Đó là chia sẻ của thạc sĩ Nguyễn Đình Ánh, Trưởng bộ môn công nghệ phần mềm, Khoa Công nghệ thông tin Trường ĐH Công nghệ TP.HCM (HUTECH), người luôn tâm huyết với những nghiên cứu về trí tuệ nhân tạo (AI), ứng dụng AI trong giáo dục.
Thạc sĩ Ánh chia sẻ với Báo Thanh Niên về quá trình chuyển đổi của người thầy - từ người truyền đạt trí thức bằng phương pháp truyền thống, đến việc chia sẻ tri thức với sinh viên (SV) thông qua nhiều công cụ công nghệ, đặc biệt là AI và những điều chỉ người thầy mới có thể "chạm" đến được.
Thạc sĩ Nguyễn Đình Ánh
ẢNH: NVCC
TỪ NGƯỜI CUNG CẤP THÔNG TIN SANG NGƯỜI ĐỊNH HƯỚNG VÀ TRUYỀN CẢM HỨNG
Là một giảng viên ĐH và nghiên cứu nhiều về AI, ứng dụng AI trong giáo dục, thầy có nhận định gì về vai trò của người thầy trong giáo dục ĐH hiện nay?
Thời gian qua, chúng tôi đang trải qua một sự chuyển đổi sâu sắc. Trước đây, giảng viên chủ yếu là người truyền tải kiến thức, nhưng giờ đây với AI, SV có thể tiếp cận thông tin bất cứ lúc nào.
Vai trò của chúng tôi đang dịch chuyển từ "người cung cấp thông tin" sang "người định hướng và truyền cảm hứng". Chúng tôi giờ đây là những người hướng dẫn SV cách tư duy phản biện, cách đặt câu hỏi đúng, cách phân tích và đánh giá thông tin từ AI. Chúng tôi dạy SV không chỉ "biết gì" mà quan trọng hơn là "biết cách học", "biết cách áp dụng" và "biết cách sáng tạo" từ những gì họ học được.
Vậy AI khiến giảng viên phải đối mặt với những khó khăn, thách thức nào, và có cơ hội nào từ đó hay không?
Thật sự, có những lúc tôi cảm thấy áp lực khi SV có thể tra cứu kiến thức nhanh hơn tôi giải thích. Chúng tôi phải liên tục cập nhật kiến thức, không chỉ về chuyên môn mà còn về công nghệ. Nhiều giảng viên cũng lo lắng về việc SV lạm dụng AI để làm bài tập, từ đó không phát triển được tư duy độc lập.
Nhưng bên cạnh đó, chúng tôi cũng có cơ hội rất lớn. AI giúp chúng tôi giải phóng những công việc lặp đi lặp lại như chấm bài trắc nghiệm, tạo đề thi. Nhờ đó, chúng tôi có nhiều thời gian hơn để tương tác sâu với SV, thiết kế các dự án thực tế, tổ chức thảo luận nhóm. Tôi thấy đây là cơ hội để chúng tôi thực sự làm những gì mà con người làm tốt nhất: truyền cảm hứng, chia sẻ kinh nghiệm sống, và kết nối với thế hệ trẻ.
Thay đổi hoàn toàn cách giảng bÀI
Như vậy, người thầy trên giảng đường sẽ không còn dùng phương pháp truyền thống để truyền đạt kiến thức?
Tôi đã thay đổi hoàn toàn cách giảng bài. Thay vì 3 tiếng giảng lý thuyết, tôi chỉ giảng tập trung 30 - 45 phút về những khái niệm cốt lõi, những kinh nghiệm thực tế mà AI không có. Phần còn lại, tôi để SV làm việc nhóm, giải quyết các case study (tình huống) thực tế.
Không chỉ vậy, phương pháp học của SV cũng cải tiến. Tôi gửi tài liệu, video trước, yêu cầu SV tự học với sự hỗ trợ của AI. Trên lớp, chúng ta thảo luận những vấn đề khó, những tình huống thực tế phức tạp mà AI chưa thể xử lý tốt.
Ngoài ra, SV phải thực hiện những dự án thực chiến. Thay vì bài tập sách vở, tôi cho SV làm dự án thực tế cho doanh nghiệp, tổ chức phi lợi nhuận. Họ học được cách làm việc nhóm, giao tiếp với khách hàng - những kỹ năng mềm mà AI không dạy được.
Giáo viên không chỉ dạy học sinh về kiến thức mà còn là những bài học về đạo đức, về lối sống mà không AI nào có thể truyền đạt
ẢNH: NHẬT THỊNH
Thầy có hạn chế SV sử dụng AI không?
Tôi khuyến khích SV sử dụng AI đúng cách, dạy các em cách dùng AI như một trợ lý, không phải người thay thế. Học cách đặt câu hỏi cho AI, cách kiểm tra và cải thiện kết quả AI đưa ra.
Quan trọng nhất, tôi luôn cố gắng mang câu chuyện cá nhân, kinh nghiệm thực tế vào bài giảng. Khi giảng về bảo mật, tôi kể về lần tôi suýt bị hack tài khoản ngân hàng. Khi dạy về làm việc nhóm, tôi chia sẻ những dự án thất bại của chính mình. Những câu chuyện này tạo kết nối cảm xúc, giúp SV nhớ bài học sâu sắc hơn bất kỳ slide PowerPoint nào.
AI KHÔNG THỂ CHO HỌC TRÒ CÁI ÔM ĐỘNG VIÊN
Nhưng con người vẫn e ngại AI vì đã và đang thay thế nhiều vị trí công việc. Riêng với nghề giáo, AI cũng làm thay đổi rất nhiều, nhất là ở bậc ĐH. Liệu bạn trẻ muốn học sư phạm có vì nỗi sợ không thể cạnh tranh với "người thầy AI" mà sẽ giảm chọn nghề này hay không?
Tôi tin câu trả lời là không. AI có thể trả lời mọi câu hỏi về kiến thức, thậm chí giải thích rất chi tiết, nhưng có những điều AI không bao giờ làm được.
Khi một SV đến gặp tôi, mắt đỏ hoe vì thức trắng đêm làm đồ án nhưng vẫn không chạy được code, tôi không chỉ debug (tìm kiếm và sửa lỗi) giúp em ấy. Tôi chia sẻ rằng mình cũng từng như vậy, động viên em đừng bỏ cuộc, và dạy em cách quản lý thời gian tốt hơn. AI có thể sửa code, nhưng không thể cho em ấy cái ôm động viên, không thể nhìn vào mắt em và nói "Thầy tin em làm được!".
Chúng tôi dạy SV không chỉ bằng kiến thức mà bằng cả tấm gương. Cách chúng tôi đối xử với người khác, cách chúng tôi thừa nhận sai lầm, cách chúng tôi đam mê với nghề - đó là những bài học về đạo đức, về lối sống mà không AI nào có thể truyền đạt. Trong ngành công nghệ thông tin, chúng tôi không chỉ đào tạo lập trình viên giỏi, mà còn muốn đào tạo những con người có trách nhiệm với xã hội, biết sử dụng công nghệ vì mục đích tốt đẹp.
