Ba kịch bản đến năm 2045
Tại Tọa đàm Đối thoại chính sách về tăng trưởng kinh tế cao và bền vững đến năm 2045, do Đại học Kinh tế Quốc dân tổ chức sáng 3/6, các chuyên gia cho rằng, nếu không có giai đoạn tăng tốc mang tính đột phá, Việt Nam có nguy cơ rơi vào “bẫy thu nhập trung bình”, khi tăng trưởng không đủ mạnh để vượt qua ngưỡng của một nền kinh tế phát triển .
GS.TS Trần Thị Vân Hoa đề xuất ba kịch bản tăng trưởng.
GS.TS Trần Thị Vân Hoa - Đại học Kinh tế Quốc dân dẫn số liệu của Ngân hàng Thế giới (WB) - cho biết, ngưỡng thu nhập cao hiện tại là 14.006 USD. Với giả định lạm phát toàn cầu trung bình ở mức 3% mỗi năm, ngưỡng này có thể tăng lên 26.835 USD vào năm 2045. Trong khi đó, với mức tăng trưởng dân số 0,7% mỗi năm, Việt Nam cần đạt mức tăng trưởng GDP bình quân 9,5%/năm để đủ điều kiện gia nhập nhóm thu nhập cao.
Bà Hoa đề xuất 3 kịch bản tăng trưởng. Kịch bản A và B đặt mục tiêu tăng trưởng ở mức khá, dễ thực hiện hơn nhưng tiềm năng bứt phá còn hạn chế. Theo đó, GDP bình quân đầu người đến năm 2045 chỉ đạt khoảng 18.000 - 25.000 USD, chưa vượt qua ngưỡng để trở thành quốc gia phát triển.
Ngược lại, kịch bản C có tính tham vọng cao hơn, hướng tới tăng trưởng GDP 11-12%/năm trong giai đoạn 2025-2035, qua đó nâng thu nhập bình quân đầu người lên 28.370 USD vào năm 2045.
Bà Hoa cho rằng, đây là phương án khả thi nếu Việt Nam quyết liệt cải cách thể chế, đầu tư mạnh vào hạ tầng chiến lược, nâng cấp nguồn nhân lực và chủ động áp dụng công nghệ cao, tương tự như mô hình phát triển thành công của một số nước Đông Á.
Chuyên gia khuyến nghị kịch bản C, với thời gian chuẩn bị kéo dài cho cải cách toàn diện
Lộ trình theo kịch bản C được chia làm ba giai đoạn. Giai đoạn đầu tiên (2025-2035) đóng vai trò nền tảng và tăng tốc, với trọng tâm là cải cách thể chế, phát triển hạ tầng và thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài chất lượng cao. Giai đoạn tiếp theo (2036-2040) hướng tới củng cố và chuyển đổi mô hình tăng trưởng dựa trên công nghệ số, tự động hóa và các ngành dịch vụ tri thức. Giai đoạn cuối (2041-2045) tập trung hoàn thiện thể chế thị trường, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tăng cường phát triển bền vững và đẩy mạnh hội nhập quốc tế.
Đề xuất thành lập “tổ phản ứng nhanh”
TS. Vũ Sỹ Cường - Học viện Tài chính - nhấn mạnh, tài chính - ngân sách là điều kiện tiên quyết để thực hiện các mục tiêu này. Ông Cường cho rằng, quản lý ngân sách nhà nước là yếu tố then chốt, ảnh hưởng đến khả năng thực hiện chính sách và kế hoạch phát triển.
“Nếu chúng ta đặt ra rất nhiều mục tiêu, kế hoạch, nhưng dòng tiền không theo kịp, không có nguồn lực tài chính đi kèm, rất khó có thể thực hiện bất kỳ chiến lược nào. Việc sửa đổi các luật liên quan tài chính, ngân sách đang được đề xuất nhưng rất ít được đưa ra thảo luận, mà đáng lẽ, trong kỳ họp Quốc hội vừa qua, việc bàn thảo này cần được ưu tiên, cùng lúc với thảo luận về bộ máy chính quyền địa phương.
Nếu không, sau khi bộ máy được thiết lập xong, sẽ lại mất thêm vài tháng để quay lại xây dựng các nội dung về ngân sách - độ trễ đáng lo ngại, vì trong thời gian đó mọi hoạt động gần như bị đình trệ", ông Cường lo ngại.
PGS.TS Phạm Thế Anh nhấn mạnh, nền tảng cho tăng trưởng kinh tế cao là ổn định vĩ mô. Tuy nhiên, chính sách tiền tệ của Việt Nam còn thiếu độc lập. Ngân hàng Nhà nước trực thuộc Chính phủ, chịu sự điều hành trực tiếp, khác với mô hình ngân hàng trung ương độc lập phổ biến ở nhiều nước phát triển.
Ông Thế Anh đề xuất, Quốc hội nên là cơ quan giao mục tiêu điều hành vĩ mô , trong khi Ngân hàng Nhà nước cần có toàn quyền lựa chọn công cụ và phương thức thực hiện mà không bị can thiệp từ phía Chính phủ. Việc tăng cường tính độc lập và minh bạch sẽ nâng cao uy tín của chính sách, tạo dựng lòng tin và khuyến khích đầu tư dài hạn.
Bên cạnh đó, vị chuyên gia cũng cảnh báo về khoảng cách đáng kể giữa chính sách và thực thi. Dù chủ trương và nghị quyết cấp cao được đánh giá là đúng đắn, nhưng quá trình triển khai thực tế còn chậm, thiếu hiệu lực.
Để khắc phục tình trạng này, ông Thế Anh đề xuất thành lập các “tổ phản ứng nhanh” nhằm tiếp nhận, xử lý kịp thời vướng mắc từ doanh nghiệp, người dân, từ đó giúp chính sách không chỉ dừng lại trên giấy, mà thực sự đi vào cuộc sống.
