Theo bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, thành viên Hội Y học dưới nước và Oxy cao áp Việt Nam, hiện tượng có người uống "trăm ly không say", trong khi người khác mới nhấp môi đã mặt đỏ tía tai, không chỉ do tửu lượng mà liên quan chặt chẽ đến khả năng chuyển hóa cồn của cơ thể.
Khoảng 90% lượng rượu bia đưa vào cơ thể được chuyển hóa tại gan. Chỉ 10% còn lại được thải ra ngoài qua mồ hôi, nước tiểu và hơi thở. Quá trình này diễn ra nhờ hai loại enzyme chính: ADH (alcohol dehydrogenase) và ALDH2 (acetaldehyde dehydrogenase 2).
Khi uống rượu , ethanol – thành phần chính gây say – sẽ được enzyme ADH chuyển hóa thành acetaldehyde, một chất độc với hệ thần kinh . Sau đó, enzyme ALDH2 tiếp tục "giải độc", biến acetaldehyde thành acid acetic – một chất không gây hại, rồi phân giải thành nước và CO₂, được đào thải ra ngoài.
Một số người uống rượu bia mãi không say, trong khi người khác chỉ nửa chén đã đỏ mặt, chóng mặt.
Vấn đề phát sinh khi một trong hai enzyme này hoạt động không hiệu quả:
Nếu enzyme ADH hoạt động mạnh, acetaldehyde sinh ra nhanh khiến cơ thể chưa kịp xử lý, gây cảm giác say, nôn nao, mệt mỏi.
Nguy hiểm hơn là khi enzyme ALDH2 yếu hoặc thiếu, acetaldehyde không được chuyển hóa kịp thời, tích tụ trong máu, gây đỏ mặt, nhức đầu , choáng váng, buồn nôn – các dấu hiệu say điển hình.
Chính sự khác biệt trong hoạt động của các enzyme này khiến mỗi người có "ngưỡng chịu đựng" rượu bia khác nhau. Người có men ALDH2 hoạt động tốt sẽ phân giải độc tố nhanh, ít cảm thấy say. Ngược lại, nếu men yếu, chỉ cần nửa chén cũng có thể khiến họ "gục ngã".
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đưa ra khái niệm "đơn vị cồn" để giúp kiểm soát lượng rượu tiêu thụ. Một đơn vị tương đương với 10g ethanol nguyên chất – tương ứng với 200ml bia, 75ml rượu vang hay 25ml rượu mạnh.
Ở người trưởng thành khỏe mạnh, trung bình mỗi giờ gan có thể xử lý khoảng 1 đơn vị cồn. Tức là nếu bạn uống 5 đơn vị, cần tối thiểu 5 giờ để cơ thể xử lý hết lượng cồn đó. Tuy nhiên, đây chỉ là mức trung bình – yếu tố như cân nặng, tuổi tác, tình trạng gan hay lượng thức ăn trong dạ dày đều ảnh hưởng đến tốc độ hấp thụ và đào thải cồn.
Một ví dụ cụ thể: nếu bạn uống 20 chén rượu mạnh (khoảng 40 độ), tương đương với 20 đơn vị cồn, thì gan sẽ cần ít nhất 20 giờ để đào thải hoàn toàn. Tuy nhiên, để nồng độ cồn trong máu thực sự về 0 và không bị phát hiện qua máy đo, cơ thể cần thêm khoảng 3 giờ nữa – tổng cộng gần một ngày.
Ngoài ra, rượu bia còn khiến cơ thể mất nước, gây đau đầu, khô miệng, mệt mỏi vào sáng hôm sau – tình trạng được gọi là "say rượu muộn" hay "hangover".
Hiểu rõ cơ chế này không chỉ giúp bạn lý giải tửu lượng của chính mình mà còn biết giới hạn an toàn khi uống rượu bia. Bởi không ai giống ai – và "tửu lượng cao" chưa chắc là điều đáng tự hào, nhất là khi gan bạn phải làm việc quá tải để "cứu" bạn khỏi lượng độc tố mỗi lần cụng ly.
