Thầy cô miền đất khó dùng AI giải "cơn khát" công nghệ số cho học trò

ẢNH: NGỌC LONG

Bộ GD-ĐT hôm 13.12 phối hợp cùng Trường ĐH RMIT Việt Nam (TP.HCM) tổ chức ngày hội "Nhà giáo sáng tạo với công nghệ số và AI". Tại đây, nhà giáo trên khắp cả nước đã tụ họp và chia sẻ các phương pháp, mô hình ứng dụng AI trong công tác hành chính, sư phạm giúp giảm tải công việc, tăng hiệu quả học tập của học sinh và nhiều lợi ích khác. Trong số đó có không ít thầy cô đến từ vùng cao luôn đau đáu tìm cách mang công nghệ tới học trò.

Thao tác đơn giản, hiệu quả cao

Trao đổi với Thanh Niên bên lề sự kiện, cô H Ưu Adrơng, giáo viên Trường tiểu học Y Jut (Đắk Lắk), kể rằng cô mang tới sự kiện một "trợ giảng" dạy tiếng Việt cho các em học sinh người dân tộc thiểu số - vốn chiếm 100% ở trường. Đó là một nhân vật mang dáng dấp của nữ giáo viên, mặc trang phục truyền thống của người Ê Đê, nói sành sõi tiếng Ê Đê và tiếng Việt. Đặc biệt, nhân vật này được tạo ra chỉ trong 2 tuần, chủ yếu bằng các công cụ AI.

"Tôi dùng AI để xây dựng nhân vật và khiến nó có thể cử động, di chuyển được. Và vì hiện tại không có bất kỳ công cụ nào dịch tiếng Ê Đê nên tôi sẽ tự đọc và thu âm lại, sau đó tiếp tục dùng AI lồng tiếng vào video để tạo học liệu. Tôi còn đưa video lên Google Site để các em có thể tự học ở nhà", cô Adrơng chia sẻ.

"Khó nhất trong quá trình thực hiện không phải là yếu tố công nghệ mà là ngôn ngữ bởi có nhiều từ Ê Đê không dễ dịch sang tiếng Việt. Khi đó tôi phải tham khảo thêm từ điển, người lớn trong buôn làng và thầy cô dạy tiếng Ê Đê để đảm bảo mình truyền tải đúng kiến thức", nữ giáo viên nói, cho biết thêm cô luôn tâm niệm giáo viên phải là người tương tác sư phạm chứ không phải AI.

ẢNH: QUỲNH ANH

Sau thời gian triển khai, nhân vật này đang mang lại nhiều kết quả tích cực, theo cô Adrơng. Từ một lớp học nơi nhiều em không thể giao tiếp đơn giản bằng tiếng Việt và số lượng học sinh hứng thú với việc học tiếng Việt dưới mức 25%, giờ đây tỷ lệ hứng thú được nâng lên hơn 75% và tỷ lệ chưa hoàn thành yêu cầu cũng giảm đáng kể, từ hơn 20% xuống còn dưới 5%, theo nữ giáo viên.

"Định hướng tương lai của tôi là tiếp tục ứng dụng AI để dạy tiếng Ê Đê và lan tỏa văn hóa của tộc mình", cô Adrơng nói thêm.

Trong khi đó, cô Nguyễn Thị Yến, giáo viên Trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học và THCS Trà Vân (TP.Đà Nẵng), vừa giúp học trò tiếp cận công nghệ số vừa tạo điều kiện để các em hiểu thêm về "Cụ quế" - di sản 162 tuổi ở xã Trà Vân - nhờ AI. Cụ thể, cô Yến thiết kế mô hình 5 bước giúp học sinh có thể tự tạo ra bưu thiếp số và bản đồ di sản về vườn quế quê hương, "giải quyết khát khao chạm tới công nghệ số của các em".

"Trà Vân cũng nổi tiếng với nhiều nét đẹp văn hóa chẳng hạn như lễ hội tết máng nước, lễ hội heo ba đầu, lễ hội hoa hậu heo, lễ hội hoa hậu gà và cũng là nơi có nhiều cây thuốc như sâm ngọc linh, sâm nam, sâm nước, giảo cổ lam. Mục tiêu của tôi là tiếp tục hỗ trợ các em số hóa các sản vật, văn hóa bản địa để những bài giảng hoạt động trải nghiệm, giáo dục địa phương trở nên thú vị hơn", cô Yến kể.

ẢNH: NGỌC LONG

Nữ giáo viên cũng thủ thỉ, cô nhớ hoài hình ảnh những tiết học đêm, các cô cậu học trò nhỏ phải ra ngoài lớp để "hứng" sóng wifi do kết nối không ổn định. Tuy vậy, mắt các em vẫn luôn sáng rực khi được tự mình làm nên những sản phẩm đa phương tiện giúp quảng bá di sản địa phương. Đây là "phép màu" AI đã mang tới cho những học sinh miền núi vốn chẳng bao giờ có cơ hội chạm tay vào máy tính bảng hay điện thoại thông minh, cô Yến nói.

