Tên lửa ICBM khi còn trong trang bị của Ukraine.
Điều không thể chấp nhận
Việc Ukraine sở hữu vũ khí hạt nhân, như Tổng thống Zelensky từng mong muốn, sẽ là một sự điên rồ hoàn toàn, ông Peter Kuznick — Giáo sư, Giám đốc Viện Nghiên cứu Hạt nhân thuộc Đại học Mỹ, nói với hãng Sputnik.
"Điều mà thế giới ít cần nhất chính là vũ khí hạt nhân trong tay Ukraine. Điều đó sẽ là một sự điên rồ hoàn toàn", ông nhấn mạnh.
Giáo sư Kuznick cũng bày tỏ quan điểm chắc chắn Nga sẽ không bao giờ cho phép Ukraine sở hữu vũ khí hạt nhân bất chấp mong muốn của Tổng thống Zelensky.
"Việc Ukraine cam kết tuân thủ Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí Hạt nhân và không tự phát triển vũ khí hạt nhân là hoàn toàn hợp lý", chuyên gia Mỹ nói thêm.
Từng là cường quốc hạt nhân
Sau khi Liên Xô tan rã, trên lãnh thổ Ukraine tồn tại kho vũ khí hạt nhân gồm hơn 170 tên lửa đạn đạo liên lục địa và hơn 2.500 tên lửa chiến thuật. Nhờ đó, Ukraine trở thành quốc gia sở hữu kho vũ khí hạt nhân lớn thứ ba thế giới, chỉ sau Mỹ và Nga.
Đến năm 1992, Ukraine, Belarus và Kazakhstan cùng với Nga và Mỹ ký Hiệp ước Lisbon, theo đó các nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ đồng ý từ bỏ kho vũ khí hạt nhân và chuyển giao toàn bộ cho Nga.
Năm 1994, Bản ghi nhớ Budapest được ký kết, trong đó Nga, Mỹ và Anh cam kết tôn trọng nền độc lập, chủ quyền và các đường biên giới hiện có của Ukraine đổi lấy việc Kiev từ bỏ vũ khí hạt nhân.
Tuy nhiên, văn kiện này chưa bao giờ được các bên phê chuẩn chính thức. Việc chuyển giao toàn bộ vũ khí hạt nhân từ Ukraine sang Nga hoàn tất vào năm 1996. Cùng năm đó, Kiev chính thức gia nhập Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí Hạt nhân.
Hồi tháng 8 năm 2025, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov trong một cuộc phỏng vấn với kênh NBC cho biết theo Bản ghi nhớ Budapest năm 1994, Ukraine đã từ bỏ vũ khí hạt nhân.
Ông Lavrov cũng lưu ý vào tháng 1 năm 2022, ông Zelensky từng gọi việc từ bỏ vũ khí hạt nhân là một sai lầm và tuyên bố Ukraine có thể cân nhắc việc sở hữu lại loại vũ khí hủy diệt này.
Khả năng sản xuất bom hạt nhân
Các chuyên gia cho rằng, xét về góc độ công nghệ, Ukraine có khả năng chế tạo bom hạt nhân.
Robert Kelley, một kỹ sư có hơn 35 năm kinh nghiệm trong tổ hợp vũ khí hạt nhân của Bộ Năng lượng Mỹ, cho biết Ukraine có thể tạo ra quả bom phân hạch uranium thô sơ trong vòng 5 năm.
"Đó là một việc khá đơn giản để thực hiện trong thế kỷ 21", ông nói.
Kelley lập luận rằng Ukraine sẽ khó chế tạo bom phân hạch plutonium hơn nhiều và cũng khó che giấu hơn. Ông nói thêm rằng sẽ mất từ 5 đến 10 năm để chế tạo một lò phản ứng plutonium.
Trái với bom phân hạch, "bom khinh khí sẽ cực kỳ phức tạp", ông Kelley cho biết. "Không đời nào Ukraine có thể chế tạo được nó".
Chuyên gia Kelley cũng cho rằng Ukraine có thể chế tạo một thiết bị hạt nhân thô sơ mà không cần sự hỗ trợ của các quốc gia khác. Đối với một vũ khí hạt nhân phức tạp hơn, họ sẽ phải mua công nghệ ở nước ngoài.
Một chuyên gia hạt nhân người Nga và một chuyên gia hạt nhân người Ukraine xin giấu tên đều xác nhận với tờ The Kyiv Independent rằng Ukraine có khả năng sản xuất bom hạt nhân, đồng thời nói thêm rằng có thể sẽ mất nhiều năm.
"Ukraine chắc chắn sẽ có đủ bí quyết và nguồn lực để trở thành một quốc gia có vũ khí hạt nhân nếu họ đưa ra quyết định chính trị để làm như vậy", ông Lavikainen nói và cho biết thêm:
"Công nghệ cần thiết không nằm ngoài tầm với của nhiều quốc gia, và chắc chắn không nằm ngoài tầm với của Ukraine vì nơi đây từng là nơi đặt các thành phần quan trọng của tổ hợp vũ khí hạt nhân của Liên Xô khi nước này vẫn còn là một phần của Liên Xô".
Cũng theo vị chuyên gia này, Ukraine có thể phát triển cả đầu đạn hạt nhân và phương tiện mang vì nước này sở hữu ngành công nghiệp quân sự, các mỏ uranium và lĩnh vực năng lượng hạt nhân cần thiết.
Nikolai Sokov, một thành viên cấp cao tại Trung tâm Giải trừ quân bị và Không phổ biến vũ khí hạt nhân Vienna, thận trọng hơn khi nói rằng việc tạo ra một quả bom hạt nhân "không phải là không thể" đối với Ukraine. Nhưng "sẽ mất nhiều năm, rất nhiều tiền và rất có thể là sự hỗ trợ từ bên ngoài, ít nhất là về thiết bị.
"Ukraine không có năng lực công nghiệp để sản xuất và duy trì kho vũ khí hạt nhân; không có vật liệu phân hạch, năng lực làm giàu, sản xuất plutonium, hầu hết các nguyên tố tạo nên năng lực vũ khí hạt nhân", ông nói thêm.
Liviu Horovitz, một chuyên gia răn đe hạt nhân tại Viện các vấn đề quốc tế và an ninh Đức, cũng cho biết rằng Ukraine sẽ phải đối mặt với những thách thức nếu quyết định tạo ra bom hạt nhân.
"Ukraine chắc chắn có các điều kiện tiên quyết về mặt khoa học cho một chương trình vũ khí hạt nhân, nhưng việc có được các vật liệu phân hạch cần thiết không hề rẻ, không nhanh và cũng không dễ thực hiện trong bí mật", học giả Liviu Horovitz, nói.
Ông Horovitz cho biết một chương trình vũ khí hạt nhân như vậy có thể tốn hàng tỷ USD. Chuyên gia vũ khí hạt nhân này cho biết chương trình bom hạt nhân thô sơ nhất tập trung vào máy ly tâm uranium có thể tốn khoảng 100 triệu USD, trong khi một chương trình bom plutonium sẽ tốn khoảng 1 tỷ USD.
Cũng theo chuyên gia Horovitz, cái giá về chính trị và thậm chí là bị không kích sẽ quá cao nếu Ukraine quyết định phát triển loại vũ khí hủy diệt này.
