Thâm nhập "đại công trường" san lấp trái phép: Lỗ hổng

VÌ SAO 2 "CÔNG TRƯỜNG" TỒN TẠI THỜI GIAN DÀI ?

Trong biên bản làm việc ngày 13.11, các phòng chuyên môn của UBND P.Biên Hòa (Đồng Nai) xác định cả hai bãi san lấp đều không phép. Thế nhưng, trước khi PV Thanh Niên cung cấp chứng cứ cho chính quyền địa phương kiểm tra, các bãi san lấp này hoạt động công khai nhiều tháng qua. Mỗi ngày, có cả trăm lượt xe ben từ một dự án bất động sản nối đuôi nhau đổ bùn đen vào bãi; máy múc, máy ủi hoạt động liên tục từ sáng đến tối hay vật liệu đất đá đổ thẳng xuống dòng chảy… nhưng không hề có cơ quan chức năng nào phát hiện.

- Ảnh 1. — Đất được san lấp vào nhánh sông Ngọc, bên trong kho container TBS Depot

Liên quan đến việc san lấp bãi container TBS Depot (KP.Tân Vạn 3), tại buổi làm việc với UBND P.Biên Hòa (ngày 13.11), ông Đặng Duy Thông, Phó giám đốc bộ phận an ninh Công ty CP đầu tư Thái Bình, thừa nhận vị trí đổ đất vượt qua rạch (một nhánh sông Ngọc - PV) mới được thực hiện từ ngày 7.11 với mục đích mượn tạm đường thi công dự án phía bên kia con rạch (thuộc địa phận TP.HCM), dự kiến hoàn thành trong một năm. Điểm san lấp còn lại trước đây do Công ty Đá Núi Nhỏ thực hiện, nên công ty không nắm. Tương tự, việc san lấp đất bùn tại KP.Tân Vạn 4 do ông Trương Hữu Quyến (62 tuổi) được UBND P.Biên Hòa ghi nhận "kéo dài qua nhiều thời kỳ" (từ năm 2004). Và ngay cả ý kiến của ông Quyến cũng nêu: "San lấp từ tháng 3.2025".

Như vậy, có thể khẳng định việc san lấp trái phép diễn ra rầm rộ, kéo dài trong thời gian dài mà chính quyền địa phương không hay biết là điều khó có thể chấp nhận trong công tác quản lý.

LỎNG LẺO QUẢN LÝ, "ĐẤT CÔNG" THÀNH BÃI CHỨA BÙN THẢI

Trong khi đó tại bãi san lấp bùn đen ở KP.Tân Vạn 4 được cơ quan chức năng ghi nhận rộng 5 ha (có nguồn tin cho là 7 ha) đều thuộc "đất công" do Trung tâm phát triển quỹ đất tỉnh Đồng Nai quản lý (theo Quyết định số 2511/QĐ-UBND ngày 4.8.2015) và UBND P.Tân Vạn cũ quản lý (theo Quyết định 2976/QĐ-UBND ngày 24.8.2018 của UBND tỉnh Đồng Nai). Sau sáp nhập, UBND P.Biên Hòa tiếp tục quản lý. Tuy nhiên, nguyên một khu vực rộng lớn trở thành bãi tập kết đất bùn với đường nội bộ, "thảm thép" chống lún, người túc trực hướng dẫn xe vào đổ bùn cùng hệ thống máy móc quy mô lớn hoạt động như một đại công trường mà chính quyền không hay biết.

- Ảnh 2. — Đoàn kiểm tra của UBND P.Biên Hòa lập biên bản vụ việc đổ đất lấn nhánh sông tại kho TBS Depot

Kiểm tra bước đầu cho thấy không có bất kỳ thửa đất nào được nhà nước giao hoặc cho thuê hợp pháp. Tại buổi làm việc, ông Trương Hữu Quyến nêu ý kiến "mua lại" bằng giấy tờ tay của người khác từ năm 2004 để trồng sen, chăn nuôi.

Ông Tăng Mạnh Quân, Phó trưởng phòng Kinh tế hạ tầng đô thị P.Biên Hòa, cho biết đối với điểm san lấp tại kho container của Công ty CP đầu tư Thái Bình, phường sẽ phối hợp cơ quan chuyên môn đo vẽ, cắm mốc ranh giới để xác định phạm vi lấn suối, lấn rạch, tính toán khối lượng đất đã đổ trái phép. Còn điểm tập kết bùn thải khoảng 5 ha do ông Quyến làm chủ thì toàn bộ diện tích là đất công do nhà nước quản lý, việc chiếm dụng làm bãi chứa bùn, đất trái phép này bị xử phạt vi phạm hành chính, truy thu số tiền thu lợi bất hợp phát từ việc lấn chiếm đất của nhà nước. "Cả hai địa điểm này ngoài việc xử phạt hành chính, truy thu lợi bất hợp pháp thì buộc các chủ đầu tư phải khôi phục hiện trạng bằng việc móc đất, phục hồi dòng chảy; buộc di dời toàn bộ bùn đất ra khỏi khu vực bãi đất công, nếu phát hiện dấu hiệu hình sự sẽ chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra xử lý", ông Quân nhấn mạnh.

