ÁP LỰC VÀ THUẬN LỢI
Chia sẻ về sự bùng nổ của công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI), sẽ tác động tới vai trò của giảng viên ĐH ra sao, thạc sĩ Bùi Thanh Tú, giảng viên Khoa Công nghệ thông tin Trường ĐH Ngoại ngữ - Tin học TP.HCM, khẳng định vai trò của giảng viên đã có sự chuyển dịch rõ rệt. Từ chỗ là người truyền thụ kiến thức - trung tâm của quá trình dạy học, giảng viên dần trở thành người hướng dẫn, cố vấn học tập và người kiến tạo trải nghiệm học tập cho sinh viên.
"Kiến thức đã không còn khan hiếm như trước. Vì thế, điều quan trọng hơn là giảng viên giúp sinh viên (SV) biết cách tìm kiếm, chọn lọc, phân tích và vận dụng thông tin một cách sáng tạo và có trách nhiệm. Giảng viên hiện nay không chỉ xác định dạy cái gì, mà còn hướng dẫn SV học như thế nào và học để làm gì", thạc sĩ Thanh Tú nhận định.
Nữ giảng viên cho rằng những khó khăn mà giảng viên ĐH đang phải đối mặt là cạnh tranh tri thức với AI, khi các mô hình như ChatGPT, Gemini… có thể trả lời nhanh, chính xác và đa lĩnh vực, khiến giảng viên phải không ngừng cập nhật để duy trì uy tín chuyên môn.
Giảng viên thời công nghệ phải chuyển từ phương pháp “truyền đạt một chiều” sang “tương tác đa chiều”
ẢNH: NHẬT THỊNH
Bên cạnh đó là áp lực chuyển đổi số. Việc ứng dụng công nghệ vào giảng dạy đòi hỏi giảng viên phải có kỹ năng số, khả năng thiết kế bài giảng tương tác và thích ứng với các nền tảng học trực tuyến.
"Công nghệ cũng làm thay đổi tâm lý học tập của SV. Các em quen với tốc độ, tính trực quan và phản hồi tức thời. Điều này buộc giảng viên phải đổi mới phương pháp để thu hút và giữ chân người học", thạc sĩ Thanh Tú chia sẻ.
Tuy nhiên, AI cũng là công cụ hỗ trợ giúp giảng viên thuận lợi hơn trong việc chuẩn bị bài giảng, đánh giá tự động, phân tích năng lực người học, từ đó cá nhân hóa quá trình học tập. Đồng thời giúp giảng viên có nhiều thời gian hơn cho tư duy sáng tạo, nghiên cứu khoa học và tương tác sâu sắc với SV.
TỪ "TRUYỀN ĐẠT MỘT CHIỀU" SANG "TƯƠNG TÁC ĐA CHIỀU"
Trước thực tế nói trên, theo thạc sĩ Thanh Tú, người thầy cần đổi mới phương pháp giảng dạy và truyền cảm hứng cho SV bằng cách chuyển từ phương pháp "truyền đạt một chiều" sang "tương tác đa chiều".
"Giảng viên cần tích hợp công nghệ và AI vào giảng dạy. Sử dụng các công cụ hỗ trợ mô phỏng, học tập trực tuyến, chatbot học tập, hoặc sinh đề luyện tập tự động. Cùng với đó là đẩy mạnh học tập theo dự án, giúp SV học thông qua trải nghiệm và giải quyết vấn đề thực tế. Đặc biệt là cần khơi gợi cảm hứng học tập thông qua các câu chuyện, tình huống thực tế và tinh thần sáng tạo, điều mà AI không thể truyền đạt được", thạc sĩ Thanh Tú cho hay.
Theo giảng viên này, một điều quan trọng khác mà giảng viên cần chú trọng là phát triển năng lực tư duy phản biện, đạo đức số và kỹ năng học suốt đời cho SV, giúp họ thích ứng với môi trường luôn thay đổi.
Giảng viên và sinh viên tại một buổi học trên giảng đường
ẢNH: TÚ NGUYỄN
Chia sẻ về liệu AI có phải là "mối đe dọa" của nghề giáo như nhiều lo ngại hiện nay, thạc sĩ Bùi Thanh Tú khẳng định AI có thể cung cấp thông tin, giải thích khái niệm, thậm chí hỗ trợ mô phỏng và cá nhân hóa việc học, nhưng không thể thay thế vai trò con người trong giáo dục. Vì giảng viên không chỉ là "người dạy kiến thức" mà còn là người truyền cảm hứng, hình mẫu đạo đức và người đồng hành cảm xúc cùng sinh viên.
"AI có thể hiểu ngữ nghĩa của câu hỏi, nhưng không thể hiểu được những nỗi lo, ước mơ hay động lực sâu thẳm của con người. Người thầy thật sự không chỉ dạy "cách làm" mà còn dạy "làm người", điều mà không một thuật toán nào có thể thay thế. Vì vậy, AI nên được nhìn nhận là công cụ hỗ trợ, còn người thầy vẫn là linh hồn của quá trình giáo dục", nữ giảng viên nhận định.
Thay đổi hoặc bị thay thế !
Hơn 25 năm đứng trên bục giảng, đến giờ đây, trong bối cảnh công nghệ phát triển và tác động mạnh mẽ tới giáo dục, tôi chợt nghĩ về nghề dạy học của mình.
Đã có một thời, ai cũng thuộc câu "Học thầy không tày học bạn" nhưng hôm nay, sinh viên thì bảo nhau: "Học thầy không tày... AI."
Câu nói nghe như đùa mà thật ra lại là lời cảnh tỉnh nghiêm khắc nhất dành cho người thầy. Thế giới này đang đổi thay nhanh hơn bất kỳ giáo trình nào có thể cập nhật. AI không còn chỉ là một công cụ, mà là một người thầy vô hình, biết rộng, hiểu sâu, giảng không biết mệt, và có thể đáp ứng riêng từng người học - thứ mà giáo dục hiện đại gọi là cá thể hóa.
Sinh viên hôm nay không còn đến lớp chỉ để nghe lại những điều họ đã biết. Họ cần được truyền cảm hứng, được thử thách, được phản biện và được chạm vào thực tế. Họ cần thấy trong người thầy - không phải một "người chứa kiến thức", mà là một "người dẫn đường": biết khơi mở tư duy, khơi dậy khát vọng học hỏi và sống có trách nhiệm giữa thời đại dữ liệu.
Nếu người thầy vẫn chỉ đứng trên bục giảng, đọc lại bài PowerPoint cũ, tự tin rằng "AI không thể thay thế con người" thì điều đó sẽ sớm sai, bởi chính lúc ấy, người thầy đã tự thay thế mình bằng thói quen cũ kỹ. Và rồi, cũng như những người thợ chụp ảnh dạo trong thời smartphone, họ sẽ dần biến mất, lặng lẽ - không vì bị ai loại bỏ, mà vì không còn ai cần đến.
Đã đến lúc mỗi thầy cô cần tự hỏi: "Buổi học của tôi hôm nay mang lại giá trị gì cho sinh viên - trong một thế giới mà tri thức đủ đầy chỉ là vài giây tìm kiếm?". Nếu câu trả lời chưa đủ thuyết phục, hãy xem đó là tín hiệu cần thiết để bắt đầu lại.
Hãy thay đổi vì chỉ khi ấy, nghề dạy mới thực sự sống sót. Và người thầy, khi ấy, mới xứng đáng được xã hội tôn vinh.
Thạc sĩ VŨ DUY CƯƠNG (Trưởng phòng Đảm bảo chất lượng và khảo thí Trường ĐH Luật TP.HCM)
