Tiền “phòng thân”: Bao nhiêu là ĐỦ để bạn yên tâm sống?

Trong khi nhiều người mải tính toán làm sao để “đẻ” thêm tiền, đầu tư hay săn lãi suất cao, thì các chuyên gia tài chính lại khẳng định: chìa khóa đầu tiên của tự do tài chính không phải là đầu tư – mà là dự phòng. Một quỹ “phòng thân” đủ dày chính là tấm đệm giúp bạn không rơi vào khủng hoảng khi rủi ro ập đến.

Theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), hơn 60% người lao động châu Á không đủ tiền dự phòng cho một tháng chi tiêu nếu mất việc. Ở Việt Nam, khảo sát của Visa năm 2024 cho thấy có đến 47% người trẻ chưa có bất kỳ khoản tiết kiệm khẩn cấp nào – trong khi 3/10 người từng phải vay mượn để xoay xở khi gặp sự cố sức khỏe hoặc thất nghiệp.

Vì sao cần có “tiền để phòng thân”?

Một kế hoạch tài chính dù chặt chẽ đến đâu cũng có thể sụp đổ chỉ vì một biến cố: bệnh tật, tai nạn, công ty cắt giảm nhân sự, hay chỉ đơn giản là chiếc xe hỏng đúng ngày nhận lương trễ. Đó chính là lý do các chuyên gia khuyến nghị quỹ dự phòng (emergency fund) – hay còn gọi nôm na là tiền phòng thân – phải là bước đầu tiên trong mọi kế hoạch tài chính cá nhân.

Tiền phòng thân được hiểu đơn giản là một khoản tiết kiệm không dùng đến trong điều kiện bình thường, chỉ được “mở khóa” khi có sự cố khẩn cấp. Những sự cố này có thể là cú sốc thu nhập (mất việc, cắt giảm giờ làm, kinh doanh thua lỗ) hoặc cú sốc chi tiêu (tai nạn, sửa nhà, viện phí, hư xe…). Không ai muốn gặp rủi ro, nhưng hầu như ai rồi cũng sẽ phải đối mặt.

Nếu không có quỹ dự phòng, bạn có thể sẽ phải bán tháo tài sản, rút tiền tiết kiệm dài hạn trước kỳ hạn hoặc gánh thêm nợ – và tất cả những điều này đều khiến tình hình tài chính trở nên tồi tệ hơn. Ngược lại, chỉ cần một khoản dự phòng vừa đủ, bạn sẽ giữ được bình tĩnh và quyền chủ động trong mọi tình huống.

Bao nhiêu là đủ cho quỹ phòng thân?

Theo lời khuyên kinh điển của giới tài chính, 3–6 tháng chi tiêu sinh hoạt là con số lý tưởng. Ví dụ: Nếu bạn chi khoảng 15 triệu đồng mỗi tháng, quỹ phòng thân nên dao động 45–90 triệu đồng.

Trường hợp đang vay nợ hoặc có người phụ thuộc (con nhỏ, cha mẹ già), con số này nên tăng lên khoảng 9 tháng chi tiêu, để tránh “đứt gánh” giữa chừng nếu nguồn thu bị gián đoạn. Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể tích lũy ngay một khoản lớn như vậy. VnExpress dẫn lời ông Nguyễn Minh Huy - chuyên gia tư vấn tài chính cá nhân tại TP.HCM - cho biết: điều quan trọng không phải là có nhiều, mà là có trước. “Bạn có thể bắt đầu bằng một khoản nhỏ, 1–2 tháng chi tiêu, rồi tăng dần mỗi tháng. Dù ít, quỹ dự phòng vẫn tốt hơn là con số 0”, ông Huy nhấn mạnh.

Một nghiên cứu của Vanguard (Mỹ) cho thấy, những người có ít nhất khoảng 52 triệu đồng (tương đương 2.000 USD) tiết kiệm cho trường hợp khẩn cấp cảm thấy an toàn tài chính hơn 21% so với người không có đồng nào. Đặc biệt, họ ít bị căng thẳng và phân tâm bởi tiền bạc hơn, giúp công việc và cuộc sống tinh thần đều ổn định hơn.

Nghiên cứu này cũng chỉ ra: người không có khoản tiết kiệm khẩn cấp trung bình dành 7,3 giờ mỗi tuần để lo lắng về tài chính, trong khi nhóm có quỹ dự phòng chỉ mất 3,7 giờ. Đó là sự chênh lệch gần gấp đôi – và là lý do nhiều chuyên gia gọi tiền phòng thân là “liều thuốc an thần” của tài chính cá nhân.

Làm sao để bắt đầu quỹ phòng thân?

1. Xác định mức chi tiêu tối thiểu hàng tháng. Hãy tính cả tiền thuê nhà, ăn uống, điện nước, học phí, bảo hiểm... rồi nhân lên 3 – 6 lần để ra con số mục tiêu.

2. Tách riêng tài khoản dự phòng. Đừng để lẫn với tài khoản chi tiêu hằng ngày. Một tài khoản tiết kiệm linh hoạt (có thể rút nhanh khi cần) là lựa chọn phù hợp.

3. Tự động hóa việc tiết kiệm. Đặt lệnh chuyển cố định mỗi khi nhận lương – ví dụ 10% thu nhập vào tài khoản phòng thân. Việc “quên đi” nó giúp bạn kỷ luật hơn.

4. Giữ nguyên tắc chỉ dùng khi khẩn cấp thực sự. Mua điện thoại mới, đi du lịch hay shopping không được tính là tình huống khẩn cấp.

5. Tăng quỹ theo thời gian. Khi thu nhập tăng hoặc chi phí sinh hoạt thay đổi, hãy điều chỉnh để quỹ phòng thân luôn đủ “độ dày”.

Mẹo lập quỹ phòng thân thông minh

Để xây dựng quỹ phòng thân hiệu quả, bạn không cần chờ đến khi có thu nhập cao mới bắt đầu. Hãy khởi động từ những bước nhỏ, chẳng hạn trích ra khoảng 5–10% thu nhập mỗi tháng để gửi vào tài khoản tiết kiệm riêng. Điều quan trọng là xây thói quen đều đặn, không bỏ dở giữa chừng, bởi tính kỷ luật sẽ giúp khoản dự phòng của bạn “lớn lên” theo thời gian.

Trước khi nghĩ đến đầu tư hay mua sắm lớn, hãy ưu tiên hoàn thiện quỹ phòng thân trước – vì đây là nền tảng an toàn tài chính của bạn. Nên gửi khoản tiền này vào tài khoản tiết kiệm online hoặc ví điện tử có lãi suất, vừa giúp sinh lời nhẹ, vừa dễ dàng rút khi cần. Và hãy luôn nhớ, mục tiêu cuối cùng là tích lũy đủ 3–6 tháng chi tiêu thiết yếu, để bạn có thể yên tâm ứng phó với mọi biến cố mà không bị xáo trộn tài chính.