Trong dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về một số cơ chế đặc biệt nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc và thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội, Bộ Xây dựng đề xuất cho phép người bị thu hồi đất được ưu tiên mua, thuê mua nhà ở xã hội ngay tại dự án, không phải chứng minh điều kiện thu nhập, không xét điều kiện nhà ở và không cần bốc thăm lựa chọn.
Cơ chế này cũng mở rộng đối tượng áp dụng cho các hộ được bố trí tái định cư theo hình thức mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội, cũng như người dân đã chuyển nhượng đất cho chủ đầu tư để phát triển dự án.
Bộ Xây dựng đề xuất người bị thu hồi đất được mua nhà ở xã hội không cần xét thu nhập
ẢNH: ĐÌNH SƠN
Mục tiêu của cơ chế này là tạo động lực cho người dân sớm bàn giao đất, rút ngắn tiến độ giải phóng mặt bằng, đồng thời đảm bảo quyền lợi chỗ ở ổn định, lâu dài cho người bị ảnh hưởng bởi thu hồi đất. Tạo động lực cho người dân sớm bàn giao đất, rút ngắn tiến độ giải phóng mặt bằng, đồng thời đảm bảo quyền lợi chỗ ở ổn định, lâu dài cho người bị ảnh hưởng.
Lý giải về đề xuất trên, Bộ Xây dựng cho hay, luật Nhà ở 2024 quy định, hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất mà chưa được nhà nước bồi thường bằng nhà ở hoặc đất ở thì được mua, thuê mua nhà ở xã hội nếu chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình hoặc diện tích bình quân thấp hơn mức tối thiểu.
Tuy nhiên, quy định hiện hành vẫn yêu cầu chứng minh điều kiện về thu nhập và nhà ở, gây khó khăn trong thực tế, đặc biệt với các hộ bị thu hồi đất.
Trong khi đó, luật Đất đai 2024 đã quy định rõ các hình thức bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất gồm bằng tiền, đất hoặc nhà ở. Nhưng trong thực tế, cơ chế bồi thường bằng nhà ở gần như chưa được áp dụng phổ biến, chủ yếu do thiếu quỹ nhà và hướng dẫn cụ thể về quy trình, tiêu chí, định giá.
Ngoài ra, nhiều người dân vẫn có tâm lý muốn nhận tiền hơn nhận nhà; còn chủ đầu tư lại ngại bố trí quỹ nhà vì ảnh hưởng đến cơ cấu sản phẩm và lợi nhuận.
Chính những vướng mắc này khiến tiến độ thu hồi đất, giải phóng mặt bằng tại nhiều dự án, đặc biệt là nhà ở xã hội và khu đô thị mới bị kéo dài. Điều đó không chỉ làm người dân chậm được bố trí chỗ ở ổn định, phát sinh khiếu nại, mà còn khiến doanh nghiệp không có mặt bằng sạch để triển khai dự án, ảnh hưởng trực tiếp đến mục tiêu phát triển ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội mà Chính phủ đặt ra.
