Sách giáo khoa điện tử: Có lợi ích nhưng cần lộ trình phù hợp

LẦN ĐẦU ĐẶT TIÊU CHUẨN RÕ RÀNG CHO SGK ĐIỆN TỬ

Lãnh đạo Vụ Giáo dục phổ thông (Bộ GD-ĐT) chia sẻ, việc ban hành dự thảo thông tư căn cứ theo luật Giáo dục 2019 quy định: "Sách giáo khoa (SGK) thể hiện dưới dạng sách in, sách chữ nổi Braille, sách điện tử". Hơn nữa, việc biên soạn SGK điện tử góp phần tạo ra nguồn học liệu số phong phú gắn với điều kiện cụ thể của VN và phù hợp xu thế giáo dục tiên tiến trên thế giới, bảo đảm tốt nhất lợi ích của người học, đồng thời đảm bảo mục tiêu thúc đẩy về chuyển đổi số quốc gia và phát triển công dân số.

ẢNH: TUỆ NGUYỄN

Về tiêu chuẩn SGK điện tử, đại diện Bộ GD-ĐT nhấn mạnh: "Điều kiện tiên quyết của SGK điện tử là đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn hiện hành của SGK. Nội dung SGK điện tử bảo đảm đúng với nội dung SGK bản in. Định dạng số của SGK điện tử tuân thủ các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật hiện hành, hỗ trợ đa nền tảng (máy tính, điện thoại, máy đọc sách); đáp ứng đầy đủ các quy định hiện hành về bản quyền, quyền sở hữu trí tuệ, quy chuẩn bảo mật, quy chuẩn về lưu chiểu".

Giao diện SGK điện tử phải được hiển thị tối ưu trên các thiết bị khác nhau; phù hợp với sức khỏe, thị giác của học sinh (HS) các cấp học về phông chữ, cỡ chữ, màu sắc, hiệu ứng hình ảnh, âm thanh; tính năng tích hợp và cập nhật linh hoạt, có khả năng liên kết với hệ thống quản lý học tập theo các tiêu chuẩn phổ biến, trí tuệ nhân tạo, công nghệ thực tế ảo... Đồng thời, SGK điện tử có khả năng sử dụng trực tuyến hoặc tải về khi không có kết nối internet ổn định, đảm bảo người dùng luôn sử dụng được.

Cũng theo dự thảo của Bộ GD-ĐT, tổ chức, cơ quan, nhà xuất bản đáp ứng đầy đủ các điều kiện về xuất bản phẩm điện tử hoặc tổ chức, cơ quan khác có liên kết xuất bản với nhà xuất bản đáp ứng các điều kiện về xuất bản điện tử được Bộ trưởng Bộ GD-ĐT giao nhiệm vụ chuyển thể SGK từ bản in sang bản SGK điện tử theo quy định của pháp luật. SGK điện tử được chuyển thể từ bản in phải đáp ứng đầy đủ các tiêu chí quy định.

Đáng chú ý, đơn vị chuyển thể phối hợp với các cơ sở giáo dục phổ thông tổ chức thực nghiệm kỹ thuật và đánh giá trải nghiệm người dùng trên các nhóm đối tượng HS, giáo viên đại diện. Số tiết thực nghiệm tối thiểu bằng 10% tổng số tiết quy định trong chương trình giáo dục phổ thông của mỗi môn học và hoạt động giáo dục.

Đơn vị chuyển thể tổ chức chỉnh sửa, biên tập, hoàn thành bản mẫu SGK điện tử và đề nghị với đơn vị tổ chức thẩm định thực hiện thẩm định bản mẫu SGK điện tử.

Dự thảo thông tư quy định, SGK điện tử được chỉnh sửa, cập nhật khi SGK bản in chỉnh sửa, cập nhật. Trường hợp phải tổ chức thực nghiệm SGK điện tử chỉnh sửa, cập nhật sẽ do Bộ trưởng Bộ GD-ĐT quyết định.

