TS Trần Anh Tuấn, Chủ tịch Hiệp hội Khoa học hành chính Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ chỉ rõ một số vướng mắc cần tháo gỡ sau 2 tháng vận hành chính quyền địa phương 2 cấp.
Phân loại cán bộ, công chức cấp xã theo 2 nhóm
Là người có kinh nghiệm và nghiên cứu sâu về tổ chức bộ máy cũng như công tác quản lý cán bộ, công chức, ông đánh giá như thế nào về hoạt động của chính quyền địa phương 2 cấp sau 2 tháng vận hành?
Việc tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là cuộc cách mạng về tổ chức tinh gọn bộ máy, thực hiện mục tiêu Tinh - Gọn - Mạnh - Hiệu năng - Hiệu lực - Hiệu quả để đưa đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển, văn minh và giàu mạnh.
Sau 2 tháng thực hiện, mô hình này cơ bản bước đầu đã đi vào hoạt động đúng hướng, đúng các quy định của Đảng, phù hợp với Hiến pháp và pháp luật. Chính quyền địa phương 2 cấp hiện nay đang nhanh chóng chuyển dần sang chính quyền số, chính quyền kiến tạo và phục vụ nhân dân.
Nền hành chính số tiếp tục được xây dựng với việc ứng dụng công nghệ số, xây dựng nền tảng dữ liệu quốc gia, phát triển nguồn nhân lực số... để phục vụ người dân và phát triển kinh tế tư nhân, phù hợp với kinh tế số, xã hội số.
Mặc dù mới vận hành được 2 tháng, có không ít khó khăn, rào cản nhưng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đã cho thấy đây là một mô hình tiến bộ, phù hợp với xu thế phát triển của đất nước và yêu cầu của thời đại, được nhân dân và dư luận tin tưởng. Đây không chỉ là chính quyền gần dân, sát dân và phục vụ nhân dân mà còn là chính quyền kiến tạo, thúc đẩy sự phát triển.
Tuy nhiên, thực tế thời gian qua, một số địa phương phát sinh một số vướng mắc như chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức chưa đáp ứng trong một số lĩnh vực; có tình trạng cán bộ, công chức cấp xã ở một số nơi bị quá tải hay có nơi thừa, nơi thiếu người làm việc?
Theo tôi, trước hết lãnh đạo chính quyền địa phương phải đánh giá, phân loại cán bộ, công chức ở cấp xã theo 2 nhóm: nhóm giữ lại làm việc và nhóm giải quyết chính sách theo diện tinh giản biên chế.
Không nên để công chức tự viết đơn để thôi việc, vì sẽ dễ bị mất những người giỏi và có năng lực. Và để xác định được người làm việc tốt, hiệu quả, phải sử dụng các công cụ như đánh giá 360 độ, KPI, OKR vào đánh giá những nội dung định lượng được để bảo đảm tính khách quan, công bằng và chính xác.
Về dài hạn, để căn cơ, Chính phủ cần tập trung xây dựng danh mục vị trí việc làm đối với các đơn vị thuộc chính quyền địa phương ở xã, phường để làm căn cứ xác định biên chế đầy đủ, phù hợp với phạm vi quản lý, khối lượng công việc, đặc điểm hoạt động của từng đơn vị hành chính xã, phường.
Ngoài ra, cũng cần tiếp tục cho tuyển dụng công chức đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, vị trí việc làm vào trong các đơn vị của chính quyền cấp xã.
Đồng thời, đẩy mạnh việc tổ chức các khóa bồi dưỡng nâng cao năng lực lãnh đạo quản lý, kỹ năng hành chính và thực thi công vụ do các nhóm cán bộ, công chức cấp xã.
Tôi được biết, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh vừa tổ chức bồi dưỡng trực tiếp tại trụ sở và trực tuyến toàn quốc đến 3.321 điểm cầu cho hơn 67.000 cán bộ, công chức chủ chốt ở cấp xã. Đây là một hoạt động hay, ý nghĩa trong bối cảnh hiện nay.
Cử công chức có năng lực mới thực sự giúp được địa phương
Có một thực tế cho thấy, một số địa phương còn thiếu hoặc có trụ sở xuống cấp, chật hẹp, phân tán; trung tâm hành chính công xa, chưa thuận lợi cho người dân. Trong khi sau sáp nhập, số lượng trụ sở dôi dư lại tương đối lớn. Theo ông, đây có phải là một nghịch lý hay không và cần phải giải bài toán này thế nào?
Tôi nghĩ đây không phải là một nghịch lý. Mọi cái mới ra đời bao giờ cũng gặp khó khăn và thách thức. Nhận thức được như vậy để tìm cách vượt qua.
Chúng ta đều biết, chính quyền cấp xã khi bước vào hoạt động đều có trụ sở và các phương tiện làm việc. Các trụ sở đều được sử dụng từ trụ sở của cấp huyện và cấp xã trước đây. Tất nhiên, nếu là trụ sở của cấp xã trước thì có hơi chật.
Từ 10.035 đơn vị hành chính cấp xã sáp nhập, giảm xuống 3.321 thì đương nhiên sau khi sử dụng cho chính quyền địa phương mới sẽ còn dôi dư tương đối. Vấn đề là số dôi dư này phải có phương án sử dụng, chuyển giao, hóa giá, chuyển sang làm trường học... để không bị lãng phí.
Còn Trung tâm hành chính công xa thì cần đẩy mạnh bình dân học vụ số và số hóa các hoạt động của chính quyền địa phương cấp xã để mọi người dân không nhất thiết phải đến Trung tâm hành chính công vẫn được phục vụ chu đáo.
Để mô hình chính quyền địa phương 2 cấp hoạt động đạt mục tiêu hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, theo ông, cần có những giải pháp nào?
Theo tôi, có 3 việc cần tiếp tục thực hiện. Đó là tiếp tục rà soát để hoàn thiện thể chế pháp luật, quy định rõ ràng, cụ thể hơn nữa nhiệm vụ và quyền hạn của chính quyền địa phương cấp xã; giải quyết bất cập trong phối hợp công việc giữa xã và cơ quan chuyên môn cấp tỉnh.
Thứ 2 là tiếp tục thực hiện tư tưởng việc của địa phương để địa phương quyết, làm và chịu trách nhiệm. Quyền hạn phải thực sự gắn trách nhiệm thực hiện.
Thứ 3 là tiếp tục thực hiện đánh giá, phân loại cán bộ, công chức, viên chức để nâng cao chất lượng đội ngũ thông qua việc giữ lại người giỏi, tuyển dụng người tài và giải quyết chính sách dôi dư. Quan tâm bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ, công chức, viên chức cấp xã.
Cùng với đó là ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo vào mọi hoạt động hành chính để phục vụ nhân dân tốt hơn.
Việc cử công chức từ các bộ ngành về để hỗ trợ địa phương vừa qua là một cách làm hay nhưng phải căn cứ vào đề nghị của địa phương cần hỗ trợ ở lĩnh vực nào, ngành nào và cử những công chức có năng lực thì mới thực sự giúp được cho địa phương.
