Cầu Vĩnh Tuy 2 do doanh nghiệp tư nhân thi công vượt tiến độ. Ảnh: Trọng Tài
Thần tốc làm hạ tầng giao thông
Sân bay quốc tế Vân Đồn, sân bay đầu tiên do doanh nghiệp tư nhân triển khai tại Việt Nam, được thi công thần tốc chỉ trong 2 năm (2016 - 2018). Thời điểm khánh thành, sân bay Vân Đồn có khả năng đón các tàu bay loại lớn như B777, B747, A350, điều mà chỉ những sân bay quốc tế lớn như Tân Sơn Nhất, Đà Nẵng, Nội Bài… mới đáp ứng được.
So với 21 sân bay trước đó ở Việt Nam do Nhà nước đầu tư, Vân Đồn là trường hợp đặc biệt. Chủ đầu tư Sun Group đồng thời là đơn vị vận hành, khai thác sân bay này, thay vì Tổng Công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) quản lý. Doanh nghiệp tư nhân có thể đảm đương tốt những lĩnh vực khó tưởng chừng chỉ có thể giao cho doanh nghiệp Nhà nước.
Sau sân bay Vân Đồn, Sun Group khởi công Sân bay Gia Bình (Bắc Ninh) từ cuối tháng 12/2024 và cam kết hoàn thành trong 12 tháng. Đây tiếp tục là dấu ấn của một doanh nghiệp tư nhân về tiến độ thi công.
Tập đoàn Vingroup xây dựng dự án đường Vành đai 2 Hà Nội, đoạn từ chân cầu Vĩnh Tuy đến Ngã Tư Vọng thông xe vào tháng 1/2023, về đích trước tiến độ 3 tháng so với kế hoạch đề ra. Việc Vingroup nhanh chóng xây dựng tuyến đường Vành đai 2 trên cao đã khắc phục được tình trạng ùn tắc giao thông trên tuyến, tạo sự thông suốt, thuận lợi cho người và phương tiện khi lưu thông trên tuyến, gia tăng phát triển sản xuất, kinh doanh, dịch vụ trong khu vực.
Nhiều công trình cao tốc Bắc Nam cũng ghi dấu ấn doanh nghiệp tư nhân tham gia như Vinaconex, Đèo Cả, Sơn Hải, Hòa Bình… Các doanh nghiệp này đều thi công vượt tiến độ nhưng vẫn đảm bảo chất lượng công trình.
Sân bay Vân Ðồn do doanh nghiệp tư nhân xây dựng, vận hành.
Cần có chính sách ưu đãi
Trao đổi với PV Tiền Phong, GS.TS Lê Hồng Hạnh, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam, nói rằng, giao thông được ví như mạch máu trong cơ thể của một nền kinh tế; bất cứ đâu trong cơ thể, mạch máu luôn được lưu thông, luân chuyển thuận lợi sẽ tạo ra một cơ thể khỏe mạnh. Hạ tầng giao thông xuyên suốt từ Bắc và Nam từ đường bộ, đường sắt, hàng không đã và đang được hoàn thiện với quyết tâm, nỗ lực rất lớn, khơi thông nguồn lực của các địa phương đóng góp cho tăng trưởng kinh tế cả nước.
Theo GS.TS Hạnh, thời gian qua, khối doanh nghiệp tư nhân đã chứng minh năng lực trong việc phát triển dự án hạ tầng trọng điểm. Các công trình được triển khai nhanh, quyết liệt, đặc biệt không đội vốn, thể hiện tinh thần chống lãng phí, tiết kiệm nguồn lực to lớn cho đất nước. Doanh nghiệp tư nhân có khả năng làm tốt những nhiệm vụ quan trọng để kiến thiết quốc gia. Đóng góp của doanh nghiệp tư nhân đã giúp thay đổi luôn hình ảnh của Việt Nam theo chiều hướng rất tích cực.
“Theo tôi, Chính phủ cần có những chính sách thu hút đầu tư như ưu đãi và cơ chế chính sách phù hợp yêu cầu phát triển chung, hài hòa của cả đất nước, doanh nghiệp và người dân. Cụ thể, Nhà nước cần thêm ưu đãi về thuế hoặc một số ưu đãi khác nơi công trình có hàm chứa rủi ro lớn. Ví dụ, xây đoạn đường qua vùng nào đó có địa chất kém thì cho họ quyền hoặc ưu đãi nào đó để hỗ trợ, giảm chi phí Nhà nước tính trên đầu doanh nghiệp. Với thiết bị thi công cao tốc, có thiết bị bình thường nhập nhưng doanh nghiệp tư nhân trong nước họ làm nên giảm thuế cho doanh nghiệp để doanh nghiệp làm được. Rõ ràng, chúng ta cần chính sách cụ thể để hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân”, ông Hạnh nói.
