Đang công tác ở nơi cách xa Phan Thiết khoảng 100 km, tôi nhận điện thoại của Trưởng Văn phòng Báo Thanh Niên khu vực Nam Trung bộ: "Tình hình Phú Yên (cũ) rất nghiêm trọng, Văn phòng quyết định điều động anh tăng cường đi Phú Yên".
Trời mưa nặng hạt. Đi Phú Yên (cũ) bằng cách nào? Trong khi các nút giao vào đường vào cao tốc bị chặn lại nhằm giảm lưu lượng xe vốn đang bị kẹt xe nghiêm trọng ngoài đèo Cả. 4 giờ sáng thức giấc, tôi quyết định lái xe chạy theo tuyến QL1 với hành trình đi Phú Yên (tỉnh Đắk Lắk mới) hơn 400 km, vùng đất tôi chưa từng tác nghiệp ở đó bao giờ.
Rất may, chỉ đến Phan Rang thì đường vào cao tốc đã thông thoáng. Tôi chọn ngã rẽ ở QL27 vào Nha Hố để lên cao tốc Cam Lâm - Vĩnh Hảo, thẳng tiến ra đèo Cả để đến vùng lũ Phú Yên. Sau gần 6 tiếng chạy xe, tôi đã đến Đông Hòa - Phú Yên, nơi có nhiều đồng nghiệp đã đến từ trước đang tác nghiệp trong vùng rốn lũ.
Cảnh ngập lụt ở thôn Phú Khê 2, xã Hòa Xuân, TX. Đồng Hòa, Phú Yên cũ
ẢNH: QUẾ HÀ (chụp sáng 23.11)
Vừa đặt chân đến thôn Phú Khê 2, tôi bắt gặp hàng chục đoàn từ thiện đậu kín xe ven đường, nước lũ đã rút nhiều, nhưng nhiều ngôi nhà ở thôn Phú Khê 2 vẫn bị ngập cả mét nước. Các đoàn từ thiện vừa phát gạo, nước uống, mì gói, sữa … vừa bơi thuyền phao, ca nô vào các ngôi nhà ngập đưa người dân ra khỏi nơi ngập sâu.
Ở thôn Phú Khê 1, Phú Khê 2, tôi chứng kiến hàng nghìn ngôi nhà bị ngập, người dân màn trời chiếu đất. Người dân nào tôi gặp cũng trở thành nạn nhân của mưa lũ ở vùng Đông Hòa - Phú Yên hôm ấy. Tôi bị cuốn vào từng câu chuyện kể, từng lời than vãn và từng hoàn cảnh của người dân nơi đây. Mỗi ngôi nhà là một câu chuyện cần phải kể ở Đông Hòa - Phú Yên cũ sau những ngày mưa lũ.
Công an giúp trường tiểu học Trần Phú dọn trường sau lũ
ẢNH: QUẾ HÀ
Nhà giàu cũng như nhà nghèo
Trưa 23.11, tôi đi qua các thôn ngập sâu của xã Hòa Xuân và thấy rõ hàng nghìn ngôi nhà bị lũ vùi dập. Nhà nào cũng loang lổ vệt bùn nước lũ. Đồ đạc hư hỏng gần hết. Nhà nào cũng mang ghế bàn ra để chùi rửa, cào dọn bùn đất. Đấy là nhà trên cao. Bên trong cánh đồng Hòa Xuân, nhiều người còn chưa thể về nhà mình vì nước vẫn ngập. Một chị phụ nữ chỉ vào hàng chục bao lúa nhú mầm và nói giọng Phú Yên, nghe rất khó: "Lúa giống đấy". Chị cười, nhưng tôi hiểu nụ cười rất buồn khi tài sản của nhà nông là những bao lúa bị ngâm trong lũ mấy ngày liền trở thành lúa giống sắp gieo mùa vụ.
Tôi không kìm lòng được khi đặt máy phỏng vấn ông Phạm Việt, 70 tuổi, người dân thôn Phú Khê 2, người nông dân này vừa khóc vừa nói: "Tôi đã sống ở đây 70 năm rồi, chưa bao giờ thấy nước lũ khủng khiếp và nhanh như vậy. Không kịp làm gì cả, nước đổ về ầm ầm, trôi hết đồ đạc, nhà cửa. Nhà nào cũng như nhà nấy, giàu nghèo gì như nhau, không còn gì nữa, trắng tay hết rồi chú à".
Là người từng đi dạy học, nên tôi chọn điểm tác nghiệp là ngôi trường bị ngập ở Hòa Xuân. Tôi nghĩ, ở các trường học lúc này có thể ghi chép được nhiều câu chuyện của thầy cô. Và đó là lý do tôi vào trường tiểu học Trần Phú và Trường THPT Lê Trung Kiên để ghi hình và hỏi chuyện. Ở các trường này, những anh công an, bộ đội đang dầm mình cào bùn đất. Nhìn từng phòng học đầy bùn đất, thầy Phó hiệu trưởng Trường tiểu học Trần Phú nói mếu máo: "không còn gì hết anh à, sách vở, bàn ghế, thiết bị dạy và học của nhà trường hư hỏng hết rồi". Nhưng thầy lại nói: "May mà thầy trò cả trường đều an toàn, không ai bị sao cả" rồi nở nụ cười như nói vẫn còn may mắn.
