Hủy hợp đồng bảo hiểm, ai sẽ chịu thiệt?
Về nguyên tắc, hủy hợp đồng bảo hiểm giữa chừng gây thiệt hại cho cả hai bên – người tham gia và công ty bảo hiểm. Song, người mua bảo hiểm luôn là đối tượng chịu tổn thất nặng nề nhất. Bảo hiểm nhân thọ là một cam kết tài chính dài hạn, đòi hỏi sự kiên trì đóng phí định kỳ trong nhiều năm. Khi dừng lại giữa đường, khách hàng không chỉ mất số tiền đã đóng mà còn mất luôn quyền được bảo vệ trước rủi ro.
Nếu chấm dứt hợp đồng trong hai năm đầu tiên, người tham gia gần như không được hoàn trả bất kỳ khoản phí nào. Dù đã đóng đầy đủ theo đúng kế hoạch, toàn bộ số phí đó được xem là chi phí ban đầu, dùng để trang trải cho việc thẩm định, quản lý và vận hành hợp đồng. Chỉ sau hai năm, khách hàng mới bắt đầu được nhận lại giá trị hoàn lại nhưng con số này thường thấp hơn nhiều so với tổng phí đã nộp, bởi các chi phí quản lý, phân bổ và rủi ro đã được khấu trừ ngay từ khi hợp đồng có hiệu lực.
Quan trọng hơn, khi hợp đồng bị hủy, người tham gia sẽ không còn được bảo vệ tài chính trước các rủi ro về sức khỏe, tai nạn hoặc tử vong. Một sự cố bất ngờ trong giai đoạn này có thể khiến cả gia đình phải đối mặt với gánh nặng tài chính lớn – điều mà trước đó hợp đồng bảo hiểm có thể giúp san sẻ.
Không chỉ khách hàng, các công ty bảo hiểm cũng chịu tổn thất đáng kể khi hợp đồng bị hủy sớm. Để duy trì một hợp đồng, doanh nghiệp phải chi trả hàng loạt chi phí như khai thác, thẩm định hồ sơ, quản lý hợp đồng, phí bảo hiểm rủi ro, chi phí quỹ đầu tư, phí chuyển đổi hoặc hủy bỏ hợp đồng. Trong đó, các khoản chi ở những năm đầu thường cao hơn nhiều so với các năm sau.
Do đó, khi một khách hàng hủy hợp đồng chỉ sau vài năm tham gia, doanh nghiệp không thể thu hồi toàn bộ chi phí đã bỏ ra, khiến tỷ lệ lỗ trên mỗi hợp đồng tăng cao. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kinh doanh và khả năng duy trì quỹ bảo vệ chung cho toàn hệ thống. Nói cách khác, mỗi hợp đồng bị gián đoạn không chỉ gây thiệt hại cá nhân, mà còn làm giảm tính bền vững của thị trường bảo hiểm.
Làm gì để tránh "đứt gánh giữa đường"?
Để không rơi vào tình huống phải hủy hợp đồng, điều quan trọng là chọn sản phẩm phù hợp với khả năng tài chính và nhu cầu thực tế. Người tham gia nên ưu tiên các gói bảo hiểm có mức phí linh hoạt, cho phép thay đổi thời hạn hoặc phương thức đóng phí khi gặp khó khăn tạm thời. Việc lựa chọn đúng ngay từ đầu giúp duy trì hợp đồng ổn định và đảm bảo hiệu quả tích lũy trong dài hạn.
Ngoài ra, cần nắm rõ các điều khoản và quyền lợi trong hợp đồng. Nhiều trường hợp khách hàng hủy hợp đồng chỉ vì hiểu nhầm – chẳng hạn như nghĩ rằng không nhận được lãi hoặc cho rằng phí quá cao. Thực tế, phần lớn sản phẩm bảo hiểm nhân thọ đều có quyền lợi bảo vệ, đầu tư và thưởng tích lũy tăng dần theo thời gian. Hiểu rõ cấu trúc này giúp người mua biết cách tận dụng và tối ưu giá trị hợp đồng, thay vì bỏ ngang giữa chừng.
Công nghệ cũng giúp việc quản lý hợp đồng dễ dàng hơn. Nhiều công ty bảo hiểm hiện nay cung cấp ứng dụng theo dõi hợp đồng, nhắc lịch đóng phí và cập nhật giá trị tài khoản theo thời gian thực. Việc sử dụng ứng dụng không chỉ giúp tránh trễ hạn đóng phí mà còn giúp người dùng chủ động hơn trong việc điều chỉnh kế hoạch tài chính cá nhân.
Trước khi quyết định hủy hợp đồng, khách hàng nên cân nhắc một số phương án "cứu hợp đồng" nhằm giảm áp lực tài chính nhưng vẫn duy trì quyền lợi bảo vệ. Đây là cách giúp người tham gia không đánh mất toàn bộ giá trị tích lũy chỉ vì khó khăn tạm thời.
Một trong những giải pháp phổ biến là gia hạn thời gian nộp phí. Khi gặp trở ngại tài chính ngắn hạn, người mua có thể đề nghị công ty bảo hiểm cho phép kéo dài thời gian đóng phí mà không làm mất hiệu lực hợp đồng. Cách này giúp khách hàng duy trì quyền lợi mà không bị gián đoạn quá trình bảo vệ.
Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp bảo hiểm hiện nay cũng cho phép tạm ngừng đóng phí trong thời gian nhất định. Trong giai đoạn tạm dừng, hợp đồng vẫn duy trì quyền lợi cơ bản, giúp người tham gia tránh bị mất hiệu lực hoàn toàn. Tuy nhiên, việc tạm ngừng có thể ảnh hưởng đến giá trị tài khoản tích lũy hoặc một số quyền lợi bổ sung, do đó người mua nên trao đổi kỹ với tư vấn viên trước khi thực hiện.
Trường hợp tài chính khó khăn kéo dài, khách hàng có thể lựa chọn điều chỉnh quyền lợi bảo hiểm thay vì hủy hợp đồng. Việc giảm mức bảo hiểm, rút bớt quyền lợi bổ sung hoặc rút ngắn thời hạn tham gia giúp hợp đồng phù hợp hơn với khả năng chi trả hiện tại. Cách làm này không chỉ giúp duy trì quyền lợi bảo vệ thiết yếu, mà còn đảm bảo hợp đồng vẫn tiếp tục sinh lời trong dài hạn.
Nhìn chung, những lựa chọn linh hoạt này là "lối thoát mềm" cho người tham gia, giúp duy trì hợp đồng và bảo toàn giá trị tích lũy, thay vì đánh mất toàn bộ quyền lợi chỉ vì áp lực ngắn hạn.
Theo Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 (có hiệu lực từ 1/1/2023), với các hợp đồng có thời hạn trên 1 năm, người mua có 21 ngày kể từ khi nhận hợp đồng để xem xét và có quyền từ chối tiếp tục tham gia. Nếu hủy trong thời gian này, khách hàng sẽ được hoàn lại 100% phí đã đóng (sau khi trừ chi phí hợp lý như khám sức khỏe hoặc phát hành hợp đồng). Tuy nhiên, sau 21 ngày, việc hủy hợp đồng đồng nghĩa mất quyền lợi bảo vệ và chỉ nhận được giá trị hoàn lại thấp hơn phí đã đóng.
Đáng chú ý, nếu hợp đồng bị hủy trước khi sự kiện bảo hiểm xảy ra, người thụ hưởng sẽ không được nhận tiền bảo hiểm, khiến việc chấm dứt hợp đồng trở thành quyết định mang nhiều rủi ro.
