Sự lệch pha giữa nền kinh tế và thị trường lao động sẽ khiến quyết định chính sách của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) thêm khó khăn. (Ảnh minh họa: MarketWatch).
Một hiện tượng kỳ lạ đang diễn ra trong nền kinh tế Mỹ, khiến các quan chức Fed không khỏi bất an.
Trong năm nay, các doanh nghiệp Mỹ đã giảm mạnh tốc độ tuyển dụng do lo ngại tác động từ các chính sách kinh tế mới của chính quyền Tổng thống Donald Trump.
Nền kinh tế mất hàng nghìn việc làm trong tháng 6 và tháng 8. Tốc độ tăng trưởng việc làm hàng tháng trong quý III chỉ đạt khoảng 62.000, theo Bộ Lao động Mỹ.
Nhưng năng suất lao động - động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - vẫn duy trì ở mức cao. GDP, thước đo tổng giá trị hàng hóa và dịch vụ được tạo ra trong nền kinh tế, cũng duy trì vững vàng.
Sự đối lập giữa một nền kinh tế đang mở rộng và thị trường lao động suy yếu đang đặt ra câu hỏi khó cho Fed. Các quan chức cần hạ nhiệt hay kích thích nền kinh tế?
Biên bản cuộc họp tháng 10 của Fed nêu rõ: “Sự khác biệt giữa tăng trưởng kinh tế mạnh và tốc độ tạo việc làm yếu đang tạo ra môi trường đặc biệt thách thức cho các quyết định chính sách”.
Theo quy luật thông thường, một nền kinh tế mạnh mẽ sẽ thúc đẩy hoạt động tuyển dụng, đặc biệt là trong bối cảnh Fed đã bắt đầu cắt giảm lãi suất. Nhưng cho đến nay, điều đó vẫn chưa diễn ra. Thậm chí, một số chuyên gia lo sợ viễn cảnh đó sẽ không bao giờ thành hiện thực.
Nhà kinh tế Ryan Sweet của Oxford Economics nói với CNN: “Trong lĩnh vực chính sách tiền tệ, chủ đề chính của năm 2026 là Fed sẽ xử lý như thế nào khi nền kinh tế tăng trưởng nhưng không tạo ra việc làm. Làm cách nào để các quan chức thúc đẩy doanh nghiệp tuyển dụng nhiều hơn?”
Giải thích nghịch lý
Đà tăng kỷ lục của thị trường chứng khoán Mỹ trong những ngày gần đây cho thấy nhiều doanh nghiệp lạc quan về giá trị của AI. Tuy nhiên, sự tự tin đó đã không thúc đẩy họ mở rộng biên chế.
Theo dữ liệu từ Bộ Thương mại Mỹ, chi tiêu của doanh nghiệp dành cho thiết bị và phần mềm xử lý thông tin đóng góp 4,4% GDP quý II.
Con số này chỉ thua kém đôi chút so với mức đỉnh của năm 2000, khi các công ty đẩy mạnh đầu tư trong cơn sốt internet. Sức mua bền bỉ của người tiêu dùng trong năm nay cũng giúp các doanh nghiệp duy trì lợi nhuận.
Ông Eugenio Alemán, nhà kinh tế trưởng tại Raymond James, nhận xét: “Doanh nghiệp đang đầu tư mạnh tay vào công nghệ mới là AI, nhưng đôi khi điều đó khiến họ cắt giảm những khoản chi khác, ví dụ như tuyển dụng.”
Theo CNN, vị chuyên gia dự đoán làn sóng đầu tư này có thể tiếp diễn trong quý III năm nay và đạt đỉnh vào năm sau.
Đợt đóng cửa chính phủ kéo dài 43 ngày nhiều khả năng sẽ làm suy yếu dữ liệu GDP quý IV. Tuy nhiên, đa số các chuyên gia dự kiến nền kinh tế sẽ khôi phục phần lớn thiệt hại vào đầu năm tới.
Trong khi đó, thị trường lao động đang chịu sức ép từ các chính sách trong nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump.
Ông James Ragan, Giám đốc bộ phận nghiên cứu tài sản tại DA Davidson, bình luận: “2025 là năm đầy thách thức với thị trường việc làm, bởi những thay đổi trong chính sách thương mại và nhập cư của Nhà Trắng đang gây ảnh hưởng đến cả cung và cầu lao động”.
Giới chuyên gia kinh tế cảnh báo các đợt cắt giảm lãi suất chưa chắc có thể khắc phục mọi ảnh hưởng của Nhà Trắng đối với thị trường lao động.
Nhà kinh tế Sweet bình luận: “Điều may mắn là chúng ta chưa chứng kiến nhiều vụ sa thải, bởi sau khi nền kinh tế tăng trưởng mà không tạo thêm việc làm, suy thoái thường xuất hiện".
"Nền kinh tế vẫn có thể tăng trưởng dù không tạo ra nhiều việc làm, nhưng trong trường hợp đó năng suất lao động phải cao”, ông lưu ý.
Theo các dự báo mới nhất được Fed công bố hồi tháng 9, các quan chức dự kiến sẽ còn hạ lãi suất vài lần nữa từ nay đến năm 2026.
Nguy cơ suy thoái cận kề
Mỹ có thể nhanh chóng suy thoái nếu nền kinh tế tăng trưởng mà không tạo ra việc làm. Ông Sweet nhấn mạnh: “Trong trạng thái đó, nền kinh tế rất dễ bị tổn thương bởi các yếu tố tiêu cực. Thị trường lao động là tấm khiên chắn suy thoái và khi tấm khiên bị nứt, trò chơi sẽ kết thúc”.
Tình huống này làm gia tăng rủi ro Fed mắc sai lầm chính sách. Trong bài phát biểu tháng trước, Thống đốc Fed Christopher Waller mô tả sự khác biệt giữa tăng trưởng việc làm và GDP là kiểu “mâu thuẫn” sẽ tự điều chỉnh, nhưng điều đó có thể diễn ra theo hướng tích cực hoặc tiêu cực.
Ông giải thích rõ hơn: “Hoặc nền kinh tế sẽ sa sút để tương quan với thị trường lao động yếu, hoặc thị trường lao động sẽ phục hồi để tương quan với nền kinh tế tăng trưởng mạnh mẽ”.
Tốc độ tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ khiến các quan chức Fed ngần ngại hạ lãi suất, đặc biệt là trong bối cảnh lạm phát có xu hướng xa rời mục tiêu 2%. Nhiều quan chức đã tỏ ý phản đối việc cắt giảm lãi suất tại cuộc họp chính sách tiếp theo.
Bà Lorie Logan, Chủ tịch Fed chi nhánh Dallas, phát biểu tại một sự kiện ở Thụy Sĩ vào ngày 21/11: “Fed đã cắt giảm lãi suất hai lần trong năm nay, vì vậy, tôi khó có thể ủng hộ phương án giảm lãi suất vào tháng 12 trừ khi có bằng chứng cho thấy lạm phát hoặc thị trường lao động sẽ hạ nhiệt nhanh chóng hơn dự kiến".
