Ukraine trong thế lưỡng nan

Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra đề xuất hòa bình mới gồm 28 điểm được cho là đã dồn Tổng thống Zelensky vào thế khó. Vốn đang bị bủa vây bởi hàng loạt thách thức trên chiến trường lẫn tình hình chính trị trong nước, nhà lãnh đạo Ukraine có lẽ đang đối diện một trong những bài toán khó nhất trong sự nghiệp.

Khó khăn nhiều mặt

Sau hơn 3 năm chiến sự chống lại đội quân lớn hơn và được trang bị tốt hơn của Nga, Ukraine đang ngày càng khó khăn tại các khu vực chiến lược. Bên cạnh đó, nước này cũng đang gặp bất lợi trong việc ngăn chặn những đợt không kích liên tục từ Nga. Mới nhất, Ukraine lại đối diện tương lai bất định khi xuất hiện thông tin Mỹ cảnh báo có thể cắt viện trợ quân sự nếu Kyiv không ký thỏa thuận hòa bình vào hạn chót là ngày lễ Tạ ơn 27.11, trong khi kế hoạch của châu Âu dùng tài sản bị đóng băng của Nga cho Ukraine vay đang bị đặt dấu hỏi, theo AP.

ẢNH: AFP

Sức ép từ phía Tổng thống Trump xảy đến giữa lúc Tổng thống Zelensky phải đối phó ảnh hưởng từ vụ án tham nhũng lớn liên quan công ty năng lượng hạt nhân nhà nước. Vụ bê bối đã buộc một số bộ trưởng từ chức và liên lụy đến những đồng sự của ông Zelensky. Rõ ràng, vị tổng thống này đang trong thế lưỡng nan và theo một số nhận định, kế hoạch 28 điểm do Mỹ mới đưa ra còn bất lợi hơn cho Ukraine so với những đề xuất trong các vòng đàm phán trước đây.

Chuyên gia về Nga Konstantin Sonin tại Đại học Chicago (Mỹ) đưa ra đánh giá bi quan về vị thế đàm phán hiện tại của Ukraine khi cho rằng ông Zelensky đang dễ bị gây áp lực hơn so với Tổng thống Nga Vladimir Putin. "Ông ấy đang bị dồn vào chân tường và chính phủ của ông ấy có thể sụp đổ nếu đồng ý với đề xuất của Mỹ", ông Sonin nói với AP. "Tôi không cho rằng ông Zelensky chấp nhận thỏa thuận này rồi có thể nhìn thẳng vào mắt người dân một lần nữa", sử gia quân sự David Silbey tại Đại học Cornell (Mỹ) nhận định.

Thỏa thuận của ai ?

Sự tương đồng của nhiều nội dung trong bản đề xuất với những yêu cầu lâu nay của Nga đã dẫn đến nhiều thắc mắc về tác giả thực sự của kế hoạch hòa bình mới. Kế hoạch yêu cầu Ukraine nhượng bộ vùng Donbass ở miền đông dù vẫn còn kiểm soát một số phần, giới hạn quy mô quân đội và cam kết không bao giờ gia nhập NATO.

Nhiều nhà lập pháp Mỹ đã bày tỏ lo ngại rằng kế hoạch mới có thể là thảm họa cho lợi ích của Mỹ. Tại một hội nghị an ninh ở Canada hôm 22.11, nhóm thượng nghị sĩ thuộc đảng Cộng hòa, đảng Dân chủ lẫn độc lập của Mỹ cho biết Ngoại trưởng Marco Rubio đã thông báo với họ rằng đề xuất nói trên không phải là quan điểm chính thức của Mỹ, mà chỉ nêu ra những yêu sách của Nga.

Reuters dẫn nhiều nguồn tin tiết lộ kế hoạch hòa bình là kết quả của cuộc gặp vào cuối tháng 10 tại TP.Miami (Mỹ) giữa Đặc phái viên Tổng thống Mỹ Steve Witkoff, con rể Jared Kushner của ông Trump và Đặc phái viên Tổng thống Nga Kirill Dmitriev. Thư ký Hội đồng An ninh và Quốc phòng Ukraine Rustem Umerov được cho là cũng đến Miami trong tuần qua để thảo luận kế hoạch. Tuy nhiên, Ngoại trưởng Rubio và Bộ Ngoại giao Mỹ hôm qua đưa ra các tuyên bố khẳng định đề xuất hòa bình này do Mỹ soạn thảo và dựa trên ý kiến của Nga lẫn Ukraine.

Sẽ còn điều chỉnh

Như thừa nhận của ông Zelensky, Ukraine đang rơi vào thế lưỡng nan. Nếu chấp nhận kế hoạch hòa bình của Tổng thống Trump, Ukraine sẽ phải từ bỏ nhiều lãnh thổ nhưng nếu phản đối, họ có nguy cơ mất đi đối tác quan trọng bậc nhất. Điều tích cực đối với ông Zelensky vào thời điểm này là sự ủng hộ của các đồng minh phương Tây khác. Hôm 22.11, lãnh đạo 8 nước Bắc Âu và Baltic cam kết tiếp tục cung cấp vũ khí cho Kyiv và ủng hộ một giải pháp chấm dứt xung đột tôn trọng chủ quyền Ukraine.

Cùng ngày, bên lề một hội nghị tại Nam Phi, lãnh đạo các nước chủ chốt châu Âu, Canada và Nhật Bản đã ra tuyên bố chung kêu gọi tiếp tục thảo luận về kế hoạch của Tổng thống Trump vì phiên bản hiện tại sẽ khiến Ukraine gặp bất lợi. Tuyên bố nêu rằng một vài điểm của kế hoạch cần sự đồng thuận của các thành viên EU và NATO. Về phần mình, Tổng thống Trump cho biết đề xuất được đưa ra chưa phải là phiên bản cuối cùng, cho thấy vẫn còn cơ hội cho việc điều chỉnh.

Các quan chức an ninh của nhóm E3 (Anh, Đức, Pháp) dự kiến gặp đại diện EU, Mỹ và Ukraine tại Thụy Sĩ trong ngày 23.11 để bàn bạc thêm. Nguồn tin chính phủ Đức nói với Reuters rằng dự thảo mới của châu Âu dựa trên đề xuất của Mỹ đã được gửi cho Kyiv và Washington. Đài Sky News loan tin một số lãnh đạo châu Âu như Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Ý Giorgia Meloni có thể sang Mỹ vào đầu tuần sau để thuyết phục Nhà Trắng điều chỉnh kế hoạch. Mặt khác, Đặc phái viên Mỹ về Ukraine Keith Kellogg dự báo Nga cũng có thể đưa ra một số yêu cầu điều chỉnh. Như vậy, tình hình sắp tới có thể thay đổi nhanh chóng với các cuộc đàm phán về đề xuất hòa bình của Mỹ.