Trong cuộc họp với Tổng thống Vladimir Putin hôm 1/12, Tổng tham mưu trưởng quân đội Nga Valery Gerasimov cho biết lực lượng nước này đã kiểm soát hoàn toàn thành phố Pokrovsk ở phía tây tỉnh Donetsk.
Truyền hình quốc phòng Nga ngày 1/12 đăng video quân nhân giương cờ ở quảng trường chính tại Pokrovsk và đang tiến hành hoạt động dọn dẹp chiến trường trong thành phố. Hình ảnh trong video cho thấy một thành phố từng rất sầm uất, nhộn nhịp nay biến thành bãi chiến trường đổ nát sau 18 tháng bị Nga vây hãm liên tục.
Binh sĩ Nga tại trung tâm Pokrovsk trong video công bố hôm 1/12. Video: Zvezda
Thành phố công nghiệp Pokrovsk, có diện tích gần 30 km2 và là nơi sinh sống của khoảng 60.000 người trước chiến tranh, được coi là trung tâm hậu cần quan trọng của Ukraine tại tỉnh Donetsk cả trước và trong chiến sự.
Một mỏ than cách thành phố 10 km về phía tây là nơi cung cấp than cốc lớn nhất cho Ukraine từ sau năm 2014, loại nguyên liệu thiết yếu cho sản xuất thép. Mỏ này sản xuất khoảng 6 triệu tấn than mỗi năm, cùng với một mỏ lân cận sử dụng tới 10.000 lao động.
Ga tàu hỏa của Pokrovsk trở thành trung tâm mạng lưới đường sắt cho cả khu vực, trong khi hệ thống đường bộ là tuyến kết nối chính từ thành phố Dnipro ở miền trung đến Kramatorsk và vành đai phòng thủ của Ukraine ở tỉnh Donetsk. Các tuyến đường này giúp vận chuyển binh sĩ và hàng tiếp tế ra tiền tuyến, cũng như sơ tán thương binh về hậu phương.
Tới mùa hè năm 2022, Pokrovsk đã trở thành một căn cứ hậu phương hoạt động nhộn nhịp, ngay cả khi giới chức Ukraine áp lệnh giới nghiêm từ 19h mỗi ngày. "Thành phố được tiếp thêm sức sống bởi dòng người đổ về", Oleksandr Nesterenko, nhà hoạt động xã hội ở Pokrovsk, nói.
Khách sạn Druzhba ở thành phố chật kín người thuê, từ những người lính sắp ra chiến trường và thân nhân của họ, cho tới nhân viên nhân đạo, những huấn luyện viên quân sự và nhà báo.
Trước chiến tranh, một căn hộ ở đây được cho thuê với giá 100 USD, nhưng vào lúc cao điểm năm 2023, giá thuê tăng lên 350-600 USD, theo Nesterenko. Ông thêm rằng các cửa hàng bán đồ quân sự cũng mọc lên như nấm, "dường như cứ 3 m lại có một cái".
Mọi thứ bắt đầu thay đổi vào tháng 8/2023, khi đà phản công của Ukraine chững lại và Nga dần chuyển từ thế phòng thủ sang tiến công. Vài tuần trước đó, nhiều người lan truyền cảnh báo rằng lực lượng Nga đang nhắm mục tiêu vào các khách sạn tiền tuyến ở Pokrovsk, nơi tập trung đông binh sĩ Ukraine. Ngày 8/8/2023, hai tên lửa Iskander rơi trúng một chung cư gần Druzhba, khiến 7 người thiệt mạng.
Chiếc xe bị phá hủy nằm bên đống đổ nát vì giao tranh ở thành phố Pokrovsk, tỉnh Donetsk hồi tháng 3. Ảnh: AFP
Tình hình đột ngột chuyển biến xấu vào tháng 2/2024, khi thành phố chiến lược Avdeevka ở tỉnh Donetsk thất thủ. Sau khi chiếm được Avdeevka, Nga gia tăng đà tiến công, lần lượt chọc thủng các tuyến phòng thủ tiếp theo của Ukraine trong 6 tháng tiếp theo. Đến tháng 8/2024, quân đội Nga đã áp sát phía nam Pokrovsk, khiến thành phố hậu phương giờ đây trở thành tiền tuyến.
Đến lúc này, giới chức Ukraine mới hối hả yêu cầu dân thường ở Pokrovsk sơ tán. Thư viện đã thu dọn và nhiều biển hiệu cửa hàng bị tháo dỡ sau đó. Theo thời gian, khi giao tranh ngày càng dữ dội, hầu hết cư dân thành phố đã bỏ lại nhà cửa và cuộc sống của họ.
Pokrovsk khi đó được dự đoán thất thủ trong vài tuần, nhưng điều đó đã không xảy ra. Chiến dịch đột kích bất ngờ của Ukraine vào tỉnh Kursk của Nga vào mùa hè 2024 đã giúp giải tỏa một phần áp lực cho Pokrovsk, khi Moskva buộc phải điều bớt nguồn lực tiến công ở Donetsk để bảo vệ lãnh thổ.
