Phát biểu tại phiên thảo luận với chủ đề “Chính quyền thông minh trong kỷ nguyên số” ngày 26/11 trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế mùa thu 2025, Phó Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Mạnh Cường nhấn mạnh, TPHCM mong muốn học hỏi kinh nghiệm từ các mô hình tiên phong như Singapore, Hàn Quốc, Australia; đồng thời trân trọng sự đồng hành của các doanh nghiệp công nghệ trong và ngoài nước nhằm phát triển hạ tầng số, đảm bảo an toàn dữ liệu và nâng cao năng lực phân tích.
Ông Cường kỳ vọng các ý kiến tại diễn đàn sẽ góp phần hoàn thiện mô hình chính quyền thông minh 2 cấp, tạo nền tảng phục vụ người dân và doanh nghiệp tốt hơn trong thời gian tới.
Thiết kế chính quyền phục vụ người dân
Chia sẻ tại sự kiện, GS Vũ Minh Khương, Trường Chính sách công Lý Quang Diệu - Đại học Quốc gia Singapore, chia sẻ Singapore định nghĩa “Home” với hai tầng ý nghĩa: “Hope” là hy vọng, và “Memory” là ký ức của mỗi người về thành phố mình sống.
TPHCM hôm nay cũng đang tạo dựng những giá trị như vậy với cộng đồng, để người dân coi thành phố không chỉ là “ngôi nhà của hiện tại” mà còn là nơi gửi gắm kỳ vọng tương lai.
GS Vũ Minh Khương chia sẻ kinh nghiệm của Singapore trong xây dựng chính quyền thông minh (Ảnh: Trần Mạnh).
Từ nhiều năm nghiên cứu về mô hình quản trị của Singapore, GS Vũ Minh Khương cho rằng một chính quyền thông minh phải bắt đầu từ “đầu nguồn”, tức triết lý thiết kế và tư duy nền tảng, chứ không chỉ dừng ở các ứng dụng công nghệ. Thang đo đầu tiên của một chính quyền thông minh là mức độ thấu hiểu và đáp ứng nhu cầu của người dân.
Ông gọi đây là hệ “5 chữ T”: Tin tưởng, trách nhiệm, thông tuệ, tổng lực và tự hào. Khi người dân tin vào chính quyền, chính quyền hành xử có trách nhiệm, cộng đồng được trang bị kiến thức, bộ máy vận hành đồng bộ và người dân tự hào về thành phố của mình, nền tảng của một chính quyền thông minh sẽ hình thành.
Để vận hành một chính quyền thông minh, “trung nguồn” phải rõ ràng, bao gồm hệ thống dữ liệu thống nhất, cơ quan điều phối trung tâm đóng vai trò “nhạc trưởng”, khung pháp lý minh bạch và cơ chế thực thi dựa trên vấn đề thực tế thay vì khuôn mẫu theo phòng ban. Khi xảy ra ngập lụt, ùn tắc hay ách tắc thủ tục, các đơn vị phải cùng xử lý, không thể chia rời trách nhiệm.
Ở “hạ nguồn”, nơi người dân trực tiếp thụ hưởng, dịch vụ công phải trực tuyến hoàn toàn, có nền tảng dùng chung, có người phụ trách theo dõi từng hồ sơ và phản hồi nhanh, minh bạch. Các đề xuất của doanh nghiệp cần được phân tích trên chuẩn mực quốc tế trước khi chuyển cho cơ quan liên quan, để bảo đảm ba tầng “thượng nguồn - trung nguồn - hạ nguồn” vận hành đồng bộ.
Theo ông Khương, bài học lớn nhất từ Singapore là không thể xây dựng chính quyền thông minh từ “hạ nguồn” - như triển khai camera, IoT hay các giải pháp công nghệ - mà bỏ qua nền tảng “thượng nguồn”. Nếu tư duy, thể chế và thiết kế mô hình không đúng ngay từ đầu, mọi đầu tư phía sau đều khó phát huy hiệu quả.
Một chính quyền thông minh, theo GS Vũ Minh Khương, phải xoay quanh câu hỏi cốt lõi: Làm gì để phục vụ người dân tốt nhất. Tiêu chí đánh giá cán bộ ở Singapore rất đơn giản: Có đặt lợi ích của người dân làm trọng tâm, có tư duy giải pháp và có tinh thần hành động hiệu quả. Thiếu một trong ba yếu tố, công chức khó đáp ứng yêu cầu phục vụ.
Ông Khương nhấn mạnh mô hình đô thị thông minh đòi hỏi sự phối hợp tổng lực. Nếu mỗi sở, ngành hay địa phương vận hành rời rạc, không thể tạo ra bước đột phá. Sức mạnh của một đô thị lớn nằm ở khả năng huy động nguồn lực, kết nối các bên và tạo giá trị gia tăng. Với vai trò đầu tàu, TPHCM cần trở thành trung tâm tiếp nhận, xử lý và lan tỏa các giải pháp phát triển mới cho cả vùng Đông Nam Bộ và cả nước.
