Thông tin được TS Nguyễn Mạnh Cường, Phòng Phát triển Hệ thống điện, Viện Năng lượng (Bộ Công Thương), cho biết tại Hội nghị Khoa học và Công nghệ Điện lực toàn quốc năm 2025, do Hội Điện lực Việt Nam và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), tổ chức ngày 28/11 tại TP HCM.
Trình bày tham luận Điều chỉnh Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050 trong chuyển dịch năng lượng và đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, TS Cường cho biết Việt Nam đang nhập điện từ Lào, Trung Quốc với công suất lần lượt là 1.600 MW và 550 MW. Hệ thống điện Việt Nam hiện đạt công suất 90.000 MW, như vậy điện mua chiếm gần 2,4%.
Định hướng trong 5 năm tới, điện nhập khẩu từ Lào tối thiểu 8.000 MW, dự kiến con số này có thể tăng thêm. Hệ thống truyền tải dự kiến được dùng để nhập khẩu điện từ Lào bao gồm 4 hệ thống 500 kV (Sam Nuea – Hòa Bình 2, Xebanghieng - Hướng Hóa, Monsoon - Thạnh Mỹ, Hatxan - Kon Tum) và 8 hệ thống 220 kV (Nậm Sum - Nông Cống, Nậm Mô - Tương Dương, Nam Emoun - Đắk Ooc, Nam Kong - Bờ Y, Nam Ou 5 - Điện Biên, Nam Ou 7 - Lai Châu, Savan 1 – Lao Bảo, Trường Sơn - Đô Lương).
Với Trung Quốc, Việt Nam định hướng nhập khẩu thêm 3.000 MW qua hai hướng chính gồm Lào Cai khoảng 600 MW, sử dụng trạm B2B Biên giới 3000 MW; Điện năng được truyền tải qua Đường dây 500 kV B2B Biên giới - Lào Cai (2 mạch x 40 km), hoặc hướng Quảng Ninh.
Theo Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh, để đảm bảo yêu cầu tăng trưởng GDP bình quân 10% mỗi năm giai đoạn 2026-2030, và khoảng 7,5% thời kỳ 2031-2050, sản lượng điện sản xuất và nhập khẩu vào 2030 dự kiến đạt 560,4- 24,6 tỷ kWh và lên đến 1.360,1-1.511,1 tỷ kWh vào 2050.
Công nhân Tổng công ty Điện lực miền Trung khắc phục lưới điện sau bão số 13, tháng 11/2025. Ảnh: An Phương
Ước tính tổng vốn đầu tư phát triển nguồn và lưới điện truyền tải khoảng 136,3 tỷ USD giai đoạn 2026 - 2030 và cần thêm 130 tỷ USD những năm 2031 - 2035. Từ 2036 đến 2050, Việt Nam tiếp tục cần đầu tư thêm 569,1 tỷ USD cho hoạt động này. Việt Nam sẽ thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo (điện mặt trời, điện gió, điện sinh khối, điện rác...) với mục tiêu chiếm tỷ lệ 28-36% vào năm 2030 và 74-75% năm 2050.
Nếu so sánh công suất hệ thống điện Việt Nam được quy hoạch đến năm 2030 173.931 MW đến 224.263 MW, điện nhập khẩu (theo quy hoạch 9.360-12.100 MW) chiếm 4-5,1%. Lượng điện nhập khẩu này gấp 4-6 lần công suất của Nhà máy thủy điện Sơn La hoặc tương đương 2–3 cụm nhiệt điện than lớn nhất Việt Nam gộp lại.
Theo định hướng của Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh, nếu điều kiện thuận lợi, giá thành hợp lý Việt Nam có thể tăng mua tối đa hoặc đẩy sớm thời gian nhập khẩu từ điện để phục vụ nhu cầu trong nước, đặc biệt cho khu vực miền Bắc.
Theo TS Nguyễn Mạnh Cường việc "khống chế" sản lượng điện nhập khẩu luôn dưới mức 10% so với tổng lượng điện tiêu thụ mới có thể đảm bảo về an ninh cung ứng điện và an ninh năng lượng quốc gia.
Công nhân Tổng công ty Điện lực miền Trung khắc phục lưới điện sau bão số 13, tháng 11/2025. Ảnh: An Phương
Ông Đặng Hoàng An, Chủ tịch Hội đồng Thành viên EVN, cho rằng hệ thống điện Việt Nam đạt gần 90.000 MW, lớn thứ hai Đông Nam Á và đứng thứ 23 thế giới. Khi vượt ngưỡng này, Việt Nam sẽ gia nhập nhóm 20 quốc gia có hệ thống điện lớn nhất. Quy mô tăng nhanh khiến vận hành ngày càng phức tạp, đặt ra yêu cầu đầu tư mạnh vào công nghệ điều khiển và hạ tầng lưới.
Theo ông hệ thống điện Việt Nam hiện là một cấu trúc "rất phức tạp", với nhiều nguồn phát quy mô lớn nhỏ đan xen. Trong đó, năng lượng tái tạo chiếm 27,6% công suất, có thời điểm cung cấp tới một nửa nhu cầu phụ tải ban đêm. Đây là nguồn "không thể dự báo chính xác", nên chỉ một biến động về gió hay mây che nắng cũng có thể làm dao động điện áp và tần số toàn hệ thống.
Ngoài ra, lưới điện quốc gia đang liên kết với Lào, Trung Quốc (khu vực Quảng Tây) và Campuchia. Các dao động trên lưới của nước bạn - chẳng hạn biến thiên công suất từ Campuchia - có thể truyền sang Việt Nam và cần được xử lý kịp thời để tránh mất ổn định. Trong khi đó, công cụ kỹ thuật đang triển khai chậm, chưa đáp ứng yêu cầu vận hành của hệ thống quy mô lớn.
Do đó, về giải pháp, ông An cho rằng ưu tiên trước mắt là điều khiển và lưu trữ năng lượng, đặc biệt các hệ thống pin BESS và nguồn khởi động nhanh. Đây được xem là "đệm an toàn" để hấp thụ dao động từ năng lượng tái tạo và hỗ trợ phục hồi hệ thống khi có sự cố.
Song song, Việt Nam cần đẩy nhanh các dự án truyền tải điện một chiều cao áp (HVDC) – cả công nghệ LCC và VSC - nhằm truyền tải xa, ổn định và ít phụ thuộc vào điều kiện thời tiết. Các thiết bị điều khiển lưới như STATCOM, SVC, tụ bù, kháng điện cũng cần được đầu tư đồng bộ để nâng khả năng giữ điện áp và giảm dao động.
Một vấn đề được ông An và các chuyên gia đưa ra thách thức lớn khác là năng lực chế tạo trong nước còn hạn chế. Việt Nam đã sản xuất được cột thép, dây dẫn nhưng số lượng sản phẩm có hàm lượng kỹ thuật cao còn ít.
Theo ông An cần thúc đẩy cơ chế hỗ trợ cho các sản phẩm mới, chẳng hạn cơ chế bảo hộ 10% đối với thiết bị sản xuất lần đầu. Bên cạnh đó, việc liên kết giữa EVN, doanh nghiệp sản xuất thiết bị, các viện nghiên cứu và trường đại học cần chặt chẽ hơn. Mục tiêu là đưa sản phẩm từ phòng thí nghiệm vào nhà máy và cuối cùng là ra thị trường trong thời gian ngắn hơn.