Sau khi đẩy lùi quân đội Ukraine khỏi tỉnh Kursk, Nga tái tập hợp lực lượng để gia tăng sức ép với Pokrovsk. Ukraine trong thời gian đó ra sức củng cố phòng tuyến ở Pokrovsk, biến thành phố thành một pháo đài.
Trong nhiều tháng tiếp theo, Nga chuyển từ chiến thuật tấn công trực diện sang bao vây dần dần quanh Pokrovsk. Tổng thống Volodymyr Zelensky tháng trước cho biết quân số của Nga ở Pokrovsk gấp 8 lần số quân phòng thủ của Ukraine.
Lực lượng Nga sau đó tập trung xác định và tiêu diệt phi đội máy bay không người lái FPV của Ukraine bằng phi đội UAV Rubicon. Bằng chiến thuật này, họ giành lại ưu thế trên không vào mùa hè và nhắm mục tiêu vào các tuyến đường tiếp tế ở thành phố.
Drone Nga liên tục giám sát và tập kích mọi phương tiện ra vào Pokrovsk, khiến việc luân chuyển lực lượng và sơ tán thương binh ngày càng trở nên nguy hiểm. Quân phòng thủ Ukraine dần kiệt sức, trong khi hỏa lực pháo binh chi viện cũng thiếu hụt nghiêm trọng khi viện trợ từ phương Tây suy giảm.
Vị trí Pokrovsk. Đồ họa: ISW
Nesterenko phải sơ tán và bỏ lại căn hộ ở Pokrovsk vào mùa thu năm 2024, nhưng sau đó quay lại để giúp đỡ người dân thành phố, bất chấp rủi ro ngày càng tăng. Chuyến trở về thành phố gần nhất của ông là vào tháng 3 năm nay. Ông cho biết cách ít rủi ro nhất để vào Pokrovsk là đi bộ, vì tiếng động cơ ôtô sẽ thu hút sự chú ý của UAV Nga luôn sẵn sàng tung đòn tập kích.
"Vào thời điểm đó vẫn còn một cửa hàng tạp hóa ở Pokrovsk hoạt động. Cửa hàng này có mạng Internet của Starlink và máy phát điện, nên bạn vẫn có thể thanh toán bằng thẻ", ông kể.
Tuy nhiên, ông thêm rằng không còn người trẻ tuổi nào tới mua hàng và tất cả khách đều trên 50 tuổi. Họ cũng không còn tỏ ra sợ hãi mỗi khi nghe thấy tiếng nổ, "vì đã quá quen với nó".
Cửa hàng cuối cùng của thành phố đã đóng cửa vào tháng 8. Ước tính chỉ còn khoảng 1.200 người dân còn sống ở Pokrovsk, trong khi thành phố Myrnohrad gần đó còn 900 người. Nesterenko cho biết thành phố giờ "hoàn toàn đổ nát, không có khí đốt, điện, nước và cả hệ thống sưởi ấm". Mỏ than cốc đóng cửa từ tháng 1 và các đường hầm của nó đã bị đánh sập.
Quân đội Nga từ tháng 10 xâm nhập thành phố theo từng nhóm nhỏ để tránh bị UAV tấn công. Họ tận dụng thời tiết mùa thu có mưa và sương mù để giúp thoát khỏi tầm quét của UAV. Mục tiêu của Nga là tập trung lực lượng ở Pokrovsk, trước khi tìm và tấn công các vị trí phòng thủ của Ukraine.
Quân đội Ukraine khẳng định lực lượng của họ vẫn chưa bị đánh bật khỏi Pokrovsk, tuyên bố đã đẩy lui nhóm binh sĩ Nga cắm cờ ở trung tâm Pokrovsk. Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng việc Pokrovsk thất thủ chỉ còn là vấn đề thời gian, và Kiev sẽ phải đối mặt với quyết định khó khăn là rút quân khỏi thành phố.
Ngoài Pokrovsk, Ukraine còn đang đối mặt với những vấn đề ở nơi khác. Tiền tuyến của họ đã bị chọc thủng gần thành phố Huliaipole ở tỉnh Zaporizhzhia, cách đó gần 100 km.
"Về mặt quân sự, việc Ukraine rút quân khỏi Pokrovsk là hoàn toàn hợp lý để bảo toàn lực lượng. Nhưng về mặt chính trị, đây là quyết định rất khó khăn, bởi các lãnh đạo Ukraine nhận ra rằng sự sụp đổ của Pokrovsk có thể tạo phản ứng dây chuyền ở những nơi khác", Nick Reynolds, nhà phân tích về chiến tranh tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Hoàng gia Anh (RUSI), nói.
(Theo Guardian, TASS, AFP)