ảnh minh họa: Nhật Thịnh

NHU CẦU THIẾT YẾU

TS Tôn Quang Cường, Chủ nhiệm Khoa Công nghệ giáo dục, Trường ĐH Giáo dục (ĐH Quốc gia Hà Nội), nêu quan điểm: SGK điện tử sẽ tạo ra một cú hích với khả năng tích hợp trong một nền tảng, hệ thống thông minh. Hơn nữa, tính cá nhân hóa cũng như sự tự định hướng, tự điều chỉnh của người học càng ngày càng rõ nét. Khi có sự cộng hưởng giữa giáo dục và ứng dụng công nghệ hiện đại, SGK điện tử cũng sẽ thay đổi toàn bộ cách tiếp cận về tư duy SGK của mọi người. Là nền tảng cho sự hứng khởi và tự tin để có thể làm được những bộ SGK thế hệ mới.

TS Phạm Quang Hưng, Cục trưởng Cục Khoa học công nghệ và thông tin (Bộ GD-ĐT), cho rằng với kỹ thuật, công nghệ được sử dụng trong SGK điện tử, nhất là với việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), không những giúp nâng cao năng lực và chất lượng người học mà còn giúp cho các thầy cô giáo thuận tiện theo dõi quá trình học tập của người học để từ đó có những điều chỉnh phù hợp.

Theo ông Hưng, tới đây Bộ GD-ĐT sẽ ban hành chiến lược ứng dụng AI, trong đó có nội dung liên quan đến việc xây dựng cơ sở dữ liệu để cho HS được tiếp cận dữ liệu một cách chính xác và đầy đủ. Vì vậy, việc tiếp cận các nguồn SGK chính thống để áp dụng vào SGK điện tử là rất phù hợp và đây sẽ là một bước tiến đầu tiên trong công cuộc chuyển đổi số giáo dục.

Đại biểu Quốc hội Trịnh Thị Tú Anh (Lâm Đồng) cũng từng đề xuất nghiên cứu bộ SGK điện tử, đồng thời hỗ trợ HS khó khăn được mượn thiết bị đọc, khi góp ý dự thảo nghị quyết về chính sách đặc thù phát triển giáo dục. Theo bà Tú Anh, hình thức SGK điện tử giúp tiết kiệm chi phí in ấn, cho phép sách dùng lại nhiều năm và phù hợp quá trình chuyển đổi số trong giáo dục.

Đại biểu Dương Minh Ánh (Hà Nội), đồng thời là Hiệu trưởng Trường CĐ Nghệ thuật Hà Nội, cũng cho rằng cấp mới SGK giấy hằng năm dễ dẫn đến lãng phí vì nhiều bộ sách bị bỏ lại sau mỗi năm học, trong khi mô hình cho mượn sách từ thư viện trường và phát triển SGK điện tử là giải pháp tiết kiệm và bền vững hơn. Theo bà Ánh, dù chi phí đầu tư hạ tầng số ban đầu lớn, nhưng về lâu dài sẽ giảm đáng kể chi phí học tập cho phụ huynh. Thêm nữa, SGK điện tử dễ cập nhật nội dung mới, có thể tích hợp các hình thức đa phương tiện như video, hình ảnh, bài tập tương tác, do đó sẽ tạo cảm giác hấp dẫn, hứng thú, kéo người học tập trung lâu hơn trong giờ học, HS được tiếp cận dễ dàng, mọi lúc, mọi nơi miễn là có internet, thay vì tình trạng phải mang cặp sách nặng đến trường như hiện nay...

Nhiều ý kiến cũng cho rằng khi áp dụng đưa SGK điện tử vào giảng dạy đòi hỏi đội ngũ nhà giáo sẽ phải cập nhật thường xuyên và nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và năng lực ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy, đổi mới phương pháp giảng dạy.

Ghi nhận cho thấy việc sử dụng SGK điện tử trên lớp lâu nay đã được nhiều giáo viên áp dụng cho bài giảng của mình nhằm giúp tiết học sinh động, phong phú hơn.

Bên cạnh đó, dùng SGK điện tử thì việc cập nhật sách, thay đổi nội dung, ví dụ như thay đổi nội dung chương trình của nhiều môn học sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, sáp nhập tỉnh vừa qua... sẽ được thực hiện nhanh và hiệu quả hơn sách giấy.