Trường tiểu học Trần Phú, thôn Phú Khê 1, xã Hòa Xuân, sáng 24.11
ẢNH: QUẾ HÀ
Nhưng buồn hơn có lẽ là Trường THPT Lê Trung Kiên, một ngôi trường với bao thế hệ học trò của vùng quê Đông Hòa trưởng thành từ đây và đạt trường chuẩn quốc gia từ nhiều năm trước. Vừa vào đến bên trong ngôi trường, không chỉ thấy cảnh cây cối bàn ghế đổ rạp cùng với hàng rào bê tông. Tôi nhìn thầy cô giáo cố sắp xếp lại đống học bạ của học sinh ướt át trong cơn lũ dữ.
Từng bó hồ sơ học bạ của học sinh mục nước, tơi tả trong tay các cô giáo. Nhìn cảnh đó, tôi hiểu rằng việc học của các em trong năm nay sẽ khó khăn hơn rất nhiều so với bất kỳ năm học nào trước.
Thầy Lê Tiến Dũng - Hiệu trưởng THPT Lê Trung Kiên kể rằng, đêm lũ có các cán bộ xã Hòa Xuân vào trường để nắm tình hình hình, rồi bị kẹt tại trường phải lên tầng 2 ngủ lại vì không có xuồng ra khỏi trường khi dòng lũ đang cuồn cuộn chảy về.
Nhiều đoàn từ thiện, cứu trợ tại thôn Phú Khê 2, xã Hòa Xuân, trưa ngày 23.11
ẢNH: QUẾ HÀ
Tái thiết lại Đông Hòa, Phú Yên cũ sau lũ dữ
Trong ba ngày tác nghiệp ở Hòa Xuân - Đông Hòa, tôi gặp nhiều người, mỗi người là một hoàn cảnh. Nhưng cuộc gặp với anh Nguyễn Quốc Thạnh (thôn Thạch Tân 1, xã Hòa Xuân) trước căn nhà vừa sập hoàn toàn của anh, khiến tôi ám ảnh nhất.
Anh Nguyễn Quốc Thạnh (thôn Thạch Tân 1, xã Hòa Xuân) cùng mẹ ruột mình và con gái nhỏ trước ngôi nhà đổ nát là hình ảnh khắc sâu nhất trong 3 ngày tác nghiệp tại Phú Yên
ẢNH QUẾ HÀ
Ngôi nhà sụp đổ hoàn toàn là nơi ở của ba thế hệ bị lũ cuốn đi trong một đêm. Khi đứng trước đống gạch đổ nát, đầy bùn, anh Thạnh và mẹ anh chỉ biết nhìn nhau. Tôi không dám hỏi bao giờ họ có thể dựng lại được nhà, vì chính họ cũng chưa tính nổi. Đôi mắt anh Thạnh nhìn ra cánh đồng mênh mông nước, hình như anh đang khóc, tôi không dám nhìn thẳng vào đôi mắt người nông dân lúc ấy.
Khi phỏng vấn Phó chủ tịch UBND xã Hòa Xuân Đoàn Minh Phong, tôi mới thấy hết toàn cảnh thiệt hại do ngập lụt của xã này. Có 4.500 ngôi nhà bị ngập. Người dân cần nước sạch, chỗ ở tạm, xe cộ để đi lại, nguồn sống để bù lại những gì đã mất. Và quan trọng hơn, họ cần một con đường để bắt đầu lại cuộc sống sau trận lũ mà chính họ vẫn còn run khi kể lại.
Trụ sở UBND xã Hòa Xuân với nhiều hàng hóa nhu yếu phẩm của các đoàn cứu trợ, trưa ngày 24.11
ẢNH: QUẾ HÀ
Tôi đặt câu hỏi, xã Hòa Xuân, hay rộng ra là Đông Hòa - Phú Yên cũ cần gì lúc này? Rồi tự trả lời, cần lực lượng, cần vật tư, cần tiền, cần bàn tay giúp dân dựng lại nhà, phục hồi mùa màng, sửa lại trường lớp, phương tiện, đường xá. Cần sự hỗ trợ thật sự đi vào đúng địa chỉ. Và cần cả những chính sách mạnh để người dân vùng rốn lũ có điểm tựa dài hơn vài tuần cứu trợ sắp qua đi.
Tái thiết Hòa Xuân, Đông Hòa - Phú Yên cũ không thể tính bằng ngày. Nhưng điều tôi thấy sau ba ngày ở vùng lũ là người dân nơi đây có sức chịu đựng phi thường. Nhưng bây giờ, họ chỉ cần được tiếp sức đúng lúc, đúng cách.
Lũ đã đi rồi. Nhưng nỗi đau và công việc phía trước còn rất nhiều. Hòa Xuân - Đông Hòa, nói rộng ra là Phú Yên cũ phải được tái thiết, không chỉ để khắc phục hậu quả, mà để những con người đã mất quá nhiều trong đêm lũ ấy có thể sống lại bình thường. Và nếu có điều gì tôi mang theo sau 3 ngày ở đây, thì đó là niềm tin rằng vùng đất này sẽ đứng dậy, miễn là chúng ta không để họ một mình.