Theo ông Hạnh, doanh nghiệp có phát triển thì đất nước mới có thể giàu mạnh, nhưng những rào cản vô hình từ tư duy cố hữu trước đây vẫn còn, khiến doanh nghiệp tư nhân vẫn đi sau, không được đối xử bình đẳng. Tư duy đó một phần xuất phát từ chủ trương coi kinh tế Nhà nước là chủ đạo. Trong quá trình thực thi, dù chủ trương là bình đẳng giữa các thành phần kinh tế nhưng ở góc độ nào đó, doanh nghiệp Nhà nước vì là chủ đạo nên vẫn thường được ưu tiên hơn so với doanh nghiệp tư nhân, trong cả việc vay vốn hay giao đất làm các dự án lớn. Nhiều tập đoàn kinh tế, tổng công ty quy mô được Nhà nước đầu tư để thành lập. Đóng góp chưa đong đếm nhưng tham nhũng, mất mát gây ra từ phía các doanh nghiệp Nhà nước là không ít.
“Doanh nghiệp tư nhân chưa được hưởng nhiều từ ngân sách nhưng lại đóng góp cho ngân sách rất lớn. Hiệu quả nằm ở chỗ đó. Thứ hai là khu vực kinh tế tư nhân có nòng cốt là các doanh nghiệp đã tạo ra thị trường lao động, giải quyết tới 85% việc làm cho người dân và quyết định tới số lượng, chất lượng của gần 50% GDP của Việt Nam”.
GS.TS Lê Hồng Hạnh ,
Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam
Trong lúc đó, dù tự lực nhưng doanh nghiệp tư nhân đã có sự phát triển vượt bậc, như Vingroup, Sun Group, THACO, TH, Hòa Phát… và hàng loạt doanh nghiệp khác, góp phần đưa kinh tế đất nước đi lên, khẳng định vai trò của kinh tế tư nhân.
“Doanh nghiệp tư nhân chưa được hưởng nhiều từ ngân sách nhưng lại đóng góp cho ngân sách rất lớn. Hiệu quả nằm ở chỗ đó. Thứ hai là khu vực kinh tế tư nhân có nòng cốt là các doanh nghiệp đã tạo ra thị trường lao động, giải quyết tới 85% việc làm cho người dân và quyết định tới số lượng, chất lượng của gần 50% GDP của Việt Nam”, ông Hạnh nói.
Ông Thân Văn Thanh, nguyên Chánh Văn phòng Ủy ban An toàn Giao thông Quốc gia nói rằng, hạ tầng giao thông là huyết mạch của nền kinh tế và đi trước dẫn đường. Việc các doanh nghiệp tư nhân tham gia lĩnh vực hạ tầng giao thông đã làm rất tốt cách đây 10 năm. “Tại lĩnh vực đường bộ, lần đầu tiên có doanh nghiệp như Tập đoàn Sơn Hải thi công đường cao tốc bảo hành 10 năm mà không có doanh nghiệp Nhà nước nào làm được điều này. Chúng ta phải ghi nhận những gì họ làm được và sự đóng góp của họ vào sự phát triển kinh tế đất nước khi thi công đường vừa đảm bảo chất lượng lại rút ngắn thời gian thi công”, ông Thanh nói.
Theo ông Thanh, việc các doanh nghiệp tham gia làm chủ đầu tư các công trình giao thông trọng điểm phải đảm bảo nguyên tắc đấu thầu. Tuy nhiên, những quy định về đấu thầu từ chấm điểm hồ sơ có quy định về chủ đầu tư từng tham gia các công trình trước đó. Việc này làm khó nhiều doanh nghiệp bởi trước nay họ chỉ làm thầu phụ. Vì vậy, ông Thanh cho rằng, để mở rộng hơn nữa doanh nghiệp tư nhân tham gia xây dựng các công trình hạ tầng giao thông trọng điểm, cần mở hơn nữa điều kiện tham gia đấu thầu ngay từ vòng hồ sơ.
“Doanh nghiệp tư nhân có khả năng làm tốt những nhiệm vụ quan trọng để kiến thiết quốc gia. Theo tôi, Chính phủ cần có những chính sách thu hút đầu tư như ưu đãi, cơ chế chính sách phù hợp yêu cầu phát triển chung, hài hòa của cả đất nước, doanh nghiệp và người dân”, ông Thanh nói.
Ông Thanh đề xuất thêm “chìa khóa trao tay” cho doanh nghiệp tư nhân bằng thí điểm chỉ định thầu các công trình hạ tầng giao thông. Việc chỉ định thầu theo quy định hiện nay rất phức tạp. “Vẫn biết rằng pháp luật công bằng giữa cả doanh nghiệp Nhà nước và tư nhân nhưng với những doanh nghiệp tư nhân đã có kinh nghiệm làm và làm rất tốt trong nhiều năm sao chúng ta không mạnh dạn trao cơ hội để họ làm”, ông Thanh nói.
