Giảng viên, sinh viên khối ngành sức khỏe trong một tiết thực hành (Ảnh: Thúy Huyền).
Tại phiên thảo luận của Quốc hội về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học mới đây, vấn đề chất lượng đào tạo nhân lực y tế đã làm nóng dư luận.
Một số ý kiến bày tỏ sự lo ngại sâu sắc về sự chênh lệch chất lượng đầu vào, cụ thể là sự khác biệt giữa bác sĩ đào tạo tại các trường top đầu (lấy 28 điểm) so với các trường có điểm chuẩn thấp hơn, mà theo ý kiến nêu là khoảng 15 điểm.
Thực tế trong thời gian qua, quy trình đào tạo y khoa chịu sự giám sát của nhiều "chốt chặn" quan trọng nhằm đảm bảo chất lượng đầu ra.
Quy trình cấp phép mở ngành khắt khe
Không giống như các ngành học thông thường cơ sở giáo dục có thể tự mở, việc mở ngành đào tạo thuộc khối sức khỏe được quy định nghiêm ngặt.
Theo các quy định hiện hành như tại Nghị định số 111/2017/NĐ-CP về tổ chức đào tạo, thực hành trong đào tạo khối ngành sức khỏe, Thông tư 12/2024/TT-GDĐT và các văn bản liên quan khác, để được phép đào tạo bác sĩ, cơ sở giáo dục phải đáp ứng hàng loạt tiêu chuẩn "cứng".
Các điều kiện này bao gồm: đội ngũ giảng viên cơ hữu phải có trình độ tiến sĩ, thạc sĩ đúng chuyên ngành; cơ sở vật chất, phòng thí nghiệm, thực hành tiền lâm sàng hiện đại.
Đặc biệt, trường bắt buộc phải có bệnh viện thực hành hoặc ký kết hợp đồng với các bệnh viện đủ tiêu chuẩn để sinh viên thực tập lâm sàng. Cả Bộ Y tế và Bộ GD&ĐT đều tham gia vào quy trình thẩm định này trước khi cấp phép.
Việc mở khối ngành sức khoẻ, tuyển sinh, đào tạo cần tuân thủ những quy định đặc biệt hơn so với các ngành khác (Ảnh: VLU).
Lãnh đạo một trường đại học có đào tạo bác sĩ cho biết: “Để mở được ngành đào tạo bác sĩ, bình quân phải mất 1-2 năm để các trường có thể đáp ứng đầy đủ điều kiện một cách nghiêm ngặt và xin cấp phép theo quy định”.
Theo vị này, Bộ Y tế sẽ thành lập đoàn khảo sát với sự tham gia của các chuyên gia đầu ngành trực tiếp đến trường để đánh giá chương trình, kiểm tra cơ sở vật chất, rà soát đội ngũ giảng viên...
Đồng thời, Bộ Y tế xem xét năng lực của bệnh viện thực hành có đáp ứng tiêu chuẩn và xác định về nhu cầu đào tạo nguồn nhân lực…, sau đó chuyển hồ sơ sang Bộ GD&ĐT xem xét và quyết định theo thẩm quyền.
Vị này còn tiết lộ, riêng nhóm ngành này phải trực tiếp có ý kiến từ Bộ trưởng Bộ GD&ĐT.
Thông tư 12/2024/TT-GDĐT cũng quy định nếu cơ sở đào tạo không duy trì được các điều kiện mở ngành, có thể bị đình chỉ tuyển sinh. Đây là một cơ chế hậu kiểm để ngăn việc mở ngành chỉ vì tuyển số lượng.
"Sàn" điểm đảm bảo chất lượng đầu vào
Lo ngại về "15 điểm đỗ bác sĩ" cần được hiểu rõ hơn trong bối cảnh thực tế. Hàng năm, Bộ GD&ĐT đều công bố ngưỡng đảm bảo chất lượng đầu vào (điểm sàn) riêng cho nhóm ngành sức khỏe có cấp chứng chỉ hành nghề.
Trong 5 năm trở lại đây, ngưỡng đảm bảo chất lượng đầu vào (điểm sàn) đối với xét tuyển bằng điểm thi tốt nghiệp THPT của ngành Y khoa và Răng - Hàm - Mặt là từ 20,5 đến 22,5 điểm; Y học cổ truyền và Dược học là từ 19 đến 21 điểm.
Mức điểm từ 17 đến 19 điểm thường áp dụng cho các ngành còn lại. Mức điểm này được điều chỉnh tuỳ thuộc vào độ khó của đề thi.
Ngoài điểm thi tốt nghiệp THPT, nhiều trường hiện nay sử dụng phương thức xét tuyển bằng học bạ hoặc điểm kỳ thi đánh giá năng lực. Tuy nhiên, phương thức này không phải là "cánh cửa mở toang" để đón thí sinh điểm thấp.
