Cả điện ảnh và văn học Việt Nam vừa chứng kiến một hiện tượng hiếm có: bộ phim Mưa đỏ gây sốt phòng vé, trong khi tiểu thuyết cùng tên cũng bất ngờ tái bản tới 50.000 bản sau 9 năm phát hành. Giữa niềm vui ấy, Đại tá, nhà văn Chu Lai - tác giả của Mưa đỏ chia sẻ với phóng viên VietNamNet niềm xúc động và cảm ơn bạn đọc, khán giả đã đồng cảm.
"Tôi luôn thấy mang nợ với những người lính đã nằm xuống ở Thành cổ Quảng Trị. Khi tác phẩm được đón nhận, bạn đọc đồng cảm, tôi thấy phần nào trả được món nợ đó", ông nói.
40 năm ấp ủ một ám ảnh
Đại tá Chu Lai thừa nhận, ý tưởng về Mưa đỏ đã theo ông suốt hơn 40 năm. Trải qua chiến tranh, nhưng Thành cổ Quảng Trị luôn là một "ám ảnh đẹp đẽ và đau đớn" trong ông. Ông không muốn viết theo lối rạch ròi ta - địch mà muốn khắc họa chiến tranh bằng sự chân thật nhất: máu, nước mắt, sự giằng xé, phút yếu lòng và cả tình người trong khói lửa.
Nhà văn từng đi khắp Quảng Trị, trò chuyện với nhân chứng, thậm chí có lần nằm lại một đêm trong Thành cổ để "nghe tiếng thì thầm của đồng đội dưới lớp đất sâu". Từ chất liệu ấy, ông hư cấu nên những nhân vật điển hình: Cường - lấy cảm hứng từ một liệt sĩ ngoài đời, hay cô Hồng - o du kích chèo đò, là kết tinh từ nhiều nhân chứng.
"Tôi muốn độc giả thấy sự khốc liệt nhưng cũng đầy nhân văn trong từng số phận", nhà văn Chu Lai nói.
Là tác giả tiểu thuyết và đồng thời tham gia viết kịch bản, Chu Lai hiểu rõ những khó khăn khi đưa Mưa đỏ lên phim. Văn chương cho phép ông đi sâu vào nội tâm, trong khi điện ảnh buộc phải chọn chi tiết cô đọng, hình tượng giàu sức gợi.
"Tôi lo ngại lắm nhưng may mắn nữ đạo diễn trẻ đã trung thành với tinh thần tiểu thuyết, lại thêm nhiều sáng tạo", ông bày tỏ.
Một ví dụ là cảnh hai bà mẹ ngồi chung thuyền thả hoa xuống sông Thạch Hãn. Trong sách, chỉ là chi tiết thoáng qua; trên phim nó trở thành hình ảnh giàu sức khái quát, gây ám ảnh cho người xem.
"Lớp trẻ xúc động vì họ thấy sự thật, thấy máu, nước mắt và từ đó nhận ra giá trị của hòa bình hôm nay", ông nhấn mạnh.
Khi điện ảnh "đánh thức" văn hóa đọc
Sau khi phim công chiếu, tiểu thuyết Mưa đỏ bất ngờ sốt trở lại, in tới 50.000 bản. Nhà văn Chu Lai thừa nhận ông rất bất ngờ và hạnh phúc: "Điều đó chứng tỏ độc giả vẫn khao khát tác phẩm chất lượng. Xem phim xong, họ quay lại với sách để tìm hiểu sâu hơn về nội tâm nhân vật, những chi tiết mà điện ảnh không thể chuyển tải hết. Đây là tín hiệu đáng mừng cho văn hóa đọc".
Điều khiến nhà văn bất ngờ nhất là sự hưởng ứng mạnh mẽ từ khán giả trẻ với một bộ phim chiến tranh cách mạng - vốn được coi là thể loại khó tiếp cận. Nhưng theo ông, đó không phải hiện tượng ngẫu nhiên: "Nó xuất phát từ lòng yêu nước tiềm tàng trong mỗi người Việt. Có lẽ nếu phim ra mắt cách đây 10 năm, chưa chắc đã tạo được tiếng vang như hiện tại. Nếu đặt vào bối cảnh hôm nay, thế hệ trẻ có thể viết tiếp tinh thần Thành cổ bằng cách tích lũy tri thức, sáng tạo, làm giàu cho bản thân và cộng đồng. Trong mỗi con người Việt Nam đều có 'hạt kim cương' trong tim, sẵn sàng bùng lên khi Tổ quốc cần".
Nhà văn Chu Lai khẳng định, Mưa đỏ không chỉ là câu chuyện về quá khứ mà còn là bài học cho hôm nay và mai sau. Ông mong khán giả, nhất là lớp trẻ, thấm thía thông điệp: hòa bình hôm nay được đánh đổi bằng máu xương của quá khứ - điều không thể phản bội.
"Nếu con người biết yêu thương dân tộc, yêu đất nước và yêu thương nhau thì sẽ vượt qua mọi sóng gió để gìn giữ bờ cõi", ông nhắn nhủ.
Với Mưa đỏ, Chu Lai gọi đó là sự trả nợ với đồng đội. Nhưng nhìn vào sức sống của cả phim lẫn tiểu thuyết hôm nay, có thể thấy, đó còn là món quà ông dành cho thế hệ sau - một lời nhắc nhở đầy xúc động về lòng dũng cảm, sự hy sinh và khát vọng hòa bình.
