Hội thảo công bố những phát hiện mới nhất từ đợt khai quật khảo cổ học năm 2025, góp phần làm rõ lịch sử, quy mô và cấu trúc không gian trung tâm quan trọng bậc nhất của Hoàng thành Thăng Long.
Hoạt động khai quật được triển khai trên cơ sở thực hiện các khuyến nghị của UNESCO/ICOMOS và các Quyết định số 46 COM 7B.43 và 47 COM 7B.92 của Ủy ban Di sản Thế giới. Theo đó, UNESCO đồng thuận với các đề xuất của Việt Nam về định hướng, tầm nhìn nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị Di sản thế giới Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội, đồng thời cho phép hạ giải một số công trình cận hiện đại án ngữ trên trục chính tâm để tạo điều kiện nghiên cứu toàn diện khu vực Chính điện Kính Thiên.
Cụ thể, Quyết định số 46 COM 7B.43 cho phép hạ giải 6 công trình cận hiện đại, gồm Tòa nhà Pháo binh (CT04), Tòa nhà Cục Tác chiến (CT17) và các tòa CT20, CT21, CT24, CT25. Việc hạ giải được thực hiện nghiêm ngặt theo quy trình đã báo cáo UNESCO, tuân thủ Hiến chương Venice 1964 và Luật Di sản văn hóa Việt Nam năm 2024, bảo đảm nguyên tắc bảo tồn có kiểm soát.
Trên cơ sở đó, Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long - Hà Nội phối hợp với Viện Khảo cổ học, thực hiện chỉ đạo của UBND TP Hà Nội và Quyết định số 1344/QĐ-BVHTTDL ngày 13/5/2025 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, tiến hành khai quật khảo cổ khu vực nền điện Kính Thiên trên trục trung tâm Hoàng thành với tổng diện tích 580m². Hố khai quật được mở tại vị trí nền Tòa nhà Pháo binh (CT04) sau khi công trình này được hạ giải.
PGS.TS Tống Trung Tín - Chủ tịch Hội Khảo cổ học Việt Nam cho biết, kết quả sơ bộ cho thấy khu vực khai quật có địa tầng dày khoảng 6m, gồm 6 lớp văn hóa chồng xếp liên tục từ thời Tiền Thăng Long (thế kỷ VII-X) đến thời hiện đại (thế kỷ XIX-XX). Trong đó, lớp văn hóa thời Lê có bề dày lớn nhất, gần 3m, bao gồm các lớp thuộc thời Lê sơ và Lê Trung hưng.
Tương ứng với các tầng văn hóa là hệ thống dấu tích kiến trúc phong phú của nhiều giai đoạn lịch sử. Đáng chú ý có một hàng gạch đỏ thời Trần (thế kỷ XIII-XIV), một hàng gạch xám thời Lê sơ (thế kỷ XV-XVI), nền đá lát Ngự Đạo, cùng 14 móng kiến trúc của Chính điện Kính Thiên thời Lê Trung hưng (thế kỷ XVII-XVIII). Tính cả các đợt khai quật năm 2011, 2023 và 2025, đến nay đã phát lộ 30/36 móng cột của Chính điện Kính Thiên, gồm hai loại móng đơn và móng kép.
Ngoài ra, các nhà khảo cổ còn phát hiện 2 cống nước và 26/64 móng cột của kiến trúc điện Long Thiên thời Nguyễn (thế kỷ XIX). Dấu tích điện Long Thiên trùng khớp hoàn toàn với giới hạn Đông - Tây của Tòa nhà Pháo binh thời Pháp thuộc, cho phép khẳng định công trình này được vua Gia Long xây dựng theo kiểu kiến trúc "trùng thiềm điệp ốc", gồm tiền điện và chính điện đặt chung trên một nền móng, kết nối bằng gian thừa lưu.
Cuộc khai quật cũng làm sáng tỏ quy mô, nền móng kiến trúc của Chính điện Kính Thiên thời Lê. Theo đó, nền điện được đắp hoàn toàn nhân tạo bằng đất sét và vật liệu vỡ, sau đó mới quy hoạch các vị trí móng cột. Hệ thống móng cột thời Lê Trung hưng có kích thước rất lớn, trong đó móng đơn rộng từ 2,8-3,5m, móng kép rộng tới 5,4-6,1m, được tạo bởi 81 lớp đầm dày khoảng 4m - loại móng cột lớn nhất từng ghi nhận trong lịch sử kiến trúc Việt Nam. Dựa trên các móng đã phát lộ, có thể xác định điện Kính Thiên có quy mô 9 gian theo chiều đông - tây, trong khi giới hạn bắc - nam vẫn cần tiếp tục nghiên cứu.
Đáng chú ý, đây là lần đầu tiên phát hiện xác thực các dấu tích văn hóa thời Lý, Trần và Tiền Thăng Long tại khu vực nền điện Kính Thiên, khẳng định sự chồng xếp liên tục của các lớp kiến trúc từ Đại La đến các triều Lý, Trần, Lê, Nguyễn và cận hiện đại.
Theo đánh giá của các nhà khoa học, cuộc khai quật năm 2025 đã mang lại những nhận thức mới quan trọng, làm rõ vị trí, cấu trúc và tính chất thiêng liêng bậc nhất của nền điện Kính Thiên trong lịch sử Thăng Long - Đại Việt. Đây là cơ sở khoa học xác thực, có ý nghĩa quyết định cho chiến lược nghiên cứu, bảo tồn và phục dựng Chính điện Kính Thiên trong tương lai, đồng thời đáp ứng đầy đủ các khuyến nghị của UNESCO/ICOMOS, góp phần làm rõ hơn các giá trị nổi bật toàn cầu của Di sản thế giới Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội.