Hằng năm, Bộ GD&ĐT đều quy định ngưỡng điểm đảm bảo chất lượng với khối ngành sức khoẻ có cấp chứng chỉ hành nghề (Ảnh: HUTECH).
Bộ GD&ĐT đã xây dựng một quy định riêng với hàng loạt điều kiện bắt buộc. Cụ thể, theo quy chế tuyển sinh hiện hành, thí sinh đăng ký xét tuyển vào các ngành đào tạo bác sĩ (Y khoa, Răng - Hàm - Mặt, Y học cổ truyền) và Dược học bằng phương thức xét học bạ thì bắt buộc phải có học lực lớp 12 xếp loại giỏi hoặc điểm xét tốt nghiệp THPT từ 8,0 trở lên.
Đối với các ngành còn lại, thí sinh phải có học lực lớp 12 xếp loại từ khá trở lên hoặc điểm xét tốt nghiệp THPT từ 6,5 trở lên.
Như vậy, quy định về điểm sàn đã ngăn chặn việc các trường hạ thấp tiêu chuẩn quá mức để tuyển sinh đối với nhóm ngành sức khoẻ.
Mức điểm 15 (nếu có) thường chỉ xuất hiện ở một số nhóm ngành như Y tế công cộng và Dinh Dưỡng không cấp chứng chỉ hành nghề, không bị ràng buộc ngưỡng đầu vào theo quy chế (không được gọi là bác sĩ, y sĩ).
Kiểm tra và kiểm định chương trình đào tạo định kỳ
Không chỉ siết đầu vào, quá trình đào tạo cũng được giám sát qua hoạt động kiểm định chất lượng giáo dục. Các trường đại học phải thực hiện kiểm định chương trình đào tạo theo chu kỳ.
Việc này đảm bảo chương trình giảng dạy, đội ngũ giảng viên và cơ sở vật chất luôn được duy trì và nâng cấp để đáp ứng sự thay đổi nhanh chóng của y học hiện đại. Nếu không đạt chuẩn kiểm định, trường sẽ bị "tuýt còi", thậm chí đình chỉ tuyển sinh.
Một sự quản lý quan trọng khác là công tác kiểm tra định kỳ (trước đây là thanh tra) của Bộ GD&ĐT. Không phải cứ mở được mã ngành là xong, các trường phải chịu sự giám sát liên tục về việc duy trì các điều kiện đảm bảo chất lượng.
Bộ GD&ĐT hiện nay đã chuyển mạnh từ cơ chế "tiền kiểm" sang "hậu kiểm". Hàng năm, Bộ đều giám sát việc chấp hành quy định về chỉ tiêu tuyển sinh và các điều kiện đảm bảo chất lượng (đội ngũ giảng viên, thiết bị thực hành…).
"Chốt chặn" cuối cùng: Thi đánh giá năng lực hành nghề quốc gia từ 2027
Đây là thay đổi mang tính cách mạng và là luận chứng mạnh mẽ nhất để khẳng định chất lượng bác sĩ. Theo Luật Khám bệnh, chữa bệnh số 15/2023/QH15, việc tốt nghiệp đại học mới chỉ là điều kiện cần.
Để được hành nghề, bác sĩ bắt buộc phải vượt qua kỳ thi đánh giá năng lực do Hội đồng Y khoa Quốc gia tổ chức.
Từ 2027, để được hành nghề, bác sĩ bắt buộc phải vượt qua kỳ thi đánh giá năng lực do Hội đồng Y khoa Quốc gia tổ chức (Ảnh: Thúy Huyền).
Quy định này sẽ tạo ra một mặt bằng chung về năng lực hành nghề, xóa bỏ khoảng cách về xuất thân từ trường "top trên" hay "top dưới", về điểm đầu vào cao hay thấp.
Thời gian áp dụng quy định này từ 1/1/2027 đối với chức danh bác sĩ, từ 1/1/2028 đối với chức danh y sĩ, điều dưỡng, hộ sinh, từ 1/1/2029 đối với các chức danh kỹ thuật y, dinh dưỡng lâm sàng, cấp cứu viên ngoại viện và tâm lý lâm sàng.
Kỳ kiểm tra đánh giá năng lực hành nghề khám bệnh, chữa bệnh không chỉ là một bài kiểm tra kỹ năng cuối cùng, mà là phần mở rộng của quá trình đào tạo y khoa theo hướng dựa trên năng lực (competency-based medical education - CBME).
Như vậy, với sự ra đời của Hội đồng Y khoa Quốc gia cùng kỳ thi sát hạch độc lập, tấm bằng tốt nghiệp đại học sẽ không còn là "tấm vé thông hành" vĩnh viễn.
Bất kể xuất phát điểm 28 điểm hay thấp hơn, mọi bác sĩ tương lai đều phải chứng minh năng lực thực tế trước một hội đồng độc lập mới được phép “chạm tay” vào sức khỏe người dân.
