Giữa làn sóng chuyển đổi xanh toàn cầu, nhiều người tưởng rằng phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường là hai đường song song, không bao giờ gặp nhau. Nhưng ở những ngọn núi sâu thẳm vùng Tây Nam Trung Quốc, người dân đang chứng minh điều ngược lại: nếu biết “tính đúng hai cuốn sổ” - một cuốn cho tiền, một cuốn cho rừng - thì ngay cả lá rụng cũng có thể hóa thành “vàng”.
‘Hai cuốn sổ’ của người biết làm rừng
Ở vùng núi tỉnh Quý Châu, ông Dương, một nông dân từng thuộc diện nghèo nay đã trở thành người dẫn đầu phong trào làm giàu của làng. “Kho báu” của ông không phải mỏ vàng, cũng chẳng phải công nghệ cao mà chính là khu rừng thông từng bị xem là vô dụng.
Nhờ trồng thiên ma (một loại dược liệu quý) dưới tán thông, năm ngoái ông thu về hơn 1,2 triệu NDT (khoảng 4,4 tỷ đồng).
Câu chuyện của ông Dương không còn là cá biệt. Từ tỉnh Quý Châu, Chiết Giang đến Phúc Kiến, ngày càng nhiều nông dân Trung Quốc đang biến rừng thành “ngân hàng 3 chiều”, nơi tài nguyên, sinh thái và tri thức cộng hưởng để tạo ra của cải.
Nếu trước đây, giá trị của rừng chỉ được tính bằng số khối gỗ hay diện tích đất có thể khai thác thì nay, những người “giàu lên cùng rừng” đều có tư duy khác: rừng sống còn đáng giá hơn rừng bị chặt.
Họ không chỉ ghi chép “sổ kinh tế” - lợi nhuận, sản lượng, giá bán, mà còn luôn cân nhắc “sổ sinh thái” - lượng carbon được cố định, độ màu mỡ của đất, đa dạng sinh học được phục hồi. Hai cuốn sổ ấy, khi được tính đồng thời, mới tạo nên bí mật của "ngân hàng rừng".
Ở thành phố Lệ Thủy (tỉnh Chiết Giang), một thanh niên 8X trở về quê và sáng tạo mô hình 3 tầng “nấm - dược liệu - ong”. Anh chia khu rừng thành không gian ba chiều: tầng trên nuôi ong, tầng giữa trồng tam diệp thanh, tầng dưới trồng linh chi.
Ong giúp thụ phấn cho cây thuốc, lá rụng nuôi nấm, còn nấm lại cải tạo đất, tạo nên một chu trình khép kín giữa thiên nhiên và lợi nhuận. Nhờ đó, một hecta rừng mang về hơn 100.000 NDT (khoảng 369 triệu đồng)/năm, gấp đôi so với trồng keo hay thông truyền thống. Người dân gọi vui mô hình này là “một mẫu rừng, mười nghìn tệ”.
Trà dưới tán rừng: Ít hơn mà lại nhiều hơn
Câu chuyện tương tự cũng diễn ra ở núi Vũ Di, tỉnh Phúc Kiến, vùng nổi tiếng với những đồi trà cổ thụ. Những hộ trồng trà hữu cơ dưới tán rừng tự nhiên cho biết, sản lượng chè có thể thấp hơn 30% so với trồng đại trà nhưng giá bán lại cao gấp 4-5 lần.
Không chỉ vì chất lượng thơm hơn, vị đậm hơn, mà còn vì người tiêu dùng sẵn sàng trả giá cao cho sản phẩm có “dấu chân carbon thấp” và không dùng hóa chất.
Đáng nói, mô hình này còn giúp tiết kiệm phân bón, thuốc trừ sâu, giữ nguồn nước và tăng khả năng hấp thụ carbon. Tất cả đều trở thành “tài sản sinh thái” có thể định giá trong tương lai.
Một chuyên gia nông nghiệp ở tỉnh Phúc Kiến đúc kết: “Lợi nhuận từ một ký trà chỉ kéo dài một mùa, nhưng lợi nhuận từ đất và rừng thì kéo dài cả thế hệ”.
Ở tỉnh Vân Nam, một chủ trang trại trồng nấm cục từng chỉ biết bán sản phẩm thô, mỗi kilogram giá 800 NDT (khoảng 2,9 triệu đồng). Nhưng sau khi chuyển sang mô hình du lịch trải nghiệm, nơi du khách được tự tay đi săn nấm và thưởng thức tại chỗ, doanh thu tăng gấp 3 lần.
Không dừng lại ở đó, anh mở thêm homestay và lớp học nấu ăn "ẩm thực rừng”, biến sản phẩm đơn thuần thành chuỗi giá trị trải nghiệm. Bài học rút ra: từ bán tài nguyên sang bán trải nghiệm, đó là bước nhảy giúp kinh tế rừng vượt qua trần tăng trưởng.
Khi kinh tế là cách bảo vệ hiệu quả nhất
Nhiều người vẫn nghĩ “bảo vệ rừng” là chuyện của nhà nước, nhưng thực tế cho thấy khi người dân có lợi ích trực tiếp từ rừng, họ sẽ tự bảo vệ rừng.
Tại khu bảo tồn Đường Gia Hà, tỉnh Tứ Xuyên, người dân quanh vùng phát triển nghề nuôi ong, hái dược liệu và du lịch sinh thái. Sau 5 năm, thu nhập hộ dân tăng gấp đôi, trong khi số vụ săn trộm giảm tới 92%.
Điều đó minh chứng cho nhận định kinh điển của nhà kinh tế sinh thái Barry Commoner: “Nguồn gốc của ô nhiễm môi trường thường nằm ở cách tổ chức kinh tế sai lầm”.
Khi rừng được coi là “ngân hàng sống” thay vì “mỏ khai thác” thì mọi người đều có động cơ để đầu tư, bảo tồn và sinh lời từ nó.
Tuy nhiên, không phải “kinh tế dưới tán rừng” nào cũng xanh. Một số địa phương Trung Quốc lợi dụng danh nghĩa phát triển sinh thái để phá rừng trồng cây công nghiệp, hoặc đưa giống ngoại lai làm mất cân bằng sinh học.
Nhìn rộng ra, "kinh tế dưới tán rừng" đang trả lời một câu hỏi lớn mà nhân loại vẫn loay hoay: Làm sao để vừa phát triển, vừa không cạn kiệt trái đất? Câu trả lời nằm ngay trong tiếng lá rơi: nếu biết khai thác hài hòa, mỗi chiếc lá, mỗi tán cây đều có thể tạo ra giá trị, không chỉ cho túi tiền hôm nay mà cho khí hậu và sự sống mai sau.
Khi tư duy “khai thác” chuyển thành “đầu tư”, khi những cánh rừng trở thành “tài khoản tiết kiệm xanh” cho cả cộng đồng, con đường từ “núi xanh” đến “núi vàng” không còn là ẩn dụ mà đã trở thành hiện thực.
Theo Baidu
