Đại tá, nhạc sĩ, NSƯT Đỗ Minh Quang (NSƯT Minh Quang) sinh năm 1951 tại Thanh Hoá, từng công tác tại Tổng cục Chính trị (Nhà hát Ca múa nhạc Quân đội), nguyên Phó Giám đốc Nhà hát Ca múa nhạc Quân đội.
Năm 1965, khi tròn 14 tuổi, cậu bé Minh Quang vào làm diễn viên kịch của Đoàn Kịch nói Thanh Hoá. Một lần, khi Đoàn văn công Tổng cục Chính trị về Thanh Hóa biểu diễn, xem các nghệ sĩ Tường Vi, Trần Chất... hát, Minh Quang mê quá nên xin tuyển vào đoàn, không ngờ lại trúng.
Kết thúc nghề diễn sau 4 năm theo đuổi, Minh Quang theo học tại Trường Đại học Văn hóa nghệ thuật Quân đội. Cũng từ đây, anh dần trở thành ca sĩ chủ lực của đoàn, được cử đi biểu diễn ở khắp các chiến trường từ Nam ra Bắc. Những năm tháng đó Minh Quang nhận ra, chỉ hát thôi chưa đủ mà phải viết.
Nhạc sĩ tâm sự: "Mỗi chuyến đi là những trải nghiệm giúp tôi sáng tác nên các ca khúc về người lính, về cuộc đời quân ngũ, để từ đó góp phần khích lệ, động viên, đồng cảm, thấu hiểu, sẻ chia với những người lính dũng cảm. Bởi sau những trận chiến đầy gian khó, khi ranh giới giữa sự sống và cái chết, họ cần được cứu rỗi để vượt qua đau thương và mất mát".
Thế rồi Minh Quang cầm bút viết, những ca khúc ngợi ca người lính lần lượt ra đời như: Hoa sim biên giới, Người lính tình nguyện và điệu múa Apsara, Cây đàn ghita một dây, Sông Lô chiều cuối năm...
Về cảm hứng để Hoa sim biên giới ra đời, nhạc sĩ chia sẻ với VietNamNet rằng đó là buổi chiều mùa thu năm 1979, khi biên giới phía Bắc tạm ngơi tiếng súng trong không gian tĩnh lặng, ông đưa mắt nhìn những ngọn đồi nhấp nhô phía xa với thảm hoa tím ngắt trải rộng như nỗi nhớ nhà da diết của người lính. Tự nhiên, những ca từ: "Nếu em lên biên giới, em sẽ gặp bạt ngàn hoa" đã mở ra khổ đầu cho bài Hoa sim biên giới. Nhưng 4 năm sau đó, tác phẩm mới chính thức ra mắt với sự cộng tác của anh trai Minh Quang - nhà thơ Đặng Ái. Ca khúc cho đến nay vẫn được khán giả yêu mến.
Sông Lô chiều cuối năm mang kỷ niệm rất khó quên của nhạc sĩ Minh Quang.
Năm 1993, ông đến Tuyên Quang dàn dựng một chương trình nghệ thuật. Một buổi chiều lang thang ngắm cảnh bên bờ sông Lô, đoạn chảy ngang thị xã Tuyên Quang, trong khung cảnh êm đềm, ông nhìn thấy tờ giấy giắt vào một thân gỗ đang trôi trên sông. Mảnh giấy trắng khiến Minh Quang liên tưởng đến một phong thư. Sông Lô chiều cuối năm mang hơi thở hoài niệm, mang âm hưởng hùng ca của một thời chinh chiến: "Sông Lô chiều cuối năm bất chợt gặp câu thơ ai bỏ quên giữa dòng/Câu thơ nói về một người con gái, bao năm tháng chờ đợi người lính ấy sao mãi không về ra" đời như thế.
Ở tuổi thất thập, nhạc sĩ Minh Quang vẫn tham gia tích cực là thành viên của Hội nhạc sĩ Việt Nam. Với tinh thần một người lính, ông vẫn đi muôn nơi, hát nhiều và miệt mài sáng tác. Năm ngoái, ca khúc Thành Đông rạng ngời thu do ông sáng tác giành giải B mảng sáng tác ca khúc (không có giải A) trong cuộc thi sáng tác nghệ thuật về thành phố Hải Dương.
Từng đi khắp chiến trường, chứng kiến nhiều chiến sĩ hy sinh nhưng tuổi già của ông cũng gánh chịu nỗi đau không thể xoa dịu khi phải tiễn đưa con trai là ca sĩ - nhạc sĩ - Đại uý Quang Thái về nơi an nghỉ cuối cùng khi tuổi đời còn quá trẻ (38 tuổi).
Có nỗi đau nào hơn nỗi đau của "người đầu bạc tiễn kẻ đầu xanh" nhưng ông bảo tất cả là do số phận nên đành chấp nhận. Hiện tại, nhạc sĩ Minh Quang đang sống những ngày tháng êm đềm bên vợ, cũng là một người lính - Đại tá, NSƯT, biên đạo múa Tuyết Mai.
Lê Anh Dũng thể hiện "Sông Lô chiều cuối năm" tại Hòa nhạc "Điều còn mãi"
