Chỉ 15 giây, nhưng đủ để trẻ em dính màn hình hàng giờ. Những nội dung siêu ngắn đang trở thành món “khoái khẩu” của trẻ nhỏ, nhanh, vui và… cực kỳ gây nghiện. Song, phụ huynh thì vẫn đang loay hoay, nhiều cha mẹ lo lắng: càng cấm, con càng lén xem.
"Con trai 5 tuổi của tôi mỗi lần cầm điện thoại là xem liền tù tì hàng chục clip 15 giây: hoạt hình siêu tốc, nhạc remix, meme,… Cấm thì con khóc lóc, dỗ thì vô ích. Mỗi lần giật lại điện thoại, cả nhà lại như đang... đấu trí", một phụ huynh đến từ Tân Cương, Trung Quốc chia sẻ trên Weibo cá nhân, bên dưới rất nhiều phụ huynh giãy bày rằng mình cũng đang rơi vào tình trạng tương tự.
Ảnh minh họa.
Nhưng thay vì tiếp tục gồng mình ra lệnh hay tịch thu thiết bị, một số phụ huynh bắt đầu thử cách khác: nhẹ nhàng trò chuyện, lắng nghe cảm xúc của con, và khơi gợi những lựa chọn thay thế. Họ không nhất thiết phải hoàn hảo hay lúc nào cũng kiên nhẫn, nhưng chọn hành xử bằng sự thấu hiểu, quan sát, và điều chỉnh linh hoạt, kết hợp giữa cảm xúc (EQ), lý trí (IQ).
Sự ngăn cản không đi kèm giải thích hoặc thay thế dễ tạo cảm giác bị áp đặt, khiến trẻ vừa tức giận, vừa… tò mò hơn. Vậy nên, giải pháp không nằm ở “bịt mắt” con lại, mà là mở mắt con ra - bằng cách trò chuyện đúng lúc và đúng cách.
Dưới đây là 3 câu nói tưởng chừng đơn giản, nhưng đang được nhiều cha mẹ áp dụng để “hóa giải” cơn nghiện video ngắn ở trẻ.
1. Con thấy clip này có gì vui, có gì khiến con mê nhất vậy?
Thay vì hét lên: “Con lại xem nữa/Có tắt ngay cái điện thoại đi không?”, hãy ngồi cạnh và hỏi nhẹ nhàng: "Con thấy clip này có gì vui, có gì khiến con mê nhất vậy?".
Câu hỏi này không mang tính chất tra hỏi, mà là gợi chuyện, để trẻ chủ động chia sẻ điều mình yêu thích. Có thể con thích nhạc nền, nhân vật ngộ nghĩnh, hoặc chi tiết nào đó khiến con bật cười. Ngược lại, cha mẹ cũng sẽ dễ dàng bước vào thế giới của con, thay vì đứng ngoài đánh giá. Biết con thích gì, không thích gì, phụ huynh dễ dàng định hướng tiếp: “Vậy con thử nghĩ xem, ngoài clip đó, mình có thể làm gì cũng vui như vậy không?”
Cha mẹ học cách nói chuyện để hiểu con. Ảnh minh họa.
Việc để trẻ nhận diện điều mình mê nhất cũng là một cách dạy con tự quan sát cảm xúc - kỹ năng cốt lõi trong xây dựng EQ sau này.
2. Mình thử đo xem con có thể không xem trong bao lâu nhé, coi như chơi trò chơi luôn!
Câu nói này tạo ra một trò chơi, giúp trẻ rèn luyện khả năng kiểm soát hành vi một cách nhẹ nhàng, không căng thẳng.
Thay vì: “Không được xem nữa!”, bạn nói: “Mình thử ngồi chơi Lego 15 phút không đụng điện thoại coi ai giỏi hơn nhé?” Hay đơn giản là: “Con thử coi mình chịu được bao lâu mà không bấm, rồi mẹ thưởng một cái sticker nha.”
Cảm giác tự chiến thắng bản thân tạo động lực mạnh hơn nhiều so với việc bị ép buộc. Trẻ sẽ học cách nhìn vào thời gian, ước lượng và tự điều chỉnh. Đây chính là khởi đầu của tư duy quản lý bản thân, kỹ năng sống quan trọng ở bất kỳ độ tuổi nào.
3. Ba/mẹ cũng từng thích xem mấy thứ kiểu vậy nhưng sau đó mẹ thấy có thứ này còn hay hơn…
Khi trò chuyện với con, điều quan trọng không phải là ai đúng - ai sai, mà là làm sao để cả hai cùng lắng nghe nhau. Thay vì vô tình khiến con cảm thấy mình “bé hơn, sai hơn”, cha mẹ có thể chọn cách chia sẻ nhẹ nhàng, đặt mình vào vị trí ngang hàng. Một câu nói giản dị, gợi nhắc rằng ba mẹ cũng từng thích xem những thứ tương tự, không chỉ giúp con thấy được thấu hiểu mà còn mở ra cơ hội rủ rê con làm một điều gì đó khác, mà vẫn vui.
Cùng vui chơi với con, đồng hành cùng con để "gỡ rối" dễ dàng hơn bao giờ hết. Ảnh minh họa.
Ví dụ: “Mẹ trước cũng mê coi clip đồ chơi, nhưng sau đó mẹ chuyển sang xem cách làm slime, vui hơn nhiều. Mình thử làm slime thiệt luôn hông?” Hoặc: “Ba hồi trước mê hoạt hình ngắn, nhưng sau đọc sách... thì vui hơn, con coi thử không?”.
Việc thay thế nội dung bằng lựa chọn hấp dẫn (nhưng ít gây nghiện hơn) là một bước đệm quan trọng để trẻ dần rút chân khỏi những nội dung nhanh - giật - ngắn.
Vấn đề không nằm ở clip, mà ở cách ta phản ứng
Có thể bạn từng hét lên khi thấy con xem video cắt ghép nhảm nhí suốt cả buổi trưa. Có thể bạn từng cấm con cầm điện thoại 1 tuần chỉ vì một chuỗi clip TikTok, YouTube 15 giây. Những phản ứng đó là bản năng nhưng chưa chắc là hiệu quả.
Khi trẻ cảm thấy mình bị cấm đoán, bị đánh giá, hoặc bị kiểm soát quá mức, trẻ sẽ không tự thay đổi mà chỉ học cách giấu kín hành vi. Trái lại, khi cảm thấy mình được tin tưởng, được lắng nghe, trẻ sẽ dần biết cách điều chỉnh chính mình, đôi khi còn chủ động xin tắt điện thoại trước cả khi cha mẹ nhắc.
Ảnh minh họa.
Đừng vội ra lệnh. Đừng đặt ra 100 quy tắc nếu ngay cả người lớn chúng ta cũng chẳng dễ gì bỏ điện thoại. Hãy bắt đầu bằng một câu hỏi nhẹ, một lời rủ rê khéo, hay đơn giản là một phút ngồi cạnh con, để cùng bước vào thế giới của con, trước khi dắt con ra khỏi đó.
Trong thế giới số, cha mẹ không thể lúc nào cũng làm “người gác cổng nội dung”. Nhưng chúng ta có thể là người dẫn đường cảm xúc. Ba câu nói tưởng nhẹ nhàng nhưng nếu nói đúng lúc, đúng cách, có thể tạo nên thay đổi lớn. Không cần gào thét. Chỉ cần đủ kiên nhẫn để lắng nghe và đồng hành. Vì cuối cùng, điều khiến trẻ rời điện thoại không phải là mệnh lệnh… mà là sự kết nối.
Trần Hà.
