệm vụ thực hiện.
Xét đến cùng, cuộc đối đầu trong Meta là cuộc đối đầu giữa hai triết lý về tương lai của trí tuệ nhân tạo. Alexandr Wang đại diện cho một tầm nhìn hướng tới tốc độ triển khai, mô hình lớn, khả năng lập luận mạnh và khả năng thương mại hóa sớm. Yann LeCun lại là tiếng nói của AI cơ bản, tin rằng đột phá thật sự phải đến từ việc xây dựng mô hình hiểu thế giới thay vì chỉ xử lý câu chữ.
Sự khác biệt ấy không chỉ nằm trong phòng họp. Nó thể hiện ở cách Meta đánh giá tiến trình nghiên cứu, ở cách phân bổ tài nguyên tính toán, ở cách lựa chọn nơi đầu tư nguồn lực. Và khi cán cân nghiêng hẳn về phía mô hình lớn, điều tất yếu xảy ra: LeCun nhận ra khoảng không cho mình ngày càng thu hẹp.
Động thái LeCun rời Meta để lập startup riêng không chỉ là câu chuyện cá nhân. Đó là dấu mốc cho thấy Meta đang lựa chọn con đường mà Mark Zuckerberg và Wang vạch ra: một chiến lược AI được dẫn dắt bởi nhu cầu cạnh tranh trực tiếp với các đối thủ, thay vì nuôi dưỡng các hướng đi dài hơi.
Cái bóng của LeCun quá lớn để rời đi trong im lặng, nhưng sự im lặng giữa các lãnh đạo Meta trong những ngày qua lại nói lên tất cả. Meta chấp nhận trả giá bằng việc đánh mất linh hồn học thuật của mình để đổi lấy tốc độ. Còn LeCun, bằng cách rời đi để khởi nghiệp dự án mới, cho thấy rằng cuộc đua AI đang ngày càng khốc liệt thậm chí trong chính nội bộ Meta, và ông sẵn sàng chứng minh điều đó ở nơi khác.
*Nguồn: BI, Fortune
