"Vũ khí" mới của Trung Quốc đối đầu đòn thuế của Tổng thống Trump

Khi căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới bùng phát trở lại, Trung Quốc gửi đi thông điệp dứt khoát: nước này sẵn sàng đáp trả.

Một tuần trước, Bắc Kinh kích hoạt quyền kiểm soát gần như toàn bộ nguồn cung vật liệu chiến lược toàn cầu, chấm dứt thỏa thuận hòa hoãn thương mại mong manh với Washington.

Nhưng Trung Quốc vẫn còn một “vũ khí” khác ít ai để ý đến. Dù phải đối mặt với mức thuế cao kỷ lục do Tổng thống Donald Trump áp đặt, ngành công nghiệp sản xuất vẫn duy trì tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ, giúp củng cố vị thế của đất nước tỷ dân trong cuộc đối đầu với Mỹ.

Sức mạnh đó thể hiện rõ tại thành phố Nghĩa Ô, nơi đặt chợ đầu mối lớn nhất thế giới. Trong những khu phức hợp trải dài qua nhiều khu phố, hàng nghìn doanh nghiệp bày bán đủ loại hàng hóa – từ đồ chơi, đồ điện gia dụng đến máy bay không người lái.

Tuần trước, Nghĩa Ô khai trương thêm một trung tâm thương mại khổng lồ, có diện tích tương đương hàng trăm sân bóng, được giới chức mô tả là nơi “phô diễn năng lực sản xuất cốt lõi của Trung Quốc ra thế giới”.

Giống nhiều tiểu thương khác, ông Gong Hao từng xuất khẩu vòng hoa nhựa, dây trang trí tiệc và tai thỏ sang Mỹ. Năm nay, ông mất nhóm khách hàng Mỹ nhưng lại có thêm đơn hàng từ châu Âu và Đông Nam Á.

“Khách hàng Mỹ giờ không ảnh hưởng nhiều tới chúng tôi” , ông nói.

Nhờ sự hỗ trợ của chính phủ, khu vực sản xuất Trung Quốc đang mở rộng sang các thị trường mới. Thặng dư thương mại toàn cầu của nước này đã vượt 875 tỷ USD – mức cao kỷ lục, với xuất khẩu đóng góp tới một phần ba tăng trưởng kinh tế trong năm qua. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo đây là đà tăng khó bền vững.

Sau “bức tường” tăng trưởng xuất khẩu là một nền kinh tế đang chững lại. Nền kinh tế Trung Quốc đang chịu tác động từ giảm phát, tăng trưởng mùa hè gần như chững lại, trong khi doanh số bán lẻ sụt giảm. Sự phụ thuộc ngày càng lớn vào xuất khẩu khiến Bắc Kinh đối mặt nguy cơ bị các đối tác dựng thêm rào cản thương mại.

“Thương mại hiện là yếu tố then chốt giúp nền kinh tế Trung Quốc duy trì hoạt động” , ông Han Lin, giám đốc quốc gia của The Asia Group và cựu chuyên viên cấp cao của ngân hàng Wells Fargo tại Trung Quốc, nhận định.

Bà Fiona Zhou, chủ hãng đồ chơi Kaqu Toys ở Nghĩa Ô, cho biết khoảng 25% sản phẩm cao su của công ty được xuất sang Mỹ. Bà tranh thủ giai đoạn tạm ngưng thuế 90 ngày hồi mùa hè để giao hết đơn hàng, thậm chí giảm giá 5% cho khách để bù đắp chi phí tăng thêm. Khi mức thuế được tái áp, bà chuyển hướng xuất khẩu sang Đông Nam Á và Nam Phi.

“Thuế quan bật tắt liên tục giống như cãi nhau với một người bạn suốt ngày – bạn chẳng thể làm gì khác ”, bà nói.

Tại Trung tâm Thương mại Kỹ thuật số Toàn cầu, nơi bà Zhou và hàng chục doanh nghiệp đồ chơi khác vừa chuyển đến, chính quyền cho phép sử dụng mạng Internet không bị kiểm duyệt để bán hàng trên các nền tảng vốn bị cấm ở Trung Quốc như TikTok và YouTube.

Trong khi xuất khẩu tăng mạnh, nhu cầu tiêu dùng nội địa lại yếu đi rõ rệt. Bà Ye Chaoli, chủ cửa hàng búp bê và đồ lưu niệm, cho biết kinh doanh “ngày càng khó khăn” khi người dân thắt chặt chi tiêu do khủng hoảng bất động sản kéo dài và dư âm của đại dịch COVID-19. Để giảm tác động suy thoái, chính phủ đang mở rộng trợ cấp cho lĩnh vực sản xuất.

Lãi suất thấp giúp giảm chi phí vốn, khiến hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc trở nên cạnh tranh hơn.

“Khi tình hình trong nước khó khăn, hàng hóa Trung Quốc lại càng rẻ và hấp dẫn trên thị trường quốc tế”, ông Christopher Beddor, Phó Giám đốc nghiên cứu Trung Quốc tại Gavekal Dragonomics, nhận xét.

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan Trung Quốc, xuất khẩu tháng 9 tăng nhanh nhất trong 6 tháng, đạt 328,6 tỷ USD – mức cao nhất từ đầu năm. Dù lượng hàng sang Mỹ giảm 27%, xuất khẩu sang các khu vực khác, đặc biệt là Đông Nam Á, lại tăng mạnh.

Tại chợ quốc tế Nghĩa Ô, hàng trăm khách mua chen chúc giữa các gian hàng. Bà Rhoda Nghelembi, 26 tuổi, một doanh nhân đến từ Tanzania, đang chọn vòng tay và khuyên tai kim loại để mang về bán tại Kenya, Uganda và Congo.

“Tôi thấy tương lai của mình lớn lên cùng Trung Quốc” , bà chia sẻ. “Nước này có rất nhiều cơ hội”.