Gỡ rối nhiều điểm khó

AI cũng giúp học sinh cải thiện năng lực tiếng Anh, đặc biệt khi môn hóa của chương trình giáo dục phổ thông hiện hành yêu cầu các em gọi tên tất cả nguyên tố bằng tiếng Anh, theo cô Nguyễn Thị Quỳnh Anh, giáo viên hóa Trường phổ thông dân tộc nội trú THPT N'Trang Lơng (Đắk Lắk).

Cô Quỳnh Anh nêu thực tế ở trường mình, 99% học sinh là người dân tộc thiểu số, gặp hạn chế về tiếng Anh. Chưa kể, học liệu giấy đang cho hiệu quả thấp, trong khi các em lại thiếu máy tính kết nối internet để tự học thêm còn giáo viên khó hỗ trợ từng em một. Để cải thiện vấn đề này, nữ giáo viên đã thiết kế nên những bài giảng E-Learning có video người ảo AI hướng dẫn các em phát âm từng nguyên tố bằng tiếng Anh.

Một thử thách khi thực hiện là vấn đề chi phí. Cô Quỳnh Anh chia sẻ đã phải chọn nền tảng Vidzno vì được tạo video miễn phí, song vì ứng dụng này giới hạn lượt dùng nên cô đã tạo nhiều tài khoản khác nhau, "tích tiểu thành đại" để làm nên kho video đầy đủ như hiện tại. Còn mặt tích cực là đang có nhiều cộng đồng giáo viên trực tuyến trên Facebook ứng dụng AI trong giáo dục và mọi người rất sẵn lòng hỗ trợ, giải đáp thắc mắc của cô giáo miền núi.

"Song song với cung cấp học liệu, tôi còn hướng dẫn các em dùng ứng dụng ELSA để được chấm điểm cách phát âm. Hiệu quả đạt được rất rõ ràng khi chỉ sau một tuần, 93% học sinh đã có thể phát âm đúng hơn 90% tên nguyên tố, tăng 57% so với trước. Điểm kiểm tra của các em cũng tăng từ trung bình 7 lên 9 điểm. Đa số đều nói là bài giảng E-Learning này dễ hiểu, giúp các em hứng thú và phát âm tốt hơn", cô Quỳnh Anh kể.

ẢNH: NGỌC LONG

"Sau phần nguyên tố, tôi đang tiếp tục xây dựng bài giảng giúp các em gọi tên các hợp chất vô cơ và hữu cơ bằng tiếng Anh. Những bài học này không cần internet và dùng được trong nhiều năm nên rất là mang tính bền vững", cô Quỳnh Anh nói thêm.

AI còn giúp các hoạt động giáo dục giới tính trở nên trực quan từ đó hiệu quả hơn, theo cô Phạm Thị Tường Thủy, giáo viên tại Trường mầm non Đức Bình Tây (Đắk Lắk). Ứng dụng này càng quan trọng hơn với đối tượng trẻ em 4-5 tuổi vùng nông thôn, nơi phụ huynh còn thiếu kết nối với nhà trường trong công tác nuôi dạy trẻ, đặc biệt ở vấn đề còn nhạy cảm là giáo dục giới tính.

Xuất phát từ thực tế này, cô Thủy đã thực hiện hai giải pháp. Thứ nhất là làm mới bài giảng giáo dục giới tính bằng AI để thu hút trẻ với những bài thơ, bài hát, câu chuyện, video, bài tập tình huống... Thứ hai là phối hợp phụ huynh cho trẻ tiếp cận, trải nghiệm sản phẩm học tập tích hợp AI như phiếu học tập, trò chơi tương tác. Các hoạt động được chia làm ba giai đoạn tuần tự nhau, từ giáo dục căn bản tới tham gia hoạt động và đánh giá kết quả.

ẢNH: NGỌC LONG

Nhận xét về các sản phẩm AI được trưng bày tại ngày hội, tiến sĩ Vũ Minh Đức, Cục trưởng Cục nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục (Bộ GD-ĐT), cho biết điều đáng quý nhất là chiều sâu công nghệ, tinh thần nhân văn cùng khả năng sáng tạo vượt qua trở ngại địa lý của các thầy cô. "Tôi tin rằng những sáng kiến hôm nay sẽ trở thành những 'hạt nhân' lan tỏa mạnh mẽ trong mỗi tổ chuyên môn, mỗi nhà trường và mỗi địa phương", ông  Đức nói.