CNA hôm qua (22.11) đưa tin Trung Quốc vừa gửi thư lên LHQ để phản đối Nhật Bản. Cụ thể, Trung Quốc cáo buộc Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi đã "vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế" và các chuẩn mực ngoại giao.
Ngoại giao "chiến lang"
Đó là diễn biến mới nhất xung quanh căng thẳng giữa hai bên xung quanh việc bà Takaichi phát biểu tại Quốc hội Nhật Bản ngày 8.11, khẳng định nếu Đài Loan bị tấn công thì có thể được coi là "một tình huống đe dọa sự sống còn của Nhật Bản" - một thuật ngữ pháp lý được đưa ra vào năm 2015 cho phép Chính phủ Nhật Bản triển khai Lực lượng Phòng vệ của đất nước để phản ứng khi điều đó xảy ra.
Ảnh chụp nội dung từ tài khoản X của Đại sứ quán Trung Quốc ở Manila đăng tải ngày 21.11 nhằm chỉ trích Nhật Bản
Ảnh: Reuters
Phát biểu trên đã gây nên phản ứng mạnh mẽ từ Trung Quốc suốt 2 tuần qua theo phong cách ngoại giao "chiến lang" mà giới quan sát vẫn hay đề cập về Trung Quốc.
Ngay sau phát biểu của bà Takaichi, ông Tiết Kiên, Tổng lãnh sự Trung Quốc tại thành phố Osaka (Nhật Bản), viết trên mạng xã hội X với lời lẽ khá nặng nề dường như nhằm đe dọa bà Takaichi vì đã "dài tay" vào vấn đề của Trung Quốc. Đến ngày 10.11, phát ngôn viên Lâm Kiếm biện minh rằng lời lẽ của ông Tiết là một phản ứng đối với những nhận xét "sai trái và nguy hiểm" của bà Takaichi về Đài Loan.
Kèm theo đó, các cơ quan ngoại giao của Bắc Kinh ở nước ngoài, điển hình như Đại sứ quán Trung Quốc ở Manila (Philippines) ngày 21.11 đăng một số hình ảnh có nội dung căng thẳng để quy kết Nhật Bản đang nỗ lực can thiệp quân sự vào vấn đề Đài Loan. Gần nhất, trong thư gửi Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres, ông Phó Thông, Đại sứ Trung Quốc tại LHQ, tuyên bố: "Nếu Nhật Bản dám cố gắng can thiệp vũ trang vào tình hình xuyên eo biển, đó sẽ là một hành động gây hấn".
Ngược lại, phía Thủ tướng Takaichi mới đây cũng khẳng định không rút lại phát biểu trên. Nữ thủ tướng tuyên bố lập trường của bà không thay đổi và phát biểu của bà không đại diện cho sự thay đổi trong chính sách của Nhật Bản đối với Đài Loan. Thực tế, phát biểu của bà Takaichi chẳng phải là quan điểm mới của Nhật Bản. Trước đây, Thủ tướng Shinzo Abe khi còn sống đã từng khẳng định: Tình trạng khẩn cấp của Đài Loan là tình trạng khẩn cấp của Nhật Bản. Một số đảo và quần đảo của Nhật Bản chỉ cách Đài Loan khoảng 100 km.
Giải mã động thái của Bắc Kinh
Trả lời Thanh Niên ngày 21.11, TS Satoru Nagao (Viện nghiên cứu Hudson, Mỹ) đánh giá: "Trung Quốc đang "thử lửa" chính phủ mới tại Nhật Bản. Tình hình cũng tương tự khi ông George Bush rồi ông Barack Obama tuyên thệ nhậm chức Tổng thống Mỹ. Khi ông Bush nhậm chức, máy bay chiến đấu Trung Quốc đã cố gắng bay rất gần máy bay trinh sát Mỹ và đã xảy ra va chạm. Còn với ông Obama, tàu Trung Quốc đã bao vây và đe dọa tàu Mỹ. Mục đích của những hoạt động này là để kiểm tra phản ứng của chính phủ mới và đánh giá khả năng đối phó của đối phương".
GS Stephen Robert Nagy (Đại học Cơ Đốc giáo quốc tế - Nhật Bản, học giả tại Viện Nghiên cứu các vấn đề quốc tế của Nhật) phân tích: "Trung Quốc đang tiến hành một chiến dịch có nhiều thông tin sai lệch và gây sức ép lớn nhằm vào Nhật Bản sau những phát ngôn không có gì lạ của Thủ tướng Takaichi Sanae là nếu xảy ra chiến tranh ở eo biển Đài Loan sẽ ảnh hưởng đến Nhật Bản nên Tokyo phải can thiệp quân sự để bảo vệ lợi ích an ninh. Phản ứng của Bắc Kinh gợi nhớ đến chiến thuật mà họ đã sử dụng với Úc vào năm 2020 khi Thủ tướng Úc lúc bấy giờ là ông Scott Morrison đề xuất nên tiến hành một cuộc điều tra quốc tế để xác định nguồn gốc của Covid-19. Khi đó, Bắc Kinh cũng tiến hành chiến dịch thông tin cáo buộc Úc phân biệt chủng tộc. Đồng thời, Trung Quốc áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế nhằm vào Úc. Lâu nay, khi có bất đồng với nước nào, Trung Quốc vẫn luôn sử dụng áp lực kinh tế nhằm vào đối phương. Lần này, nếu Trung Quốc thành công trước Nhật, thì các quốc gia nhỏ hơn cũng sẽ phải đối mặt rủi ro tương tự".
Bà Bonnie S.Glaser (Giám đốc Chương trình Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, Quỹ Marshall Đức tại Mỹ) cho rằng: "Bắc Kinh đang gây áp lực Thủ tướng Takaichi như một cách "làm gương". Bà ấy là một nhà lãnh đạo mới và Bắc Kinh muốn khẳng định rằng họ sẽ không bỏ qua cho bất kỳ động thái nào thách thức lợi ích cốt lõi của Trung Quốc. Có thể Bắc Kinh sẽ tiến hành thêm nhiều biện pháp trừng phạt Tokyo trong những ngày tới".
