HTX Mường Hoa ở Sa Pa và câu chuyện chuyển đổi số từ chiếc điện thoại cũ

ảnh: Thụy Miên

Chiều lạnh vào cuối tháng 11 ở xã Tả Van (thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai), trên sườn dốc dưới chân núi Hoàng Liên Sơn, một phụ nữ người dân tộc chống chiếc gậy giản dị, nói tiếng Anh trôi chảy đến mức đáng kinh ngạc khi giải thích cho hai người nước ngoài đến tham quan khu vực.

Cách đó không xa, bên trong một ngôi nhà ở thung lũng Mường Hoa, một cô gái người dân tộc trò chuyện vui vẻ với một đoàn nước ngoài trên mâm cơm theo chương trình thưởng thức ẩm thực bản địa.

Và tại một gian hàng thổ cẩm đầy sắc màu cạnh suối Mường Hoa, bóng dáng các du khách mê mẩn với đủ loại sản phẩm thổ cẩm, từ quần áo, túi xách, khăn choàng, đến những món đồ trang trí nhỏ bé và xinh đến khó cưỡng.

Đó chính là nơi "dệt nên giấc mơ" của bà Sùng Thị Lan (36 tuổi), Giám đốc HTX Mường Hoa, người phụ nữ đau đáu với giấc mơ khởi nghiệp, mang đến sinh kế cho các chị em phụ nữ làng bản và vực dậy những ngành nghề truyền thống được cha ông truyền lại.

ảnh: Thụy Miên

Trở ngại đầu tiên

Sinh trưởng trong một gia đình thuần nông, lớn lên giữa những con thoi, những tấm vải thêu, bà Lan hoàn toàn thấu hiểu một nghịch lý: dù thổ cẩm là di sản văn hóa quý giá, và người làm nghề vẫn khó sống.

Sau vài lần thử nghiệm nhưng thất bại, đến năm 2018 bà Lan thành lập HTX Mường Hoa sau khi đã nắm vững các kỹ thuật nhuộm tự nhiên từ nguyên liệu địa phương. HTX hoạt động dựa trên nền tảng quy trình thủ công hoàn toàn và không sử dụng hóa chất. Mô hình này không chỉ bảo tồn kỹ thuật dệt của người Mông mà còn tạo việc làm bền vững cho phụ nữ trong xã, đồng thời trở thành điểm kết nối du lịch trải nghiệm văn hóa.

Bà cũng tự học kỹ thuật nhuộm từ những nguyên vật liệu địa phương, như lá chàm, củ nâu; hay đi đến những bản làng xa xôi để học cho được những kiểu thêu có thể bị thất truyền. Và với tinh thần mê du lịch, bà cũng lặn lội đến những nơi ít người ngoài lui tới để khám phá thêm những vùng đất mới thích hợp cho du lịch.

Thế nhưng, không lâu sau khi thành lập, HTX đối mặt thử thách lớn khi dịch Covid-19 bùng phát và dẫn đến thị trường du lịch đóng băng, đe dọa trực tiếp đến thu nhập của các thành viên.

Chính trong bối cảnh khó khăn đó, việc buộc phải tìm kiếm thị trường mới đã trở thành động lực để HTX Mường Hoa thực hiện bước chuyển đổi quan trọng sang nền tảng số hóa. Hay nói cách khác, phải đưa hoạt động của HTX lên mạng. Thế nhưng, làm điều đó như thế nào?

ảnh: Thụy Miên

Bước ngoặt từ GREAT

Năm 2021, thông qua chương trình GREAT 1 tại Tả Van, bà Lan bắt đầu làm quen với việc đưa hoạt động kinh doanh lên nền tảng số. Chương trình GREAT (Ngân sách 67,4 triệu AUD, 2017-2027) là quan hệ đối tác giữa UBND tỉnh Lào Cai và Sơn La với Chính phủ Úc, nhằm hỗ trợ nâng cao quyền năng kinh tế và vai trò lãnh đạo của phụ nữ dân tộc thiểu số tại hai tỉnh này. Giai đoạn 1 là GREAT 1 (2017 – 2022) và giai đoạn 2 là GREAT 2 (2022 – 2027). Và GREAT được viết tắt từ Dự án Thúc đẩy Bình đẳng giới thông qua nâng cao hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp và phát triển du lịch.

Vượt qua suy nghĩ ban đầu rằng đây là việc "chỉ dành cho người thành phố", bà Lan nhanh chóng tiếp nhận kiến thức mới nhờ tư duy cởi mở và tinh thần sẵn sàng thử nghiệm. Bà bắt đầu từ những bước đi cơ bản nhất: sử dụng chiếc điện thoại cũ để tự chụp ảnh sản phẩm, viết nội dung và duy trì thói quen đăng bài đều đặn nhằm xây dựng sự hiện diện trực tuyến.

Nữ giám đốc của HTX Mường Hoa chia sẻ: "Bản thân tôi vô cùng chăm chỉ tập huấn, không bao giờ bỏ sót bất kỳ lớp tập huấn nào. Thậm chí có những nội dung tập huấn một lần không biết, tôi tiếp tục đi học cho đến khi nào biết mới thôi. Chẳng hạn khóa quay phim chụp ảnh đưa lên mạng online này tôi phải học đến 5 lần".

