Nội dung trên được Bộ Giáo dục và Đào tạo đề cập trong báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến về dự án Luật Giáo dục đại học sửa đổi, gửi các đại biểu Quốc hội giữa tháng 11.
Hiện, chương trình bác sĩ nội trú (BSNT), chuyên khoa I (CKI), chuyên khoa II (CKII) không nằm trong khung cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân. Khung này với giáo dục đại học bao gồm trình độ đại học, thạc sĩ, tiến sĩ.
Tại phiên thảo luận sáng 20/11, đại biểu Trần Khánh Thu, công tác tại Sở Y tế tỉnh Hưng Yên, nói đào tạo BSNT, CKI, CKII được kế thừa từ hệ thống của Pháp và duy trì hơn 50 năm qua. Theo bà Thu, ngành Y tế "tha thiết" mong được bổ sung hình thức này vào hệ thống giáo dục quốc dân, để hơn 40.000 cán bộ y tế đã được đào tạo chuyên khoa được công nhận văn bằng.
Chương trình BSNT, CK1, CKII dành cho người đã tốt nghiệp trình độ đại học. Vì thế, nếu xếp họ vào khung cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân thì chỉ còn trình độ sau đại học (thạc sĩ, tiến sĩ).
Tân bác sĩ nội trú chọn chuyên ngành tại Đại học Y Hà Nội, hôm 9/9. Ảnh: HMU
Bộ Giáo dục và Đào tạo không đồng tình. Bộ này cho rằng về bản chất học thuật - nghề nghiệp, các chương trình BSNT, CKI và CKII là "đào tạo - hành nghề". Chuẩn đầu ra không phải là kết quả nghiên cứu hay đào tạo học thuật cấp văn bằng trong Khung cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân, Khung trình độ quốc gia mà hướng tới đào tạo kỹ năng hành nghề chuyên khoa (giống như các chương trình đào tạo chuyên sâu về tài chính, kiểm toán,...).
Việc này tương tự nhiều nước như Mỹ, Đức, Pháp, Australia, Singapore. Các chương trình đào tạo kỹ năng chuyên sâu về Y tế do Bộ Y tế hoặc các cơ quan, hội đồng chuyên môn quản lý, gắn kết chặt chẽ giữa "đào tạo - hành nghề", liên quan an toàn của người bệnh, thay vì được quản lý như các chương trình đào tạo học thuật.
Ví dụ tại Mỹ, bằng MD (Doctor of Medicine) hoặc DO (Doctor of Osteopathic Medicine) là bằng hành nghề y khoa, không phải học vị nghiên cứu. Giai đoạn đào tạo nội trú do hệ thống bệnh viện phối hợp với các Hội đồng chuyên khoa quốc gia quản lý. Kết quả cuối cùng là "Board Certification", tức chứng nhận hành nghề chuyên khoa, không phải văn bằng thạc sĩ hoặc tiến sĩ.
Về thiết kế chương trình, BSNT, CKI, CKII không cấu trúc giống như đào tạo thạc sĩ hay tiến sĩ với các môn học tiên quyết, môn cốt lõi, kỹ năng nghiên cứu, sản phẩm nghiên cứu, đóng góp mới. Chương trình cũng không được chuẩn hóa như hệ thống tín chỉ, chuẩn đầu ra học thuật hay yêu cầu về tiểu luận, luận văn, luận án, công bố khoa học.
Bộ cho rằng quy đổi các chương trình này như một bậc trình độ sau đại học sẽ phá vỡ tính thống nhất của hệ thống trình độ và học vị, ý nghĩa học thuật của văn bằng thạc sĩ, tiến sĩ. Việc này cũng gây khó khăn cho việc công nhận văn bằng, chuyển đổi tín chỉ và công nhận lẫn nhau trong môi trường giáo dục quốc tế.
Bên cạnh đó, đào tạo chuyên khoa y tế gắn chặt với chuẩn năng lực hành nghề, đạo đức nghề nghiệp và an toàn người bệnh - các yếu tố chỉ có thể được kiểm chứng trong môi trường thực hành nghề nghiệp, dưới sự giám sát của hội đồng chuyên môn và cơ sở y tế đủ điều kiện.
Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, những yêu cầu này không thể thay thế cơ chế bảo đảm chất lượng học thuật thông thường như kiểm định chương trình hay chuẩn đầu ra. Nếu chuyển các chương trình đào tạo chuyên sâu trong y học sang hệ thống giáo dục sau đại học, việc kiểm định và đánh giá có nguy cơ tách rời môi trường hành nghề, dẫn đến suy giảm tính chuyên nghiệp, hiệu quả đào tạo và tiềm ẩn rủi ro.
Ngoài ra, việc xếp BSNT, BSCKI, CKII vào trình độ sau đại học như thạc sĩ, tiến sĩ sẽ tạo ra tiền lệ, các lĩnh vực khác cũng có thể đề nghị được "nhập" vào như vậy. Bởi các ngành văn hóa, nghệ thuật, thể thao, công an, tòa án, kiểm sát đều đang tồn tại các hình thức đào tạo sau đại học mang tính hành nghề đặc thù.
Bộ lấy ví dụ một huấn luyện viên thể thao cần 2-3 năm tích lũy các chứng chỉ hành nghề không có nghĩa văn bằng tương ứng trình độ cử nhân hoặc thạc sĩ
"Nếu áp dụng cơ chế tương tự, hệ thống giáo dục quốc dân sẽ bị phân mảnh, mất tính thống nhất trong quản lý trình độ và văn bằng, phá vỡ nguyên tắc 'một khung - một chuẩn - một thẩm quyền quản lý thống nhất' trong Nghị quyết 71 và Luật Giáo dục, dẫn đến nguy cơ trùng lặp, xung đột và suy giảm giá trị pháp lý của văn bằng quốc gia", Bộ Giáo dục và Đào tạo nêu.
Bộ này đề xuất cùng Bộ Y tế xây dựng cơ chế tích hợp các học phần của chương trình thạc sĩ, tiến sĩ với bác sĩ CKI, CKII để người học có thể nhận đồng thời bằng thạc sĩ, tiến sĩ và chứng nhận bác sĩ chuyên khoa.
Trước giải trình trên, đại biểu Nguyễn Tri Thức, Thứ trưởng Bộ Y tế, tại phiên thảo luận ở Quốc hội hôm 20/11 cho rằng xem đào tạo BSNT, CKI, CKII như đào tạo chứng chỉ hành nghề là không chính xác.
Còn bà Trần Khánh Thu khẳng định cấu trúc chương trình đào tạo sau đại học các chuyên ngành lĩnh vực sức khỏe hoàn toàn phù hợp theo các chương trình đào tạo học thuật.
Bà cho biết các chương trình này đã được thiết kế chuẩn hóa theo hệ thống tín chỉ, có đầy đủ các môn học tiên quyết gồm: triết học, ngoại ngữ, xác suất thống kê cùng các môn cốt lõi, phụ trợ theo từng chuyên ngành. Về kỹ năng nghiên cứu, chương trình học cũng có môn phương pháp nghiên cứu khoa học, thậm chí phải xuống cộng đồng để điều tra dịch tễ học của một số bệnh lý liên quan.
Dự án Luật Giáo dục đại học sửa đổi dự kiến được trình để Quốc hội thông qua vào đầu tháng 12 tới.