“Thể chế đúng sẽ trở thành lợi thế cạnh tranh lớn nhất của Việt Nam trong thập niên tới. Những gì Singapore, Dubai hay Trung Quốc làm được, TPHCM hoàn toàn có thể đạt được nếu quyết tâm và đồng lòng hướng tới mục tiêu chung”, ông Khương khẳng định.
Trụ sở UBND TPHCM (Ảnh: Hải Long).
Phải đo lường được lợi ích của người dân và doanh nghiệp
Ông Warrick Cleine, Chủ tịch kiêm CEO KPMG Việt Nam và Campuchia, cho rằng hai thành phần cốt lõi của mô hình thành phố thông minh là sự tham gia và trí tuệ, đặt nền cho bốn yếu tố thành công quan trọng trong quan hệ giữa chính quyền và cộng đồng doanh nghiệp.
Tính toàn diện là yếu tố đầu tiên, thể hiện qua việc lãnh đạo TPHCM chủ động đối thoại với doanh nghiệp. Việt Nam có truyền thống mạnh về tham vấn khu vực tư nhân, thể hiện trong Nghị quyết 68 với yêu cầu doanh nghiệp trở thành lực lượng dẫn dắt trong PPP và đổi mới sáng tạo.
Tham vọng là yếu tố thứ hai. Việt Nam đặt mục tiêu trở thành quốc gia phát triển năm 2045 - tầm nhìn dài hạn đòi hỏi sự tham gia mạnh mẽ của khu vực tư nhân. Diễn giả liên hệ tới chiến lược “moonshot” (dự án đột phá) quốc gia như cách Singapore hay Hoa Kỳ đã thành công khi kết hợp sức mạnh công - tư.
Yếu tố thứ ba là trí tuệ trong hành động, với trọng tâm là đổi mới và đầu tư. AI không chỉ là công nghệ mà còn là “tăng tốc đổi mới” và “tăng tốc đầu tư”. Việt Nam đã có những bước đi quan trọng như xây dựng Trung tâm Dữ liệu Quốc gia, thu hút sự tham gia của doanh nghiệp công nghệ, startup và đại học.
Cuối cùng, tính bền vững là điều kiện quyết định. Các dự án đô thị thông minh đòi hỏi lộ trình dài hạn, không thể đánh giá theo chu kỳ ngân sách hằng năm. Doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược theo thập kỷ, đồng hành lâu dài cùng chính quyền.
Ông Sam Conroy, Chủ tịch Hiệp hội Thương mại Australia tại Việt Nam (AusCham), chia sẻ kinh nghiệm xây dựng chính quyền thông minh (Ảnh: BTC).
Trong khi đó, ông Sam Conroy, Chủ tịch Hiệp hội Thương mại Australia tại Việt Nam (AusCham), chia sẻ kinh nghiệm Australia xây dựng chính quyền thông minh dựa trên ba trụ cột gồm: Dịch vụ lấy người dân làm trung tâm, quyết định dựa trên dữ liệu thời gian thực và hệ thống số liên thông giữa các ngành. Ông nhấn mạnh thành công đến từ mối quan hệ đối tác chặt chẽ giữa chính phủ và doanh nghiệp, cùng triển khai các cải cách số như chuẩn hóa hóa đơn điện tử, nâng cao kỹ năng số và bảo đảm tương tác giữa các hệ thống công - tư.
Một nguyên tắc quan trọng khác là đo lường đúng những điều quan trọng. Thành công của chuyển đổi số không phải được tính bằng số lượng ứng dụng ra mắt, mà bằng giá trị thực tiễn: Bao nhiêu giờ được tiết kiệm, bao nhiêu doanh nghiệp được hỗ trợ, bao nhiêu người dân cảm thấy tiếng nói của họ được lắng nghe.
Việt Nam đang ở thời điểm mang tính quyết định, với lực lượng dân số trẻ am hiểu công nghệ, hệ sinh thái khởi nghiệp năng động và một chính phủ cam kết cải cách, các nền tảng cho quản trị thông minh đã hiện hữu.
“Quản trị thông minh là một môn thể thao đồng đội, nó đòi hỏi sự phối hợp nhịp nhàng giữa khu vực công và tư, dựa trên giá trị chung và sự tôn trọng lẫn nhau. AusCham cam kết đóng vai trò là cầu nối, kết nối doanh nghiệp Úc với cơ hội tại Việt Nam, thúc đẩy đối thoại giữa chính sách và thị trường, và chuyển hóa tầm nhìn chiến lược thành kết quả thực tế”, ông Sam Conroy nói.
