Mới đây, Nghị định 282/2025/NĐ-CP vừa được Chính phủ ban hành đã gây nhiều sự chú ý khi bổ sung quy định xử phạt hành chính đối với hành vi cưỡng ép thành viên gia đình học tập quá sức, với mức phạt từ 5 triệu đến 10 triệu đồng. Quy định trên có hiệu lực từ ngày 15/12/2025.
Đây là một trong những điểm mới thuộc nhóm quy định về phòng, chống bạo lực gia đình và bảo vệ an toàn tâm lý các thành viên. Đây là lần đầu tiên, việc gây áp lực học hành quá mức trong gia đình được coi là hành vi vi phạm hành chính.
Nhiều người nhận định, đây là bước tiến lớn trong nhận thức về phòng, chống bạo lực tinh thần và bảo vệ trẻ em.
Ảnh minh hoạ
Bạo lực không chỉ là đánh mắng
Lâu nay, khi nhắc đến bạo lực gia đình, nhiều người thường nghĩ đến hành vi đánh đập hay xâm hại thể chất. Nhưng ít ai nhận ra rằng những áp lực vô hình: những lời quát mắng, so sánh, hay ép buộc con học tập quá sức cũng là một dạng bạo lực tinh thần, để lại những vết thương không kém phần sâu sắc.
Không ít cha mẹ Việt Nam vẫn tin rằng: "Thương con là phải nghiêm khắc". Từ niềm tin ấy, nhiều đứa trẻ lớn lên trong lịch học dày đặc, hết ở trường rồi lại đến trung tâm, hết Toán, Anh, Văn lại thêm kỹ năng, nhạc, vẽ… Ngày của con đôi khi không còn thời gian để thở, để chơi, hay đơn giản là để được sống đúng lứa tuổi của mình.
Đằng sau những tấm bằng khen và điểm 10, đôi khi là những đêm mất ngủ, những cơn lo âu và cả sự sợ hãi với việc học. Nhiều bi kịch vì áp lực cũng từng xảy đến...
Vì thế, việc Nhà nước chính thức coi "ép học quá sức" là hành vi vi phạm là lời nhắc mạnh mẽ: tình thương không thể lấy danh nghĩa "vì con tốt hơn" để biến thành gánh nặng.
Một quy định nhân văn nhưng vẫn còn nhiều lo lắng
Tuy nhiên, cùng với sự đồng tình, cũng có không ít tiếng nói băn khoăn. Nhiều phụ huynh đặt câu hỏi: "Nếu không thúc ép, không tạo áp lực, liệu con có chịu học? Liệu rồi có bị tụt lại trong môi trường cạnh tranh gay gắt như bây giờ?".
Thực tế, điều này không phải không có lý khi áp lực thi cử, điểm số vẫn còn rất nặng nề. Trong khi đó, như bàn tay có ngón ngắn ngón dài, trẻ con cũng có đứa tự lập, có đứa cần đôn đốc. Nhiều cha mẹ dù không muốn, vẫn thấy mình phải "thúc con học", đơn giản vì sợ con bị bỏ lại. Có người nói vui mà thật: "Cha mẹ không đẩy thì con lại ngồi chơi điện thoại suốt ngày".
Chính vì thế, điều khiến nhiều người lo không phải là mức phạt lên tới 10 triệu đồng, mà là ranh giới giữa "ép buộc" và "động viên" quá mong manh.
Một số phụ huynh lý giải, ép buộc là khi cha mẹ dùng áp lực, mệnh lệnh hoặc sự so sánh khiến con cảm thấy sợ hãi, mệt mỏi với việc học. Ngược lại, động viên đúng cách là khi cha mẹ tạo nề nếp, duy trì tần suất học tập hợp lý, giúp con hiểu ý nghĩa của việc học và tự hình thành thói quen tốt. Một lời nhắc nhở nghiêm khắc, đúng lúc là cần thiết, nhưng khi sự kiểm soát trở nên thái quá và lặp lại liên tục, nó có thể biến thành áp lực. Đây là điều mà chính quy định này muốn ngăn ngừa.
Rõ ràng, quy định mới là cần thiết để cảnh báo những hành vi cực đoan, nhưng cũng cần hướng dẫn cụ thể hơn để các bậc phụ huynh hiểu rõ đâu là mức độ "quá sức", tránh hiểu sai hoặc lo sợ thái quá.
Học không chỉ là nghĩa vụ mà là hành trình trưởng thành
Nghị định 282 không nhằm cấm cha mẹ dạy con học mà là nhắc nhở về cách dạy con. Một đứa trẻ học giỏi không chỉ vì bị ép mà vì được khơi dậy niềm hứng thú, được hiểu ý nghĩa của việc học. Khi con cảm thấy được tôn trọng, được đồng hành, việc học sẽ trở thành niềm vui, không phải nỗi ám ảnh.
Nhiều nghiên cứu tâm lý chỉ ra rằng, trẻ em học tốt hơn khi có môi trường cảm xúc tích cực: khi được lắng nghe, được động viên và được phép thất bại. Một lời động viên nhẹ nhàng có thể khiến con cố gắng gấp đôi, trong khi một lời chê bai có thể khiến con khép mình mãi mãi.
Khi trẻ cảm thấy việc học có ý nghĩa và được khích lệ đúng cách, cha mẹ không cần phải ép nữa.
Như một bà mẹ bình luận: "Phụ huynh đi làm không muốn bị sếp cưỡng ép làm việc quá sức mà lại cứ muốn cưỡng ép con học quá sức là sao? Mình nghĩ đánh giá được "sức" con để đưa ra một kế hoạch học tập hợp lý, vừa sức là cần thiết. Đừng bắt con rùa nhà mình phải chạy nhanh như con thỏ nhà người. Hãy để nó là một con rùa tốt nhất thôi".
Việc đưa ra quy định xử phạt là bước khởi đầu, là một tín hiệu pháp lý quan trọng để bảo vệ trẻ em. Nhưng để thực sự hiệu quả, cần có những giải pháp song hành: tuyên truyền, giáo dục cộng đồng, tập huấn kỹ năng nuôi dạy con tích cực và đặc biệt là giúp phụ huynh hiểu tâm lý trẻ em trong xã hội hiện đại.
Không phải cha mẹ nào cũng có điều kiện, kiến thức hay thời gian để tìm hiểu sâu về giáo dục con cái. Họ cũng cần được hỗ trợ, được hướng dẫn cách "động viên mà không gây áp lực". Có như vậy, những quy định pháp luật mới thật sự đi vào đời sống, chứ không chỉ là con số khô khan nằm trên giấy.
