Không đợi đến khi có bằng lái xe hay công việc ổn định, nhiều thanh thiếu niên Mỹ đã chủ động bước vào thế giới đầu tư, dùng tiền làm thêm hoặc khoản được cha mẹ giám hộ để thử sức trên thị trường chứng khoán. Điều thú vị là hướng tiếp cận của họ không hề “non nớt” như tưởng tượng. Từ cổ phiếu công nghệ đến quỹ chỉ số, thế hệ nhà đầu tư siêu trẻ này đang cho thấy tư duy dài hạn, kỷ luật và tham vọng tài chính rõ ràng – đôi khi còn vững vàng hơn cả người lớn.
Một trong những điểm chung của các nhà đầu tư tuổi teen tại Mỹ là họ bắt đầu từ những thứ gần gũi nhất. Mizu Pope (13 tuổi) chọn Netflix và McDonald’s đơn giản vì đó là thương hiệu gắn liền với cuộc sống hàng ngày. Việc chọn những doanh nghiệp quen thuộc giúp người trẻ hiểu sản phẩm, hình dung cách công ty kiếm tiền và tránh ảo tưởng đầu tư vào những mô hình khó nắm bắt. Nhiều nền tảng như Greenlight cho biết lượng giao dịch của các nhà đầu tư trẻ đã tăng đến 77% trong hai năm, nhưng phần lớn lại thể hiện sự kiên nhẫn đáng ngạc nhiên trước biến động của thị trường – đặc biệt giai đoạn cổ phiếu công nghệ lao dốc gần đây.
Sự trưởng thành này còn đến từ việc giáo dục tài chính được coi trọng hơn bao giờ hết. Hiện 12 bang tại Mỹ bắt buộc học sinh hoàn thành môn tài chính cá nhân mới được tốt nghiệp, và con số dự kiến tăng lên 30 bang vào năm 2031. Khi tài chính được đưa vào trường học, nhiều học sinh trung học bắt đầu nói về những mục tiêu vốn chỉ dành cho người lớn: mua nhà, lập quỹ hưu trí hay thậm chí nghỉ hưu sớm. Không ít bạn trẻ còn thiết lập chế độ chuyển tiền tự động vào tài khoản đầu tư hàng tuần, biến tiết kiệm thành thói quen thay vì cảm hứng tức thời.
Yoyo Zheng ghi nhận lợi nhuận từ khoản đầu tư. Ảnh: WSJ.
Từ góc độ thực tế, việc đầu tư đều đặn mang lại hiệu quả rất rõ ràng. Avery Shannon (19 tuổi) từng lo lắng khi bố mẹ tự đầu tư số tiền cô kiếm được từ công việc làm thêm. Nhưng chỉ sau một năm, tài khoản tăng hơn 500 USD khiến cô thay đổi hoàn toàn suy nghĩ. Đến nay, Shannon tự quản lý danh mục 55.000 USD của mình, chuyển 5.000 USD sang quỹ chỉ số khi thị trường điều chỉnh – một quyết định điển hình cho tư duy “mua thêm khi giá thấp” mà các nhà đầu tư dài hạn theo đuổi. Đối với người trẻ, thời gian chính là lợi thế lớn nhất: càng đầu tư sớm, hiệu ứng lãi kép càng mạnh.
Tuy nhiên, đầu tư sớm cũng có mặt trái. Giáo viên Courtney Poquette kể câu chuyện một học sinh mất hàng nghìn USD vì dính bẫy lừa đảo crypto. Cú vấp này buộc cô phải nhấn mạnh cho lớp học rằng đầu tư khác hoàn toàn với đầu cơ và rằng không phải khoản lời nào cũng đến từ sự may mắn. Ở tuổi thiếu niên, việc thua lỗ đôi khi là bài học đắt giá nhưng cần thiết, giúp các em hiểu rõ ranh giới giữa rủi ro thông minh và rủi ro mù quáng.
Bù lại, nếu có tư duy đúng đắn, người trẻ hoàn toàn có thể xây dựng danh mục nghiêm túc. Yoyo Zheng (19 tuổi, sống tại Manhattan) dùng tiền làm thêm để đầu tư vào các cổ phiếu AI như Nvidia, AMD và dành 25% danh mục cho bitcoin. Khi thị trường giảm vì thông báo tăng thuế, cô mất gần 2.000 USD nhưng quyết định giữ nguyên danh mục và sau đó chứng kiến thị trường hồi phục. Zheng hy vọng lợi nhuận tích lũy sẽ giúp cô trang trải học phí, tích góp cho khoản đặt cọc mua nhà trong tương lai — một mục tiêu rất “người lớn” nhưng bắt đầu từ những bước rất nhỏ.
Mizu Pope bắt đầu việc đầu tư từ sớm. Ảnh: WSJ.
Ở New York, Abdullah Ahmed (15 tuổi) lại tiếp cận đầu tư như một bài tập kỷ luật. Cậu quản lý danh mục 5.000 USD, chia tỷ lệ rõ ràng giữa cổ phiếu ổn định, giao dịch ngắn hạn và cổ phiếu cổ tức. Người bố từng làm trong ngành tài chính thậm chí thưởng tiền vào tài khoản mỗi hai tháng nếu Ahmed hoàn thành nhiệm vụ đọc báo cáo và phân tích lợi nhuận. Với Ahmed, đầu tư không chỉ để kiếm tiền mà còn là con đường hướng đến mục tiêu lớn hơn: du lịch, mở doanh nghiệp nhỏ, và tự do khỏi áp lực “bán thời gian đổi tiền” như trong cuốn Rich Dad Poor Dad mà cậu yêu thích.
Khảo sát của Charles Schwab năm 2024 cho thấy Gen Z bắt đầu đầu tư ở tuổi 19 – sớm hơn Millennials tới sáu năm. Điều họ tìm kiếm không phải cơ hội “giàu nhanh”, mà là khả năng kiểm soát tương lai tài chính của chính mình. Và bài học chung rút ra từ thế hệ nhà đầu tư trẻ này rất rõ ràng: đầu tư sớm không phải để khoe tài khoản lời bao nhiêu, mà để gieo thói quen kỷ luật – thứ sẽ nuôi dưỡng tự do tài chính trong hàng chục năm tiếp theo.
Không có tuổi nào là quá trẻ để bắt đầu hiểu về tiền. Và cũng không có tuổi nào là quá muộn để học theo tinh thần tài chính của Gen Z: hiểu rõ mình đầu tư vào đâu, kiên nhẫn với mục tiêu dài hạn, và luôn chuẩn bị tinh thần cho cả lời lẫn lỗ.
Tip đầu tư nhanh: Quy tắc “3 nhỏ” cho người mới bắt đầu
Bắt đầu nhỏ – Sai nhỏ – Học nhỏ mỗi ngày.
Đừng vội lao vào khoản đầu tư lớn. Hãy bắt đầu bằng số tiền nhỏ để phép thử rủi ro không quá đau, chấp nhận những sai lầm nhỏ để rút ra bài học lớn, và đều đặn học thêm một điều nhỏ mỗi ngày về thị trường. Sau vài năm, những “điều nhỏ” này sẽ trở thành lợi thế lớn nhất của bạn.
