Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 358/2025 ngày 31/12/2025 quy định cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia. Nghị định gồm 9 chương, 60 điều, thiết lập khung pháp lý toàn diện cho việc tổ chức triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia trong giai đoạn 5 năm và hằng năm.
Theo Nghị định, cơ chế quản lý bao trùm toàn bộ chu trình của chương trình mục tiêu quốc gia, từ lập, phê duyệt, giao và điều chỉnh kế hoạch thực hiện; quản lý, sử dụng nguồn vốn; đến tổ chức thực hiện các dự án đầu tư xây dựng quy mô nhỏ, có tính chất kỹ thuật đơn giản với sự tham gia của người dân.
Đồng thời, Nghị định cũng quy định rõ cơ chế thực hiện các hoạt động hỗ trợ phát triển sản xuất, phân cấp quản lý, nâng cao năng lực, truyền thông, công khai thông tin, cũng như công tác theo dõi, kiểm tra, đánh giá, giám sát và chế độ báo cáo kết quả thực hiện chương trình.
Một nội dung quan trọng của Nghị định là quy định việc quản lý, sử dụng vốn ngân sách nhà nước trong thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia. Theo đó, vốn ngân sách nhà nước được bố trí trong kế hoạch đầu tư công trung hạn, kế hoạch tài chính 5 năm, dự toán ngân sách nhà nước hằng năm và kế hoạch đầu tư công vốn ngân sách nhà nước hằng năm tại các cấp.
Ngân sách trung ương thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia được bố trí theo nghị quyết của Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư chương trình mục tiêu quốc gia, kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn ngân sách trung ương giai đoạn 5 năm.
Đối với ngân sách địa phương, Nghị định phân định rõ trách nhiệm theo từng trường hợp. Các địa phương nhận hỗ trợ từ ngân sách trung ương có trách nhiệm bố trí ngân sách địa phương giai đoạn 5 năm và cân đối ngân sách hằng năm không thấp hơn mức vốn đối ứng thực hiện từng chương trình theo quy định của cấp có thẩm quyền. Trong khi đó, các địa phương không nhận hỗ trợ từ ngân sách trung ương phải chủ động bố trí ngân sách địa phương giai đoạn 5 năm và cân đối ngân sách nhà nước hằng năm để thực hiện từng chương trình.
Việc quy định cụ thể trách nhiệm bố trí vốn của cả trung ương và địa phương nhằm bảo đảm tính chủ động, tránh tình trạng trông chờ, ỷ lại, đồng thời tạo nền tảng cho việc triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia một cách đồng bộ, liên tục và bền vững trong suốt giai đoạn thực hiện.
Nguyên tắc phân bổ và sử dụng ngân sách nhà nước
Nghị định 358/2025 nhấn mạnh các nguyên tắc phân bổ và sử dụng ngân sách nhà nước thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia phải tuân thủ chặt chẽ quy định của Luật Ngân sách nhà nước, Luật Đầu tư công, nghị quyết của Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư từng chương trình và quyết định của Thủ tướng về nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ và tỷ lệ vốn đối ứng từ ngân sách địa phương.
Việc phân bổ phải bảo đảm đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, công khai, minh bạch, không trùng lặp, đồng thời quản lý tập trung, thống nhất về mục tiêu, cơ chế và chính sách.
Phân bổ ngân sách trung ương cho bộ, cơ quan trung ương, địa phương thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia hằng năm phải căn cứ trên khả năng cân đối ngân sách nhà nước và kết quả đánh giá tình hình thực hiện, sử dụng, giải ngân ngân sách nhà nước năm trước của từng bộ, cơ quan trung ương, địa phương; tập trung bố trí ngân sách trung ương để thực hiện đầu tư, thực hiện các chính sách hỗ trợ tại địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, đặc biệt khó khăn, vùng dân tộc thiểu số và miền núi, vùng biên giới, biển đảo.
Trường hợp hủy hoặc không phân bổ được dự toán, kế hoạch trong năm dự toán do không còn đối tượng hỗ trợ hoặc hết nhiệm vụ chi, thực hiện điều chỉnh giảm tổng mức bố trí từ ngân sách trung ương giai đoạn 5 năm và các năm tiếp theo trong giai đoạn đoạn theo từng chương trình tương ứng mức vốn, kinh phí dự kiến bố trí trong giai đoạn 5 năm thực hiện nội dung, nhiệm vụ, hoạt động, dự án thành phần đã hết đối tượng, nhiệm vụ chi.
Theo Nghị định, Thủ tướng giao ngân sách trung ương cho các bộ, cơ quan trung ương và địa phương theo tổng vốn chương trình, chi tiết chi đầu tư và chi thường xuyên. Trên cơ sở đó, các bộ, cơ quan trung ương và địa phương quyết định phân bổ chi tiết theo nội dung, nhiệm vụ, lĩnh vực chi, dự án đầu tư và dự án thành phần thuộc từng chương trình mục tiêu quốc gia.
Cơ quan, đơn vị tại các cấp sử dụng ngân sách nhà nước thực hiện từng chương trình mục tiêu quốc gia phải bảo đảm trọng tâm, trọng điểm, đúng mục tiêu, đúng đối tượng; không để xảy ra tình trạng trùng lặp, thất thoát, lãng phí.
Các nội dung được ngân sách nhà nước bảo đảm thực hiện gồm: Nội dung, hoạt động của chương trình mục tiêu quốc gia theo Quyết định của cấp có thẩm quyền phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia; hoạt động theo dõi, kiểm tra, đánh giá và hoạt động của Ban Chỉ đạo chương trình mục tiêu quốc gia các cấp.
