Hiểu nhầm nào của cha mẹ dễ làm trẻ từ 10-17 tuổi mắc não mô cầu?
Từ cuối năm 2024 đến nay, cả nước đã ghi nhận 85 ca bệnh do não mô cầu, ít nhất 2 ca tử vong nhiều ca ở nhóm tuổi vị thành niên và thanh niên. Gần đây nhất, Hà Nội ghi nhận một nam thanh niên 24 tuổi cấp cứu với triệu chứng điển hình của não mô cầu gồm sốt cao, cứng gáy, mệt mỏi, là ca thứ 3 trên địa bàn. Trước đó, cuối tháng 9, một bé gái 11 tuổi ở Hà Nội cũng mắc bệnh phải nhập viện điều trị tại Bệnh viện nhi Trung ương. Cùng thời điểm, thiếu niên 14 tuổi, quê Đắk Lắk, nhập viện tại Bệnh viện Đa khoa Trung tâm tỉnh Gia Lai do bị sốc nhiễm trùng huyết tối cấp, hoại tử chi do mắc não mô cầu, phải điều trị tích cực.
Theo bác sĩ Hoa Tuấn Ngọc, Quản lý Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC, vi khuẩn não mô cầu ở vùng hầu họng của con người, lây truyền qua đường hô hấp, hoặc lây gián tiếp khi sử dụng chung đồ dùng cá nhân.
Não mô cầu dễ để lại nhiều di chứng suốt đời cho người mắc như cụt chi, liệt… Ảnh: Vecteezy
Mọi lứa tuổi đều có nguy cơ mắc não mô cầu, trong đó trẻ vị thành niên có tỷ lệ mắc cao hơn. Nghiên cứu ở nhiều quốc gia cho thấy, thanh thiếu niên là nhóm người lành mang trùng nhiều nhất, đạt đỉnh là 23,7% ở tuổi 19. Tại Việt Nam, thanh thiếu niên và người trưởng thành chiếm 60% số ca não mô cầu được báo cáo.
Theo CDC Mỹ, thanh thiếu niên cũng là 1 trong 3 nhóm có nguy cơ mắc não mô cầu cao bên cạnh nhóm trẻ dưới 1 tuổi và trên 65 tuổi. Một phân tích đăng trên Thư viện Y khoa Mỹ (2024) ở 184 trường hợp mắc não mô cầu, chiếm 34,2% người từ 13-19 tuổi mắc bệnh.
Bác sĩ Ngọc giải thích, trẻ vị thành niên thường giao lưu, tiếp xúc với nhiều người, sinh hoạt ở nơi công cộng như trường học, ký túc xá, câu lạc bộ, lễ hội… Nhóm tuổi này cũng thường xuyên thức khuya, áp lực học hành, ăn uống thất thường và thường sử dụng chung đồ dùng cá nhân.
Trẻ vị thành niên thuộc độ tuổi thích khám phá sự mới lạ, thường tụ tập hội nhóm, dễ mắc và lây truyền não mô cầu. Ảnh: Vecteezy
Nhiều trẻ vị thành niên cũng có xu hướng quan hệ tình dục sớm. Kết quả Khảo sát hành vi sức khỏe học sinh toàn cầu tại Việt Nam năm 2019 của Bộ Y tế và WHO cho thấy, tỷ lệ học sinh quan hệ tình dục trước 14 tuổi tăng gấp đôi so với năm 2013. Đây là các lý do trẻ dễ bị vi khuẩn não mô cầu tấn công và làm lây truyền bệnh.
Hiện não mô cầu đã có vắc-xin, song nhiều cha mẹ chỉ tập trung chủng ngừa cho trẻ nhỏ, bỏ quên trẻ lớn, hoặc nghĩ con chỉ cần tiêm các vắc-xin trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng là đủ, không cần chủng ngừa nữa. Bên cạnh đó, vẫn còn nhiều người cho rằng, trẻ vị thành niên khỏe mạnh nên ít có nguy cơ mắc bệnh. “Đây là những hiểu lầm không đúng, dễ khiến trẻ mắc bệnh”, bác sĩ Ngọc khuyến cáo.
Trẻ mắc bệnh não mô cầu giai đoạn đầu biểu hiện thường không rõ ràng, dễ nhầm lẫn với cúm khiến cha mẹ chủ quan. Ảnh: Vecteezy
Cách phòng não mô cầu cho trẻ vị thành niên hiệu quả
Não mô cầu là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính, lây truyền qua đường hô hấp và có khả năng gây thành dịch. Có 13 nhóm huyết thanh gây bệnh, trong đó có 5 nhóm thường gặp chiếm 90% số ca bệnh là A, B, C, Y, W. Nhóm huyết thanh C và W được ghi nhận có tỷ lệ tử vong cao nhất. Viêm màng não và nhiễm trùng huyết là hai thể phổ biến nhất của bệnh, có thể gây tử vong chỉ trong 24 giờ. 10-20% người sống sót gặp các di chứng nặng nề như cắt cụt chi, điếc, liệt, chậm phát triển tinh thần…
Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, trẻ có thể tử vong hoặc gặp di chứng suốt đời. Vecteezy
Bác sĩ Ngọc khuyến cáo, não mô cầu là bệnh tử song biểu hiện ban đầu như sốt, đau đầu dễ nhầm lẫn với bệnh khác như cúm, khiến nhiều người nhầm lẫn. Ở 9-12 giờ sau khi khởi phát sẽ xuất hiện các dấu hiệu buồn ngủ, khó thở, tiêu chảy, cứng cổ, phát ban và sợ ánh sáng. Bệnh nhân thường nhập viện muộn, tăng di chứng và khó điều trị.
Một trẻ vị thành niên tiêm vắc-xin tại Trung tâm tiêm chủng VNVC. Ảnh: Mộc Miên
Để phòng bệnh não mô cầu cho trẻ vị thành niên và nhóm tuổi khác, WHO, CDC Mỹ đều khuyến cáo, tiêm vắc-xin là cách hiệu quả, an toàn và tiết kiệm nhất. Hiện Việt Nam có 5 loại vắc-xin phòng 5 nhóm não mô cầu khuẩn nguy hiểm trên, gồm nhóm A, C, Y, W-135, nhóm B và nhóm B, C, Trong đó, vắc-xin cộng hợp tứ giá A, C, Y, W-135 phòng bệnh do não mô cầu đã giảm đến 90% số ca mắc bệnh ở các nhóm huyết thanh chính gây bệnh C, Y và W-135. Vì vậy, việc phòng ngừa bệnh bằng đầy đủ các nhóm huyết thanh là cần thiết.
Từ khi đưa vào sử dụng, vắc-xin cộng hợp tứ giá A, C, Y, W-135 đã giúp giảm đến 90% số ca mắc bệnh ở nhóm thanh thiếu niên do các nhóm huyết thanh chính C, Y, W.
