Đó là "giá như".
"Giá như" nghe rất hiền. Nó không ồn ào, không gay gắt, không mang dáng vẻ tiêu cực rõ rệt. Trái lại, "giá như" thường xuất hiện trong những câu đầy tiếc nuối, nghe qua còn gợi cảm giác sâu sắc, từng trải: Giá như ngày đó mình chọn khác đi, giá như có thêm vốn, giá như sinh ra trong gia đình khá giả hơn… Nhưng chính sự hiền lành ấy lại khiến "giá như" trở thành một trong những từ nguy hiểm nhất với con đường đi đến sự giàu có, không chỉ giàu tiền, mà giàu cả tư duy, cơ hội và khả năng tiến lên.
Ảnh minh hoạ Pinterest
"Giá như" luôn nói về quá khứ. Nó kéo người ta quay đầu lại, nhìn vào những điều đã không xảy ra, những lựa chọn đã bỏ lỡ, những xuất phát điểm không hoàn hảo. Trong khi đó, người có khả năng làm ra tiền – và giữ được tiền – lại là người có thói quen nhìn về phía trước. Họ không dành quá nhiều thời gian để thương tiếc những điều không thể thay đổi. Mỗi lần buột miệng "giá như", là một lần năng lượng bị rút khỏi hiện tại.
Có một sự thật ít ai để ý: người hay nói "giá như" thường rất bận… suy tưởng. Họ phân tích quá khứ rất giỏi, mổ xẻ sai lầm rất sâu, nhưng lại chậm hành động. Thay vì hỏi bây giờ phải làm gì, họ mắc kẹt trong câu hỏi ngày đó tại sao lại như vậy. Mà tiền thì không nằm trong sự tiếc nuối. Cơ hội không nảy mầm trên đất của "lẽ ra". Tiền chỉ xuất hiện khi có hành động, thử sai, điều chỉnh và tiếp tục đi.
"Giá như" cũng là một cách đổ lỗi rất tinh tế. Không đổ cho ai cụ thể, mà đổ cho hoàn cảnh, cho thời điểm, cho số phận. Giá như mình sinh ra ở thành phố, giá như có người dẫn dắt, giá như thị trường thuận lợi hơn. Những câu này nghe không hằn học, nhưng lại âm thầm tước đi trách nhiệm cá nhân. Khi mọi thứ được quy về "giá như", người ta sẽ ít phải đối diện với câu hỏi khó hơn: Vậy mình đã làm hết sức chưa?.
Người giàu hiếm khi không có quá khứ khó khăn. Nhưng điểm khác biệt là họ không để quá khứ trở thành chủ đề trò chuyện lặp đi lặp lại. Họ có thể nhớ, nhưng không nhai đi nhai lại. Họ có thể tiếc, nhưng không sống trong tiếc. Thay vì "giá như hồi đó học ngành khác", họ hỏi "bây giờ mình có thể học thêm gì". Thay vì "giá như ngày xưa mua mảnh đất đó", họ tìm cách nắm cơ hội tiếp theo – dù nhỏ hơn, muộn hơn.
Càng nói nhiều "giá như", người ta càng dễ hình thành một tâm thế nghèo nàn: nghèo động lực, nghèo niềm tin vào khả năng xoay chuyển tình thế. Từ đó sinh ra một vòng lặp quen thuộc: than thở – tiếc nuối – trì hoãn – tiếp tục than thở. Vòng lặp này không tạo ra giá trị, không sinh ra dòng tiền, nhưng lại tiêu tốn rất nhiều năng lượng tinh thần.
Đáng sợ hơn, "giá như" còn có thể trở thành một thứ… khoe khéo. Khoe rằng mình đã từng có cơ hội, đã từng đứng rất gần thành công. Nhưng đứng gần không đồng nghĩa với đi tới. Tiền không trả công cho những người "suýt nữa thì", mà trả cho những người dám bước tiếp dù muộn, dù khó, dù không hoàn hảo.
Trong đời sống hằng ngày, chỉ cần để ý một chút, ta sẽ thấy: những người luôn bận rộn làm ăn, học hỏi, xoay xở thường nói rất ít về "giá như". Họ nói về kế hoạch, về thử nghiệm, về con số, về việc hôm nay làm được gì. Ngược lại, những cuộc trò chuyện đầy "giá như" thường kéo dài rất lâu, nhưng sau đó mọi thứ vẫn y nguyên.
Điều này không có nghĩa là phải cấm mình tiếc nuối. Con người mà, ai cũng có lúc nhìn lại và thở dài. Vấn đề nằm ở chỗ: dừng lại ở đó bao lâu. Một phút "giá như" để nhận ra bài học thì ổn. Nhưng nếu biến nó thành thói quen ngôn ngữ, nó sẽ dần biến thành thói quen tư duy.
Muốn khá hơn, giàu hơn, cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, có lẽ nên tập thay "giá như" bằng những câu khác: từ bây giờ, lần sau, mình còn cách nào, bước tiếp ra sao. Ngôn ngữ không chỉ để nói, mà để định hình cách ta nhìn đời. Mà cách nhìn đời thì quyết định rất nhiều việc ta có dám làm hay không.
Trong tiếng Việt, "giá như" không xấu. Nhưng nói càng nhiều, khả năng tiến lên càng ít. Bởi trong lúc ta còn đang tiếc nuối điều đã qua, thì cơ hội – và tiền bạc – thường đã đi sang chỗ khác, tìm người sẵn sàng hành động hơn.
