Đó chính là bụi mịn!
Trong nhiều ngày liên tiếp, Hà Nội chìm trong lớp sương mù trắng đục quen thuộc nhưng ngày càng dày đặc. Bảng đo chất lượng không khí liên tục chuyển sang màu đỏ, mức cảnh báo có hại cho sức khỏe. Không ít thời điểm, Hà Nội nằm trong nhóm những thành phố ô nhiễm không khí nhất thế giới, vượt xa ngưỡng an toàn do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị. Điều đáng lo hơn là thứ đang khiến bầu không khí trở nên "độc hại" ấy không phải khói bụi nhìn thấy rõ, mà là bụi mịn PM2.5, loại hạt cực nhỏ gần như vô hình, len lỏi vào từng nhịp thở và âm thầm tấn công sức khỏe của hàng triệu người dân thủ đô.
Bụi mịn PM2.5 len lỏi khắp thủ đô Hà Nội. (Ảnh minh họa: Internet)
Vì sao bụi mịn PM2.5 nguy hiểm?
Để hiểu vì sao các bác sĩ gọi PM2.5 là "kẻ giết người thầm lặng", cần nhìn vào chính đặc tính của loại bụi này.
PM2.5 là gì?
Theo BS Nguyễn Huy Hoàng (thành viên Hội Y học dưới nước và Oxy cao áp Việt Nam), PM2.5 là các hạt bụi có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 2,5 micromet, nhỏ gấp khoảng 30 lần sợi tóc. Chính vì quá nhỏ nên chúng không bị chặn lại ở mũi hay họng như bụi to, mà có thể đi sâu vào tận đáy phổi.
Khi hít phải không khí có nhiều PM2.5:
Bụi đi thẳng qua khí quản, phế quản, xuống tới phế nang, nơi trao đổi oxy với máu.
Tại đây, một phần các hạt bụi, đặc biệt là loại siêu mịn, có thể xuyên qua lớp màng rất mỏng giữa phế nang và mao mạch, đi thẳng vào máu.
Trên bề mặt các hạt bụi này thường "đính" thêm kim loại nặng (chì, cadimi…), các chất hữu cơ độc hại và cả độc tố vi khuẩn. Nói cách khác, chúng giống như những "xe chở chất độc" chạy khắp cơ thể.
BS Nguyễn Huy Hoàng (thành viên Hội Y học dưới nước và Oxy cao áp Việt Nam).
Ở cấp độ tế bào, PM2.5 gây hại theo một chuỗi phản ứng:
Tạo gốc tự do (stress oxy hóa): Các thành phần độc trên hạt bụi kích thích tế bào sản sinh ồ ạt các gốc oxy phản ứng.
Làm tổn thương ty thể - "nhà máy năng lượng" của tế bào: Màng ty thể, DNA ty thể bị hư hại, khiến tế bào hoạt động kém hiệu quả.
Kích hoạt phản ứng viêm: Khi ty thể bị hỏng quá nhiều, tế bào báo động bằng cách giải phóng các chất trung gian gây viêm. Tình trạng viêm xảy ra không chỉ ở phổi mà lan ra toàn cơ thể.
Hậu quả là:
Đường hô hấp luôn trong tình trạng viêm âm ỉ, dễ ho, khò khè, khó thở.
Hệ mạch máu bị tổn thương, dễ hình thành mảng xơ vữa và cục máu đông.
Các cơ quan khác như tim, não, thận, hệ thần kinh cũng bị ảnh hưởng.
Vì vậy, ô nhiễm không khí không chỉ làm ta "ho vài tiếng rồi thôi", mà nếu diễn ra kéo dài, nó góp phần:
Tăng nguy cơ hen phế quản, COPD (bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính).
Tăng tỷ lệ đột quỵ, nhồi máu cơ tim ở người trung niên và cao tuổi.
Ảnh hưởng tới phát triển phổi và não của trẻ, để lại hậu quả cả đời.
Người dân thủ đô nên làm gì lúc này?
BS Nguyễn Huy Hoàng cho rằng, trong khi chờ các giải pháp vĩ mô phát huy hiệu quả, mỗi gia đình có thể chủ động bảo vệ sức khỏe bằng 3 thói quen đơn giản:
Chú ý xem chỉ số AQI trước khi ra đường. (Ảnh minh họa: Internet)
Xem chỉ số AQI trước khi ra đường
Mỗi sáng, hãy mở ứng dụng (IQAir, AirVisual, PAM Air…) xem màu sắc chất lượng không khí.
Nếu AQI trên 150 (màu đỏ), nên tránh hoàn toàn việc chạy bộ, đạp xe, tập thể dục ngoài trời.
Ưu tiên tập trong nhà, ở nơi có không khí sạch hơn.
Đeo khẩu trang đúng chuẩn khi buộc phải ra ngoài
Đừng tin rằng khẩu trang vải hay khẩu trang y tế mỏng manh có thể bảo vệ bạn khỏi bụi mịn. Trong ngày ô nhiễm nặng, hãy coi khẩu trang N95/KN95 là "áo giáp bắt buộc". Đeo đúng cách để che kín mũi, miệng, không để hở hai bên má.
Tạo "vùng sạch" trong nhà và rửa sạch đường thở mỗi ngày
Đầu tư máy lọc không khí HEPA cho phòng ngủ hoặc phòng sinh hoạt chung. Khi ô nhiễm cao, đóng cửa và để máy chạy đủ lâu. Ngay khi về nhà, hãy rửa mũi và súc họng bằng nước muối sinh lý để "gột bớt" bụi bám trong ngày.
