Một ly cà phê sáng, một đơn hàng đồ ăn trưa, hay một ly trà sữa chiều muộn - những khoản chi nhỏ bé tưởng như vô hại ấy, nếu lặp lại mỗi ngày, có thể trở thành nguyên nhân khiến ví tiền của bạn luôn ở mức báo động.
Đây không phải nhận định mang tính cảnh báo suông. Trên thực tế, rất nhiều người trẻ dù có thu nhập ổn định vẫn thường xuyên rơi vào tình trạng "rỗng túi cuối tháng". Nguyên nhân không phải do tiêu xài hoang phí một cách rõ rệt, mà bắt nguồn từ những khoản chi nhỏ hằng ngày - hiện tượng mà giới tài chính gọi là Latte Factor (hiệu ứng Latte)
Chi một ly cà phê/ngày, mất vài tỷ sau 30 năm
Thuật ngữ "Latte Factor" được đưa ra bởi chuyên gia tài chính người Mỹ – David Bach, tác giả cuốn sách The Automatic Millionaire. Theo ông, nhiều người không thể tích lũy tài sản không phải vì họ không kiếm đủ tiền, mà bởi họ "rò rỉ tài chính" mỗi ngày mà không nhận ra.
David Bach lấy ví dụ cụ thể: một cặp vợ chồng chi 70 Nhân dân tệ (tương đương khoảng 240.000 đồng) mỗi ngày cho hai cốc Latte buổi sáng. Tính ra, trong 1 năm, họ chi khoảng 25.550 Nhân dân tệ (~86 triệu đồng) và trong 30 năm là hơn 2,5 tỷ đồng - số tiền có thể đầu tư, sinh lời hoặc đủ để mua một chiếc xe ô tô.
Theo David Bach, vấn đề nằm ở chỗ: những khoản chi cố định nhỏ mỗi ngày tạo thành khoản lớn không ngờ, nhưng vì tính chất "ẩn" của nó nên nhiều người không thấy được sự ảnh hưởng thực tế tới tài chính cá nhân.
Ảnh minh hoạ
Không chỉ là Latte - mọi khoản chi nhỏ đều có thể "gây nghiện"
Hiệu ứng Latte không chỉ dừng ở việc uống cà phê. Nó xuất hiện dưới nhiều hình thức:
- Một đơn hàng đồ ăn trưa mỗi ngày từ các ứng dụng giao hàng.
- Một ly trà sữa vào giữa buổi chiều.
- Một chuyến xe công nghệ vì… ngại chạy xe máy.
- Một món hàng sale chỉ 99.000đ vì "rẻ quá, không mua phí".
Nhiều người cho rằng mình "không tiêu gì nhiều" và luôn chủ động trong việc kiểm soát chi tiêu. Tuy nhiên, khi cộng dồn các khoản chi nhỏ này trong một tháng, con số đôi khi khiến chính chủ nhân cũng giật mình.
Từ những chia sẻ "tỉnh ngộ" của người trong cuộc
Hiền Trang (32 tuổi, nhân viên văn phòng tại Hà Nội) chia sẻ, cô từng đều đặn đặt đồ ăn trưa mỗi ngày với giá trung bình 60.000 - 65.000 đồng. Cộng thêm việc thường xuyên mua trà sữa buổi chiều, tổng chi phí ăn trưa và đồ uống nhẹ của hai vợ chồng lên tới gần 6 triệu đồng mỗi tháng.
"Đó là còn chưa kể những hôm cuối tuần lười nấu cơm, lại đặt thêm đồ ăn ngoài. Chúng tôi tưởng tiết kiệm thời gian, nhưng thực chất đang mất tiền vì những thói quen rất nhỏ", Trang nói.
Sau khi nhận thấy mức chi tiêu "ẩn" quá lớn, vợ chồng cô bắt đầu thay đổi bằng cách chuẩn bị đồ ăn từ tối hôm trước để mang đi làm, đồng thời hạn chế việc mua đồ uống bên ngoài.
Minh Đức (28 tuổi, Quản lý dự án tại TP.HCM) cũng từng "tặc lưỡi" cho rằng bản thân ít tiêu pha. Tuy nhiên, khi thử dùng ứng dụng thống kê chi tiêu cá nhân, anh phát hiện mình tiêu hơn 4,2 triệu đồng/tháng cho việc đặt xe công nghệ, dù vẫn có xe riêng.
"Tôi thường viện lý do thời tiết hoặc lười lái. Nhưng tính ra, tiền xăng xe mỗi tháng nếu tự chạy chỉ tốn chưa đến một nửa con số đó. Nhờ nhìn rõ được 'lỗ hổng tài chính' của mình, tôi đã thay đổi và tiết kiệm được nhiều hơn từ những điều tưởng như không đáng kể", Đức cho biết.
Thói quen tiêu tiền vào những khoản nhỏ lặp lại theo ngày khiến nhiều người nhầm tưởng rằng "không ảnh hưởng gì". Nhưng thực chất, đây là nguyên nhân khiến việc tiết kiệm và đầu tư trở nên trì trệ.
Theo các chuyên gia tài chính, chính hiệu ứng Latte là yếu tố làm gia tăng cảm giác nghèo đói tài chính - khi con người không hiểu vì sao mình làm việc chăm chỉ nhưng vẫn không thể tích lũy tài sản.
Ảnh minh hoạ
Giải pháp thoát khỏi hiệu ứng Latte thế nào?
Để kiểm soát hiệu ứng Latte và cải thiện sức khỏe tài chính, người tiêu dùng có thể áp dụng một số phương pháp sau:
- Ghi chép chi tiêu: Theo dõi mọi khoản chi hàng ngày trong ít nhất 30 ngày để xác định rõ nhóm chi tiêu nào đang bị "rò rỉ".
- Thiết lập giới hạn chi tiêu cho nhóm không thiết yếu: Trà sữa, cà phê, ứng dụng giải trí… nên được giới hạn cụ thể theo tháng.
- Ưu tiên tích lũy trước: Ngay khi nhận lương, hãy trích ngay một phần vào tài khoản tiết kiệm hoặc đầu tư.
hực hiện "thử thách không tiêu tiền": 7 ngày không chi cho các khoản không cần thiết sẽ giúp hình thành thói quen mới.
Hiệu ứng Latte không phải một hiện tượng tài chính xa vời, mà là một phần trong cuộc sống hằng ngày. Không cần cắt bỏ hoàn toàn các thú vui nhỏ như ly cà phê sáng hay trà sữa chiều, nhưng điều quan trọng là phải hiểu rõ tác động của những khoản chi lặp lại này tới kế hoạch tài chính dài hạn.
Tiết kiệm không phải là sống khổ, mà là sống có kế hoạch. Và đôi khi, chỉ cần kiểm soát được một ly Latte mỗi ngày, bạn đã tiến thêm một bước lớn trên hành trình tự do tài chính.