CÁC HÀNH VI VI PHẠM SẼ BỊ XỬ LÝ RA SAO ?

Nhiều câu hỏi về trách nhiệm quản lý của chính quyền địa phương được PV Thanh Niên đặt ra, nhưng hầu hết lãnh đạo UBND P.Biên Hòa đều né tránh.

- Ảnh 3. — Bùn đất đổ trên khu đất công rộng khoảng 5 ha tại KP.Tân Vạn 4, P.Biên Hòa, Đồng Nai

Trong khi đó, theo luật sư Trần Cao Đại Kỳ Quân (Giám đốc Công ty Luật Tri Ân), hành vi chiếm dụng đất công, lập bãi chứa bùn trái phép và san lấp sông rạch trong loạt bài điều tra mà Thanh Niên phản ánh đều là những vi phạm pháp luật, xâm phạm trực tiếp đến trật tự quản lý đất đai, bảo vệ môi trường và an toàn nguồn nước.

Thứ nhất, việc tự ý chiếm gần 5 ha đất do nhà nước quản lý để làm bãi tập kết bùn thải đã cấu thành hành vi lấn chiếm đất theo khoản 1 điều 11 luật Đất đai 2024. Đây là hành vi bị nghiêm cấm, thể hiện sự xâm phạm quyền quản lý đất của nhà nước và gây ảnh hưởng đến môi trường, trật tự xây dựng. Nghị định 123/2024 quy định mức phạt lên đến 200 triệu đồng đối với hành vi chiếm dụng đất công từ 2 ha trở lên, kèm các biện pháp buộc khôi phục hiện trạng, thu hồi lợi bất hợp pháp và bàn giao lại đất cho nhà nước. Nếu xác định bùn thải từ công trình được phơi, tập kết trái phép còn vi phạm luật Bảo vệ môi trường, bị xử phạt từ 10 - 40 triệu đồng và buộc thu gom, vận chuyển đến nơi xử lý hợp pháp.

Hành vi chiếm dụng đất công nếu đã bị xử phạt hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này mà chưa được xóa án tích thì có thể bị xem xét trách nhiệm hình sự theo điều 228 bộ luật Hình sự 2015 về tội "vi phạm quy định về sử dụng đất đai".

- Ảnh 4. — Bùn đất đổ thành núi trên khu “đất công” rộng khoảng 5 ha tại KP.Tân Vạn 4, P.Biên Hòa, Đồng Nai

Thứ hai, hành vi đổ bùn đất, xà bần xuống sông, rạch, thu hẹp dòng chảy và tự ý đặt cống tạo đường đi là vi phạm nghiêm trọng luật Tài nguyên nước 2023. Luật nghiêm cấm lấn chiếm, lấp sông suối, đặt chướng ngại vật và gây biến đổi dòng chảy tự nhiên. Theo Nghị định 36/2020 (sửa đổi), hành vi san lấp sông, suối không phép bị phạt từ 40 - 250 triệu đồng, kèm đình chỉ hoạt động đến 6 tháng và buộc khôi phục hiện trạng dòng chảy. Ngoài ra, hoạt động san lấp gây ngập úng, xói lở còn bị xử phạt theo Nghị định 02/2022 với mức phạt 15 - 25 triệu đồng. Việc xe ben gây ồn, bụi, rung vượt chuẩn là vi phạm môi trường và có thể bị xử phạt tới 1 - 2 tỉ đồng theo Nghị định 45/2022.

Như vậy, toàn bộ chuỗi hành vi từ chiếm đất, tập kết bùn trái phép đến lấn dòng chảy và xả thải đều là các vi phạm pháp luật nghiêm trọng, cần được xử lý nghiêm theo quy định để đảm bảo kỷ cương quản lý đất đai, bảo vệ môi trường và an toàn nguồn nước.

- Ảnh 5. — Đất được ủi thẳng xuống nhánh sông Ngọc, trong kho container TBS Depot

- Ảnh 6. — Đoàn xe ben vừa đi qua, để lại mặt đường ngổn ngang những mảng bùn đen đặc quánh

Với việc hoạt động diễn ra công khai, kéo dài, quy mô lớn ở khu vực giáp ranh nhưng "không ai biết" đặt ra vấn đề về trách nhiệm phát hiện, ngăn chặn sớm của chính quyền cơ sở, lực lượng chuyên ngành. "Nếu các cán bộ, công chức ở địa phương trong phạm vi trách nhiệm của mình mà buông lỏng quản lý thì tùy mức độ có thể bị xem xét xử lý trách nhiệm theo luật Cán bộ công chức, luật Chính quyền địa phương, Nghị định 172/2025 về xử lý cán bộ, công chức", luật sư Quân cho biết.