Thông tin được ông Dương Chí Nam, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế cho biết bên lề hội nghị truyền thông, giáo dục sức khỏe về phòng bệnh bằng vaccine, sinh phẩm giai đoạn 2025-2027 với chủ đề “Tiêm chủng cho mọi người” do Bộ Y tế cùng công ty Sanofi tổ chức, ngày 11/12.
Sự kiện nhằm huy động nguồn lực từ chính quyền, tổ chức xã hội, đối tác quốc tế để thúc đẩy phòng bệnh chủ động, đồng thời chuẩn bị cho giai đoạn triển khai kế hoạch tiêm chủng mở rộng 2026-2028.
Hoạt động cũng hưởng ứng Luật Phòng bệnh vừa được thông qua và cụ thể hóa định hướng Nghị quyết 72-NQ/TW của Bộ Chính trị về chuyển trọng tâm hệ thống y tế từ điều trị sang phòng bệnh.
Ông Dương Chí Nam, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế.
Theo đại diện Cục Phòng bệnh, lần đầu tiên Việt Nam triển khai tiêm chủng chiến dịch theo hướng chủ động, thay vì phụ thuộc vào viện trợ hay các đợt chống dịch bị động như trước đây. Ông cho rằng điều này đặc biệt quan trọng với các bệnh có chu kỳ bùng phát theo từng giai đoạn, dù tỷ lệ tiêm thường xuyên vẫn cao.
Lấy ví dụ bệnh sởi, tỷ lệ tiêm chủng của trẻ ở mức 95-99%, nhưng mỗi năm vẫn tồn tại một nhóm nhỏ chưa được tiêm đầy đủ. Nhóm này tích lũy dần qua 5 năm sẽ tạo thành “khoảng trống miễn dịch”, đủ lớn để kích hoạt ổ dịch.
Theo ông Dương Chí Nam, chiến dịch tiêm chủng chủ động được luật cho phép sẽ giúp duy trì miễn dịch cộng đồng ổn định và giảm nguy cơ bùng phát.
Trước đây, nhiều chiến dịch mở rộng chỉ thực hiện khi có viện trợ quốc tế, thủ tục kéo dài và thiếu tính chủ động. Khi nghị định hướng dẫn được ban hành trong năm tới, ngành y tế có thể tự chủ triển khai, rút ngắn thời gian phản ứng và bảo đảm nguồn lực cho các chiến dịch diện rộng.
Về lựa chọn vaccine mới, đại diện ngành cho biết những loại đang được sử dụng trong chương trình tiêm chủng mở rộng hiện nay vẫn tập trung vào trẻ em. Một số vaccine khác như cúm, HPV hay phế cầu đã có lộ trình đánh giá và mở rộng.
Các thử nghiệm quy mô nhỏ đang diễn ra tại một số tỉnh, tùy theo khả năng cân đối ngân sách địa phương. Nếu chứng minh hiệu quả cộng đồng, các loại vaccine này sẽ được đưa vào chương trình và cung cấp miễn phí cho từng nhóm tuổi phù hợp, dự kiến bắt đầu từ năm 2026 với HPV và phế cầu.
Ông Nam thừa nhận tiến độ loại trừ sởi đến năm 2030 đang chịu ảnh hưởng rõ rệt sau giai đoạn COVID-19. Trong hai năm dịch bùng phát, nhiều gia đình trì hoãn hoặc bỏ lỡ mũi tiêm, khiến tỷ lệ tiêm chủng thường xuyên sụt giảm tại hầu hết các địa phương. Ngành y tế đang đẩy nhanh bù mũi và phục hồi tỷ lệ lên trên 95% để kịp mục tiêu của Chiến lược Tiêm chủng đến năm 2030.
Ngoài sởi, nhiều bệnh khác cũng có cơ hội được kiểm soát bền vững nếu đạt độ bao phủ cao và duy trì tiêm chiến dịch định kỳ. Tuy nhiên, các đánh giá cụ thể sẽ được thực hiện bởi cơ quan dịch tễ trước khi công bố lộ trình loại trừ.
Người dân chủ động tiêm chủng.
Một điểm thay đổi lớn khác của luật phòng bệnh là phạm vi bao phủ rộng hơn, không chỉ giới hạn trong bệnh truyền nhiễm mà mở sang các bệnh không lây như ung thư , đái tháo đường, rối loạn sức khỏe tâm thần ; đồng thời củng cố hệ thống y tế trường học và dinh dưỡng cộng đồng.
Tiêm chủng được xem là một trong những thành tựu y học lớn nhất của nhân loại khi trong nửa thế kỷ qua đã cứu sống hơn 150 triệu người, góp phần quan trọng cải thiện tỷ lệ sống sót của trẻ sơ sinh và bảo vệ cộng đồng khỏi nhiều bệnh truyền nhiễm.
Tại Việt Nam, chương trình tiêm chủng nhiều năm liền giúp giảm sâu số mắc và tử vong, đóng góp vào việc thanh toán bại liệt, loại trừ uốn ván sơ sinh và duy trì lá chắn miễn dịch cộng đồng.
Theo ông Nam, để tạo chuyển biến về nhận thức, công tác truyền thông phải được đẩy mạnh, giúp người dân hiểu phòng bệnh là ưu tiên lâu dài. Khi nghị định và các thông tư hướng dẫn được ban hành trong thời gian tới, ngân sách cho y tế dự phòng dự kiến sẽ tăng, mở ra cơ hội cải thiện chế độ đãi ngộ cho lực lượng chuyên trách – nhóm nòng cốt của hệ thống phòng bệnh quốc gia.