ảnh: Thụy Miên

Bên cạnh đó, bà cũng học được cách chăm sóc khách hàng cũ qua tin nhắn Zalo, đồng thời hình thành kỷ luật ghi chép thu chi và lưu trữ thông tin đơn hàng một cách hệ thống. Những thay đổi nhỏ này đã tạo nền tảng quan trọng giúp HTX Mường Hoa duy trì hoạt động và tiếp tục mở cửa hàng trong giai đoạn vắng bóng khách du lịch.

Bước ngoặt lớn đã đến khi bà Lan quyết định đổi mới mô hình kinh doanh: chuyển từ bán lẻ truyền thống sang cung ứng nguyên liệu thổ cẩm tái chế cho ngành thời trang. Việc tận dụng vải vụn, vải cũ không chỉ giúp tối ưu chi phí sản xuất mà còn bắt kịp xu hướng thời trang bền vững, đáp ứng nhu cầu của các nhà thiết kế và thương hiệu theo đuổi mô hình kinh tế tuần hoàn.

Bằng cách đầu tư vào hình ảnh sản phẩm chuyên nghiệp hơn, xây dựng nội dung song ngữ Anh - Việt và kể câu chuyện về tính bền vững của sản phẩm, bà Lan đã kết nối thành công với các nhà thiết kế tại Hà Nội, TP.HCM và cộng đồng người Việt ở nước ngoài. Hướng đi mới này không chỉ mang lại nguồn doanh thu ổn định mà còn cho phép HTX mở rộng quy mô thu mua nguyên liệu từ hơn 300 hộ dân địa phương.

ảnh: Thụy Miên

Lan tỏa ảnh hưởng và hướng đến tương lai

Theo đánh giá của GREAT, HTX Mường Hoa là một trường hợp điển hình của chuyển đổi số vừa túi tiền, nơi chỉ với một chiếc điện thoại thông minh, một fanpage, một người lãnh đạo có tư duy mở, cả cộng đồng có thể chuyển dịch mô hình kinh doanh.

HTX Mường Hoa đã giúp nhiều gia đình thoát nghèo bền vững, trở thành mô hình kiểu mẫu trong Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững 2021-2025.

Câu chuyện của HTX Mường Hoa đã chứng minh rằng chuyển đổi số không phải là điều gì đó quá phức tạp, mà là thực tế cần thiết trong kinh doanh, và cũng chẳng cần đến chi phí đầu tư đắt đỏ. Điều cần thiết là bắt đầu từ thói quen nhỏ, học tập kinh nghiệm đúng và có tư duy dám nghĩ dám làm.

Bà Vũ Quỳnh Anh, Phó Cố vấn trưởng dự án GREAT, cho biết bà Hoa cũng nhanh chóng chia sẻ những kỹ năng đã học được cho các hộ làm thổ cẩm, giúp họ học cách viết Fanpage, đăng đài, quản lý, dữ liệu. Với sự hỗ trợ của GREAT và KisStartup (tổ chức chuyên về tư vấn và đào tạo đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp), hiện bà Lan từ một hộ ban đầu đã phát triển thành một cộng đồng có hơn 300 hộ, không chỉ ở Sa Pa còn cả Hà Giang, Lai Châu, Mộc Châu.

Bà Lan chia sẻ những phụ nữ tham gia hoạt động của HTX có cơ hội kiếm thêm thu nhập, từ đó giúp họ có tiếng nói và quyền quyết định cao hơn trong gia đình. Tuy nhiên, ban đầu việc thuyết phục một số phụ nữ gia nhập cũng vấp phải khó khăn, do không ít người cảm thấy tự ti, không dám thử sức những công việc như học thêu vì cho rằng khó học.

ảnh: Thụy Miên

Bên cạnh việc bán các sản phẩm thêu, HTX Mường Hoa còn cung cấp dịch vụ du lịch trải nghiệm, dựa trên di sản văn hóa địa phương. Với sự tư vấn chuyên môn từ KisStartup, chị xây dựng các nội dung trải nghiệm gồm nhuộm chàm (khách trải nghiệm quy trình nhuộm và tìm hiểu về ý nghĩa màu sắc); vẽ sáp ong (giới thiệu kỹ thuật tạo hoa văn thủ công đặc trưng); ẩm thực bản địa (không gian bữa cơm gia đình và câu chuyện mùa vụ địa phương).

Trong thời gian tới, bà mong muốn phát triển bảo tàng văn hóa bản địa để giới thiệu về nét đẹp văn hóa của dân tộc Mông và dân tộc Giáy ở Tả Van và tận dụng công cụ số để quảng bá.

Nhận định về GREAT và thủ lĩnh cộng đồng Sùng Thị Lan, Đại sứ Úc Gillian Bird bày tỏ sự vui mừng khi thấy được những thay đổi về thực chất đối với đời sống người dân địa phương như bà Sùng Thị Lan đã làm được.

ảnh: Thụy Miên

"Úc luôn ưu tiên bình đẳng giới và sự tham gia của mọi người trong chương trình hợp tác phát triển với Việt Nam. Chúng tôi tin rằng, đây không chỉ là sự tôn trọng phẩm giá con người mà còn điều mang đến hiệu quả cao. Khi tất cả mọi người, đàn ông, phụ nữ, trẻ em trai, gái có thể hoàn toàn đạt đến tiềm năng của bản thân, nền kinh tế sẽ phát triển và quốc gia sẽ tiến bộ", theo Đại sứ Bird.