Đền Thần ở làng Quỳnh Đôi (xã Quỳnh Anh, Nghệ An) được xây dựng từ hàng trăm năm trước để thờ Mộc Lôi Linh Ứng Thiên Thần và phối tế thờ 3 ông tổ khai cơ có công bảo quốc hộ dân. Đền này còn lưu giữ kiến trúc cổ có giá trị lịch sử, văn hóa, mỹ thuật với các bức tượng bằng đá: hổ chầu, ngựa chiến, voi chiến, quản ngựa. Đền được xếp hạng di tích quốc gia năm 2013.
Tượng quản mã ở đền Thần trước khi bị lấy trộm
ẢNH: BQL DI TÍCH ĐỀN THẦN
Tượng thật mất, đúc tượng bê tông thay thế
Năm 2020, một bức tượng quản ngựa bằng đá của đền bị mất trộm và 3 năm sau, bức tượng quản ngựa còn lại tiếp tục bị lấy mất. Di tích bị mất cổ vật nhưng chính quyền địa phương không báo cáo vụ việc với Sở VH-TT-DL tỉnh Nghệ An mà đã thuê thợ đúc tượng bằng bê tông để thay thế bản gốc. Tuy nhiên, các bức tượng này về hình thức không giống tượng cũ.
Đầu tháng 10 vừa qua, đoàn kiểm tra của Sở VH-TT-DL Nghệ An kiểm tra di tích mới phát hiện việc mất trộm này. Ông Hồ Mạnh Hà, Phó phòng Quản lý di sản (Sở VH-TT-DL Nghệ An), cho biết Sở đã yêu cầu địa phương báo cáo, đồng thời ông chia sẻ câu chuyện tượng đá bị mất trộm lên mạng xã hội để kêu gọi tìm kiếm.
Nghi vấn về 2 bức tượng mất đầu ở Hải Phòng
Không lâu sau, ông Hồ Văn Hương (quê làng Quỳnh Đôi, hiện sinh sống tại Hà Nội) đã liên hệ với ông Hà cho biết ông Hương nghi vấn 2 bức tượng này đang ở Hải Phòng.
Hai bức tượng quản mã bị mất đầu được tìm thấy ở Hải Phòng
ẢNH: NVCC
Ông Hương cho hay mỗi khi về quê, ông đều ghé thăm đền Thần nên nhớ rất rõ những tượng đá ở di tích này và sau khi biết 2 tượng đá cổ này bị lấy trộm, ông đã nhờ một số người có quan hệ trong giới sưu tầm tượng đá cổ thăm dò, nhưng không có thông tin.
Ít tháng trước, ông tình cờ ghé nhà một người quen chuyên sưu tầm tượng đá cổ ở TP.Hải Phòng (tỉnh Hải Dương cũ) thì thấy người này trưng bày trong tủ 2 tượng đá rất giống cặp tượng quản mã ở đền Thần. Tuy nhiên, 2 bức tượng cổ này đã bị mất đầu và 2 bức tượng ở đền Thần mất 2 thời điểm khác nhau, nên ông Hương không dám tin đây chính là 2 bức tượng quản mã ở đền Thần quê ông.
Ông Hồ Văn Hương (trái) bàn giao 2 bức tượng quản mã cho BQL đền Thần sau khi tượng được phục hồi phần đầu
ẢNH: NVCC
Tượng thật trở về với đền Thần
Ông Hương chụp ảnh 2 bức tượng này, rồi mượn bức tượng về làm mẫu, thuê các nghệ nhân làm 2 bức tượng đá khác để dâng tặng di tích đền Thần thay thế những bức tượng đã bị mất. Khi công việc này chưa xong thì ông Hương đọc được thông tin trên trang Facebook của ông Hà liền liên lạc, trao đổi với ông Hà về 2 bức tượng bị mất đầu.
Di tích đền Thần
ẢNH: K.H
Qua đối chiếu phần còn lại của bức tượng với hồ sơ tư liệu còn lưu giữ, ông Hà xác định đây chính là 2 bức tượng quản mã ở di tích quốc gia đền Thần đã bị mất trộm. Ông Hương sau đó quyết định tự bỏ tiền để mua lại những bức tượng này và lấy những bức ảnh tư liệu mà ông Hà cung cấp rồi thuê nghệ nhân điêu khắc đá làm thêm phần đầu, gắn lên các bức tượng để bàn giao cho di tích đền Thần.
Ông Hồ Anh Dũng, Trưởng phòng Văn hóa xã hội xã Quỳnh Anh (Nghệ An), cho biết sau khi 2 bức tượng cổ được tìm thấy, chuộc về, xã đã cho làm khung gia cố 2 bức tượng, lắp camera theo dõi, bảo vệ nghiêm ngặt 2 bức tượng này và các bức tượng khác tại di tích đền Thần. Ngoài ra, cổ vật có giá trị ở các di tích khác ở địa bàn xã cũng được tăng cường bảo vệ để chống bị trộm cắp.
Tăng cường quản lý cổ vật ở các di tích
Sở VH-TT-DL Nghệ An cho biết thời gian qua Sở đã phát nhiều văn bản chỉ đạo các địa phương và ban quản lý tăng cường bảo vệ bảo tàng, di tích, ngăn chặn và xử lý nghiêm các hành vi đào bới, lấy trộm, mua bán cổ vật trái phép. Theo ông Hồ Mạnh Hà, không chỉ ở đền Thần, tại nhiều di tích hiện nay đang sở hữu những cổ vật rất có giá trị, đặc biệt là các bức tượng đá cổ. Những năm gần đây các vật dụng bằng đá cổ đang rất "sốt", có những bức tượng thậm chí được rao giá hàng tỉ đồng. Chính vì vậy rất cần tăng cường quản lý, bảo vệ những cổ vật này trước tình trạng săn lùng, trộm cắp.
